Kary za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca – nowe przepisy 2025

Weszły już w życie nowe przepisy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w których określono m.in. warunki dostępu cudzoziemców do rynku pracy, organy właściwe oraz tryb postępowania w tych sprawach. Wspomniane regulacje zawierają także unormowania karne w zakresie nielegalnego zatrudniania cudzoziemców. Jakie są przesłanki odpowiedzialności oraz jak wysokie kary za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca grożą przedsiębiorcy — wyjaśniamy w artykule.

Kary za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca — podstawa prawna oraz ogólna charakterystyka

Przepisy karne w zakresie nielegalnego zatrudniania cudzoziemców zawarto w nowej Ustawie z dnia 20 marca 2025 roku o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwanej dalej „ustawą”. Wspomniany akt prawny wszedł w życie 1 czerwca br. 

Jeżeli chodzi o postępowanie karne, w ustawie podwyższono wymiar kar za wykroczenia.

Przyjęte w ustawie rozwiązania mają doprowadzić do skutecznego ograniczenia takiego procederu.

Kary w zakresie nielegalnego zatrudniania cudzoziemca

Art. 84 ust. 1 ustawy stanowi, że kto nielegalnie powierza pracę cudzoziemcowi, podlega karze grzywny od 3000 do 50 000 zł. W takim przypadku karę grzywny wymierza się w kwocie nie niższej niż 3000 zł za 1 cudzoziemca.

Pojęcie „nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi” zdefiniowano w art. 2 pkt 2 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, ilekroć jest mowa o nielegalnym powierzeniu pracy cudzoziemcowi — oznacza to powierzenie pracy cudzoziemcowi: 

• który nielegalnie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP), lub 
• którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub 
• bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jeżeli są wymagane, lub 
• na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę lub cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na innej podstawie, lub 
• na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w odnośnych przepisach Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę lub cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na innej podstawie, lub 
• bez zawarcia umowy w formie pisemnej, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy (dotyczy cudzoziemca, który będzie pełnił funkcję w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców KRS lub spółki kapitałowej w organizacji albo będzie reprezentował spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną lub prowadził sprawy takiej spółki, albo będzie pełnił funkcję prokurenta).

Jednocześnie nie podlega karze za wykroczenie określone w art. 84 ust. 1 ustawy, polegające na powierzeniu pracy cudzoziemcowi niemającemu ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP, kto, zatrudniając cudzoziemca, spełnił łącznie następujące warunki: 

1. wypełnił obowiązki, o których mowa w art. 4 ust. 2 i 4 ustawy (podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi żąda od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP oraz przechowuje kopie dokumentów uprawniających do pobytu na tym terytorium przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca i przez okres 2 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek prawny będący podstawą zatrudnienia cudzoziemca uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji dotyczącej zatrudnienia), chyba że wiedział, że przedstawiony dokument uprawniający do pobytu na terytorium RP został sfałszowany; 
2. zgłosił cudzoziemca, którego zatrudnił, do ubezpieczeń społecznych, o ile taki obowiązek wynika z obowiązujących przepisów. 

Warto dodać, że cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.

Kary za czyny o podwyższonej szkodliwości społecznej

W art. 84 ust. 3-5 ustawy określono czyny zabronione, których ciężar i szkodliwość społeczna są znacznie wyższe niż nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi, gdyż dotyczą one działań podejmowanych z premedytacją i wyrachowaniem. Oznacza to, że karze grzywny od 6000 zł do 50 000 zł podlega ten, kto:

• za pomocą wprowadzenia cudzoziemca w błąd, wyzyskania błędu, wykorzystania zależności służbowej lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy;
• żąda od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy;
• za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza inną osobę do nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca.

Ukaranie za powyższe wykroczenia ma także konsekwencje administracyjnoprawne, czyli stanowi podstawę odmowy udzielenia zezwolenia na pracę lub wpisu oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń. 

