Komu i na jakich zasadach należy się zasiłek dla bezrobotnych?

Osobom, które z różnych przyczyn pozostały bez zatrudnienia, przysługuje zasiłek dla bezrobotnych, jednak po spełnieniu określonych warunków.

Podstawowe kryteria wymagane do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych

Przede wszystkim osoba ubiegająca się o zasiłek powinna być zarejestrowana w urzędzie pracy.

Kolejnym kryterium by otrzymać zasiłek dla bezrobotnych jest udokumentowanie historii zatrudnienia, z której wynika, że przez co najmniej rok (sumarycznie 365 dni) w okresie 18 miesięcy przed rejestracją osoba osiągała co najmniej minimalne wynagrodzenie i była zatrudniona:

• na podstawie umowy o pracę,
• na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub innych umów o świadczenie usług (gdzie dochód z tych umów w przeliczeniu na pełny miesiąc był równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu),
• wykonywała inną pracę zarobkową lub pełniła służbę, osiągając dochód, od którego istniał obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy,
• w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności wykonywała pracę (w tym przypadku podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia),
• w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, będąc członkiem tej spółdzielni i osiągała co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę,
• za granicą u zagranicznego pracodawcy w państwie spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej i opłacała składkę na Fundusz Pracy w wysokości 9,75% przeciętnego wynagrodzenia za każdy miesiąc zatrudnienia,
• jako repatriant wracający do kraju, mający przed powrotem zatrudnienie za granicą.

Osoby, które nie były zatrudnione, ale prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą i opłacały składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, których wymiar stanowił co najmniej minimalne wynagrodzenie, również mają prawo by otrzymać zasiłek dla bezrobotnych.

Okresy 365 dni zaliczane do zatrudnienia

Do wymaganych 365 dni okresu zatrudnienia wlicza się:

1. zasadnicza służba wojskowa, przeszkolenie wojskowe, służba przygotowawcza, służba kandydacka, kontraktowa zawodowa służba wojskowa, a także ćwiczenia wojskowe, odbycie zasadniczej służby w obronie cywilnej i służby zastępczej, a także służby w charakterze funkcjonariusza, o którym mowa w ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;
2. urlop wychowawczy udzielony na podstawie odrębnych przepisów;
3. pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy lub służby, o której mowa w pkt 1, renty szkoleniowej oraz przypadające po ustaniu zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej albo zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności okresy pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli podstawę wymiaru tych zasiłków i świadczenia, z uwzględnieniem kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę;
4. okresy niewymienione powyżej, ale od których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy, jeżeli podstawę wymiaru składek stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę;
5. okresy, za które przyznano odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy lub stosunku służbowego, oraz okres, za który wypłacono pracownikowi odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
6. świadczenia usług na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
7. pobieranie renty rodzinnej, w przypadku gdy nastąpił zbieg prawa do tej renty z prawem do renty z tytułu niezdolności do pracy i wybrano pobieranie renty rodzinnej;
8. sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym;
9. pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana.

Ponadto zasiłek dla bezrobotnych będzie przysługiwał, jeżeli osoba, która stara się o przyznanie prawa do zasiłku, została zwolniona z zasadniczej służby wojskowej lub okresowej służby wojskowej, a okres jej odbywania wynosił co najmniej 240 dni i przypadł w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy.

Kto wypłaca zasiłek dla bezrobotnych?

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium i dodatku aktywizacyjnego “zasiłek dla bezrobotnych i stypendium przyznawane są przez starostę na podstawie danych bezrobotnego zawartych w rejestrze bezrobotnych” (Dz. U. nr 136 poz. 1118).

W ciągu 7 dni od daty wydania decyzji o prawie do zasiłku marszałek województwa ma obowiązek przekazać kopię decyzji do właściwego dla danego powiatu urzędu pracy. Zasiłek dla bezrobotnych jest wypłacany w terminach ustalonych przez powiatowy urząd pracy, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia upływu okresu, za który świadczenie jest wypłacane.

