Czy pracodawca musi prowadzić rejestr prac o narażeniu rakotwórczym i mutagennym?

Od 28 lipca 2024 roku obowiązuje nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 roku w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy. Jak świetle nowych regulacji powinien wyglądać rejestr prac o narażeniu rakotwórczym i mutagennym? Przedstawiamy w treści tego artykułu.

Obowiązek rejestrowania prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym

Z uwagi na obowiązki z zakresu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracodawca zobowiązany jest do rejestrowania wszystkich rodzajów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, określonymi w wykazie zawartym w rozporządzeniu w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy.

Rejestr pracowników zatrudnionych w pracach z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym

Tak, jak to miało miejsce na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów wykonawczych, pracodawca ma obowiązek prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Pracodawca w rejestrze tym odnotowuje następujące dane:

• datę wpisu do rejestru; 

• imię, nazwisko pracownika;

• stanowisko pracy pracownik, na którym są wykonywane prace z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;

• numer PESEL pracownika, a w przypadku jego braku – numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Rejestr prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym

Drugim z prowadzonych przez pracodawcę rejestrów jest rejestr prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Przy czym za pracowników zatrudnionych przy pracach w stężeniach do 0,1 (włącznie) wartości NDS uznaje się pracowników zatrudnionych w warunkach spełniających przynajmniej jedno z następujących kryteriów:

1. na ich stanowiskach pracy występuje substancja chemiczna spełniająca kryteria klasyfikacji jako rakotwórcza, mutagenna lub działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem nr 1272/2008, zarówno w postaci własnej, jak i jako zanieczyszczenie lub składnik innych substancji spełniających kryteria rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem nr 1272/2008, lub jako składnik mieszanin zawierających substancje chemiczne wymienione wcześniej w stężeniach powodujących spełnienie kryteriów klasyfikacji mieszaniny jako rakotwórczej, mutagennej lub działającej szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B zgodnie z rozporządzeniem nr 1272/2008, w przypadku której w przepisach rozporządzenia, dotyczącego wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy została ustalona wartość NDS w środowisku pracy i dwa kolejne pomiary stężeń tej substancji w powietrzu środowiska pracy, przeprowadzone w odstępie czasu określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, nie wykazały stężeń powyżej 0,1 wartości NDS;

2. na ich stanowiskach pracy występuje wymieniony w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 roku w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy proces technologiczny, w przypadku którego w przepisach rozporządzenia została ustalona wartość NDS w środowisku pracy czynnika chemicznego lub pyłowego wskazanego w danym procesie technologicznym i dwa kolejne pomiary stężeń tego czynnika, przeprowadzone w odstępie czasu określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, nie wykazały stężeń powyżej 0,1 wartości NDS,

3. pracują przy badaniach naukowych i rozwojowych określonych w Rozporządzeniu (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającym dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającym rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE, obejmujących doświadczenia naukowe, analizy lub badania chemiczne, w których substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym występują zarówno w postaci własnej, jak i jako zanieczyszczenia lub składniki innych substancji o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym lub mieszanin o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, przeprowadzane w kontrolowanych warunkach z użyciem substancji w ilości mniejszej niż 1 tona rocznie.

Obowiązek przekazywania informacji 

Pracodawca musi przekazywać informację o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie w terminie do 15 stycznia za rok poprzedni albo na ich wniosek.

Rejestr prac o narażeniu rakotwórczym i mutagennym – forma i okres przechowywania rejestru prac

Rejestr prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w zakresie czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przechowuje się przez okres 40 lat po ustaniu narażenia na te czynniki, a w zakresie substancji reprotoksycznych niebędących jednocześnie czynnikami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przechowuje się przez okres 5 lat po ustaniu narażenia na te substancje.

Rejestry prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym pracodawca może prowadzić w dwóch prawnie dopuszczalnych formach, tj. w formie papierowej lub w postaci elektronicznej.

Przykład 1. 

Pan Bartosz ma firmę, w której wykonywane są prace z substancjami chemicznymi o działaniu rakotwórczym. Chce prowadzić rejestr prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w formie elektronicznej. Czy może to zostać w jakiś sposób zakwestionowane?

Pan Bartosz jak najbardziej może prowadzić wskazany rejestr w wersji elektronicznej i nie będzie to przynosiło mu żadnych negatywnych skutków.

Udostępnianie danych z rejestru

Dane zawarte w rejestrze prac są udostępniane:

1. lekarzom sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, których dane dotyczą;

2. lekarzom uprawnionym do orzekania w zakresie chorób zawodowych;

3. pracownikom – w zakresie informacji, które dotyczą ich osobiście, oraz przedstawicielom pracowników – w zakresie anonimowych informacji zbiorowych;

4. organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Wojskowej Inspekcji Sanitarnej w związku z postępowaniem w zakresie chorób zawodowych;

5. podmiotom wykonującym na podstawie odrębnych przepisów nadzór nad realizacją zadań z zakresu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.

Obowiązki pracodawcy związane z zatrudnianiem przy pracach z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznyymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy

Ponadto wiedzieć należy, że weedług rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 lipca 2024 roku pracodawca musi: 

• ograniczać ilości czynnika rakotwórczego, mutagenu lub substancji reprotoksycznej w miejscu pracy;

• utrzymywać na jak najniższym poziomie liczbę pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na działanie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych; 

• projektować tak procesy pracy i środków kontroli technicznej, aby uniknąć powstawania czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych w miejscu pracy bądź ograniczyć ich powstawanie do minimum; 

• pozbyć się czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych w miejscu ich powstawania, do miejscowego wyciągu lub do ogólnego systemu wentylacji; 

• stosować właściwe metody i procedury pracy, w tym istniejące procedury pomiaru czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych, w celu wczesnego wykrywania nadmiernego zagrożenia powstałego w wyniku nieprzewidywalnego zdarzenia lub wypadku, określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;

• stosować zbiorowe działania ochronne lub – tam, gdzie nie można uniknąć kontaktu za pomocą innych środków – indywidualne działania ochronne; 

• stosować środki higieny, szczególnie regularne czyszczenie podłóg, ścian i innych powierzchni; 

• wprowadzić odgraniczenia miejsc zagrożonych i stosować odpowiednie znaki ostrzegawcze, włącznie ze znakami „zakaz palenia” w miejscach, w których pracownicy są lub mogą być narażeni na działanie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych; 

• określać plan działania w nagłych wypadkach, które mogą wynikać z nadmiernego narażenia; 

• stosować sposoby bezpiecznego przechowywania, przeładunku i transportu, szczególnie przez zastosowanie pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny; 

• stosować sposoby bezpiecznego gromadzenia, przechowywania i usuwania odpadów przez pracowników, włącznie z zastosowaniem pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny.

Rejestr prac o narażeniu rakotwórczym i mutagennym – podsumowanie

Podsumowując, zgodnie z Kodeksem pracy w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, określonymi w wykazie prac, w których występuje kontakt z ww. czynnikami, a także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach. Ma on obowiązek prowadzenia rejestru prac z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym. Od pracodawcy zależy, jaką formę będzie miał ten rejestr. W każdym wypadku musi zawierać jednak dane określone w przepisach wykonawczych.