Ponadto — kto powierza pracę cudzoziemcowi skierowanemu do wykonywania pracy przez podmiot niebędący agencją zatrudnienia, podlega karze grzywny nie niższej niż 6000 zł (art. 84 ust. 11 ustawy).

Pozostałe kary za naruszenie przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców

Zgodnie z art. 84 ust. 6 ustawy, kto nie dopełnia obowiązku: 

• zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej oraz za brak jej tłumaczenia na język zrozumiały dla cudzoziemca;
• przekazania organowi, który wydał zezwolenie na pracę, kopii umowy z cudzoziemcem w języku polskim, za pomocą systemu teleinformatycznego przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi, a w przypadku gdy cudzoziemcowi powierzono pracę na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach – w terminie 7 dni od dnia powierzenia pracy;
• przekazania organowi, który wpisał oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, kopii umowy z cudzoziemcem w języku polskim, za pomocą systemu teleinformatycznego przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi 

– podlega karze grzywny od 1000 zł do 3000 zł. 

Aby zapewnić skuteczność w wypełnianiu obowiązków informacyjnych nałożonych ustawą na pracodawców, przewidziano karę grzywny w wysokości odpowiednio — nie niższej niż 500 zł (art. 84 ust. 7 ustawy) oraz od 500 do 5000 zł (art. 84 ust. 10 ustawy) m.in. za brak informacji dotyczących podjęcia, niepodjęcia, przerwy albo zakończenia pracy przez cudzoziemca.

Nowa ustawa wdraża tzw. dyrektywę sezonową, określającą zasady powierzania pracy cudzoziemcom na podstawie zezwolenia na pracę sezonową. Art. 59 ust. 1 ustawy stanowi, że jeśli cudzoziemiec wjechał na terytorium RP na podstawie wizy wydanej w celu wykonywania pracy sezonowej lub w ramach ruchu bezwizowego w związku z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę sezonową wpisanym do ewidencji wniosków, a polski podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi zapewnia mu zakwaterowanie — podmiot ten zawiera z cudzoziemcem odrębną umowę w formie pisemnej określającą warunki najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej. Kto jednak nie dopełnia wskazanego obowiązku — podlega karze grzywny od 500 do 2000 zł.

Ponadto czynsz najmu kwatery mieszkalnej określony w umowie najmu nie może być wygórowany w stosunku do wynagrodzenia netto, które otrzymuje cudzoziemiec w okresie najmu, biorąc pod uwagę standard zakwaterowania i stawki rynkowe (art. 59 ust. 3 ustawy).

Kto, zawierając umowę najmu, ustala czynsz z naruszeniem warunków wskazanych powyżej, podlega karze grzywny od 200 do 2000 zł. 

Warto jeszcze dodać, że w myśl art. 84 ust. 12 ustawy — kto, powierzając pracę cudzoziemcowi, kieruje go do wykonywania pracy na rzecz i pod kierownictwem innego podmiotu na innej podstawie niż umowa przewidująca wykonywanie pracy tymczasowej, podlega karze grzywny nie niższej niż 3000 zł. 

Tryb orzekania w sprawach o naruszenie przepisów w zakresie zatrudniania cudzoziemców

Orzekanie w sprawach o czyny określone w art. 84 ustawy następuje w trybie przepisów Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Kary za nielegalne zatrudnienie cudzoziemców w świetle nowej ustawy o warunkach dopuszczalności powierzenia pracy cudzoziemcom na terytorium RP

Aktualnie obowiązujące przepisy karne dotyczące wykroczeń związanych z nielegalnym zatrudnianiem cudzoziemców zawarto w ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W generalnym ujęciu w ustawie przewidziano podwyższenie wymiaru kar za konkretne wykroczenia. Szczególnie dotkliwe sankcje będą stosowane w odniesieniu do czynów zabronionych charakteryzujących się znaczną szkodliwością społeczną, przy czym ukaranie za takie wykroczenia niesie również określone konsekwencje administracyjnoprawne.