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych w 2023 roku wynosi do 31 maja:

• podwyższony zasiłek (120%) - 1 564,91 zł przez okres pierwszych trzech miesięcy, potem 1 228,91 zł i jest przeznaczony dla osób, które przepracowały co najmniej 20 lat;
• podstawowy zasiłek (100%) - 1 304,10 zł przez pierwsze trzy miesiące posiadania prawa do zasiłku, następnie 1 024,10 zł. Przysługuje on osobom, które przepracowały od 5 do 20 lat;
• obniżony zasiłek (80%) - 1 043,28 zł przez okres pierwszych trzech miesięcy, potem 819,28 zł i jest przeznaczony dla osób, które pracowały mniej niż 5 lat.

od 1 czerwca 2023 roku:

• podwyższony zasiłek (120%) - 1 790,30 zł  przez okres pierwszych trzech miesięcy, potem 1 405,90 zł i jest przeznaczony dla osób, które przepracowały co najmniej 20 lat;
• podstawowy zasiłek (100%) - 1 491,90 zł przez pierwsze trzy miesiące posiadania prawa do zasiłku, następnie 1 171,60  zł. Przysługuje on osobom, które przepracowały od 5 do 20 lat;
• obniżony zasiłek (80%) - 1 192,90 zł przez okres pierwszych trzech miesięcy, potem 937,30 zł i jest przeznaczony dla osób, które pracowały mniej niż 5 lat.

Od stycznia 2017 roku obowiązuje także nowa grupa osób uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych. Świadczenia otrzymują osoby, które opiekowały się niepełnosprawnym członkiem rodziny i pobierały specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna bądź świadczenie pielęgnacyjne. Prawo do zasiłku przysługuje w przypadku śmierci krewnego, jeśli były opiekun po zarejestrowaniu się w urzędzie pracy udokumentuje, że otrzymywał pomoc finansową przez minimum 365 dni w ciągu 18 miesięcy przed rejestracją. W sytuacji, gdy były opiekun po zaprzestaniu pobierania zasiłku dla bezrobotnych osiągnął odpowiedni wiek (55 lat dla kobiet i 60 dla mężczyzn) może otrzymać świadczenie przedemerytalne. Warunkiem jest wypłacane przez minimum 365 dni wsparcie na niepełnosprawnego.

Zasiłek dla bezrobotnych - okres pobierania

Zasiłek dla bezrobotnych przysługuje w okresie 180 dni dla powiatów, których stopa bezrobocia na 30 czerwca roku poprzedzającego nabycie prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia.

Przez okres 365 dni zasiłek przysługuje osobom zamieszkującym na obszarach powiatów, których stopa bezrobocia na 30 czerwca roku poprzedzającego nabycie tego prawa przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w Polsce albo osoba ubiegająca się o zasiłek przekroczyła 50. rok życia i ma co najmniej 20-letni okres pracy uprawniający do zasiłku.

Dłuższy okres przysługuje także w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o zasiłek ma na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko do 15. roku życia, a drugi rodzic jest także osobą bezrobotną, która utraciła prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez pierwszego rodzica.

Jeżeli osoba samotnie wychowuje dziecko do 15. roku życia, także należy się wydłużony okres zasiłku dla bezrobotnych.

Okres pobierania zasiłku nie ulega zmianie w sytuacji, gdy osoba pobierająca zasiłek zmieni miejsce zamieszkania lub miejscowość, w której mieszka zostanie objęta działaniem innego powiatu.

Sposób rozwiązania umowy a prawo do zasiłku

W sytuacji, gdy umowa o pracę wygaśnie lub zostanie rozwiązana z upływem czasu, na jaki była zawarta, prawo do świadczenia przysługuje od daty zarejestrowania się w urzędzie pracy. W takim samym terminie zostanie przyznany zasiłek, jeżeli pracodawca rozwiązał umowę za wypowiedzeniem. Także w sytuacji, gdy pracownik rozwiązał umowę o pracę z winy pracodawcy, zasiłek przysługuje od rejestracji w urzędzie pracy.

Jeżeli przyczyną rozwiązania stosunku pracy było porozumienie stron wynikające z upadłości lub likwidacji firmy, z przyczyn dotyczących zakładu pracy lub w sytuacji zmiany miejsca zamieszkania przez pracownika, zasiłek dla bezrobotnych przysługuje od dnia rejestracji.

Natomiast w przypadku rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w urzędzie osoba nabywa prawo do zasiłku, jednakże jest on wypłacany po 90 dniach od rejestracji. W takiej sytuacji skróceniu o 90 dni ulega także okres pobierania zasiłku. Podobnie jest w sytuacji wypowiedzenia umowy  przez pracownika.

Najdłuższy okres wyczekiwania wypłaty zasiłku następuje w sytuacji, gdy z pracownikiem rozwiązano umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym. Jeżeli do zwolnienia w tym trybie doszło w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w urzędzie pracy, to osoba nabywa prawo do zasiłku dopiero po upływie 180 dni od dnia rejestracji. O tyle samo dni ma także skrócony okres wypłaty świadczenia.