Rozliczanie składek z umowy zlecenia zgodnie z nowymi stanowiskami ZUS w ostatnim czasie znacząco się zmienia. Pierwszą sytuacją, na którą warto zwrócić uwagę, jest wliczanie do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych przychodów z zakończonych umów cywilnoprawnych zawartych z własnym pracownikiem. Druga dotyczy zasad rozliczania składek z umowy zlecenia.
Rozliczanie składek z umowy zlecenia – kwestia rozliczania świadczeń chorobowych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaktualizował swoje stanowisko dotyczące wliczania do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych przychodów z umów cywilnoprawnych zawartych z własnym pracodawcą. Nowe zasady obowiązują od sierpnia 2023 roku i obejmują również umowy zakończone przed tą datą.
Stanowisko ZUS zmieniło się w związku z wyrokami Sądu Najwyższego, np. z 21 lutego 2019 roku, I UK 460/17, OSNP 2019 nr 10, poz. 127 (ii uk 87-18-1.pdf (sn.pl)), w którym określono, że „niedopuszczalnym jest traktowanie wynagrodzenia z umowy zlecenia jako okresowego składnika wynagrodzenia […]. Z tego powodu brak jest podstaw do zmiany podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w sytuacji, kiedy umowa zlecenia rozwiązuje się”.
Istotne zmiany:
Wliczanie przychodów z umów cywilnoprawnych – przychód z umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług zawartej z pracodawcą, z którym pracownik pozostaje w stosunku pracy, wlicza się do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych w całości, niezależnie od tego, czy umowa w dalszym ciągu trwa.
Dotyczy to również umów zakończonych – nowe zasady dotyczą również umów cywilnoprawnych, które zakończyły się przed sierpniem 2023 roku. Ubezpieczony może złożyć wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń chorobowych i uwzględnienie w niej przychodu z takiej umowy.
Wyższa podstawa wymiaru, wyższe świadczenia – w wyniku uwzględnienia przychodów z umów cywilnoprawnych w podstawie wymiaru, kwota wypłacanego zasiłku chorobowego może ulec zwiększeniu.
Przykład 1.
Pan Jan zachorował 6 maja i był niezdolny do pracy do 17 czerwca. Pracodawca oprócz umowy o pracę zawarł z nim umowę zlecenia na okres od 15 kwietnia do 30 maja. Jak wygląda sytuacja przed zmianą i po niej?
Przed zmianą przepisów podstawa wymiaru zasiłku chorobowego obejmowałaby wynagrodzenie za okres od maja poprzedniego roku do kwietnia bieżącego roku. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego mu za okres od 6 do 30 maja powinno zostać uwzględnione także wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia wypłacone za okres od 15 do 30 kwietnia. Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od 1 do 17 czerwca należy ustalić ponownie, wyłączając wynagrodzenie z umowy zlecenia.
Po zmianie podstawa wymiaru zasiłku chorobowego obejmowałaby wynagrodzenie za okres od maja poprzedniego roku do kwietnia bieżącego roku. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi za okres od 5 do 30 maja powinno zostać uwzględnione także wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia wypłacone za okres od 15 do 30 kwietnia. Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od 1 do 17 czerwca należy ustalić z uwzględnieniem wynagrodzenia z umowy zlecenia.
Ubezpieczony, który chce, aby w podstawie wymiaru jego świadczeń chorobowych uwzględniono przychód z umowy cywilnoprawnej zawartej z pracodawcą, powinien złożyć odpowiedni wniosek w ZUS. Może on dotyczyć zarówno bieżącego okresu, jak i okresów rozliczeniowych wstecz (do 3 lat przed datą złożenia wniosku). Jeżeli ubezpieczony złoży wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i przyjęcia do niej przychodu z umowy zlecenia, to ZUS przeliczy tę podstawę i dopłaci różnicę między wypłaconym a należnym zasiłkiem. Zasady te obowiązują także płatników składek, którzy sami wypłacają swoim ubezpieczonym zasiłki.
Rozliczanie składek z umowy zlecenia – moment wypłaty a okres wykonywania
ZUS zmienia zasady rozliczania składek z umów zlecenia. Czy kluczowy jest moment wykonywania umowy, czy data wypłaty wynagrodzenia? Tu zdania są podzielone.
Data wypłaty
Interpretacja indywidualna ZUS z 25 września 2023 roku (Oddział w Lublinie) wprowadziła nowe stanowisko, według którego jeżeli wypłata następuje po utracie statusu studenta, wówczas takie wynagrodzenie należy oskładkować. Warunkiem uwzględnienia wynagrodzenia w podstawie wymiaru składek jest data wypłaty.
Przykład 2.
Umowa zlecenia obowiązuje od stycznia do grudnia 2024 roku. Zleceniobiorca jest studentem do 4 lipca 2024 roku. Wynagrodzenie za czerwiec otrzymuje 9 lipca 2024 roku (po utracie statusu studenta). Jak będą naliczone składki od tej wypłaty?
Przed zmianą stanowiska ZUS składek nie odprowadzano, bo zleceniobiorca był studentem w czasie wykonywania pracy w czerwcu. Po zmianie stanowiska składki należy odprowadzić, mimo że praca została wykonana przez zleceniobiorcę w czasie, gdy nadal był studentem, składki od jego wynagrodzenia należy odprowadzić, skoro wypłata została dokonana po utracie statusu studenta.
Data wykonania umowy
Omawiana interpretacja budziła wiele kontrowersji, dlatego sporo osób zgłosiło się do ZUS w celu uzyskania wyjaśnień. Część osób uzyskała inną informację, czyli podstawa wymiaru składek powinna zostać ustalona proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniom. W przeciwnym przypadku składki zostały opłacone również za okres, w którym osoba nie była nim objęta. ZUS w odpowiedziach na pytania zastrzega, że decyzja z 25 września 2023 roku jest interpretacją indywidualną, a w konsekwencji ma zastosowanie tylko w sprawie, w której została wydana.
Ponadto Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji z 18 stycznia 2024 roku (znak DI/100000/43/1263/2023) uznał, że jeśli studiujący zleceniobiorca utracił status studenta w trakcie miesiąca, to od wypłaty należnej za taki miesiąc, ale dokonanej już po utracie statusu studenta, zleceniodawca powinien naliczyć mu składki ubezpieczeniowe tylko za okres, kiedy podlegał już tym ubezpieczeniom.
Takie przedstawienie sytuacji wprowadziło niemałe zamieszanie, a interpretacje indywidualne ZUS powinny być ze sobą spójne. Szczególnie że dotyczą kwestii zapłaty składek.
Zmiana w interpretacji przepisów dotycząca wliczania do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych przychodów z umów cywilnoprawnych zawartych z własnym pracodawcą z pewnością będzie korzystna dla ubezpieczonych. Natomiast interpretacja indywidualna dotycząca naliczania składek nie jest do końca jasna i pozostawia wiele wątpliwości. ZUS jednak podkreśla, aby interpretacje indywidualne nie były traktowane jako wyznacznik zasad ustalania składek na ubezpieczenia, odnoszą się one bowiem do konkretnych przypadków, a nie są aktem stanowiącym pewne prawo.
