Wypowiedzenie umowy o pracę z pracownikiem może przybrać różne formy. Może odbyć się na wniosek pracodawcy lub pracownika, z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Istnieją jednak sytuacje, w których konieczne jest rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem bez zachowania okresu wypowiedzenia. Przypadki takie reguluje artykuł 52 i 53 kodeksu pracy.
Pobierz darmowy wzór - wypowiedzenie umowy o pracę w formacie pdf i docx!
Kiedy może nastąpić wypowiedzenie umowy o pracę bez wypowiedzenia?
Wypowiedzenie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia jest także nazywane wypowiedzeniem ze skutkiem natychmiastowym ze względu na skutek, którym jest niezwłoczne ustanie stosunku pracy. Musi mieć formę pisemną i polega na przedstawieniu drugiej stronie umowy o pracę jednostronnego oświadczenia woli, w którym strona wyraźnie zaznacza, że umowa o pracę przestaje obowiązywać, a także wskazuje przyczyny, z powodu których tak się stało. Tego typu wypowiedzenie może dotyczyć każdego rodzaju umowy o pracę, jednak muszą zaistnieć wyjątkowe powody, a strona rozwiązująca umowę o pracę musi spełnić wskazane w kodeksie warunki.
Wypowiedzenie umowy o pracę bez wypowiedzenia a Kodeks pracy
Rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia mogą zarówno pracodawca, jak i pracownik. Kodeks pracy wskazuje przyczyny, dla których każda ze stron umowy o pracę może ją wypowiedzieć bez wypowiedzenia.
Sytuacje, w których może tego dokonać pracownik, określa art. 55 Kodeksu pracy.
§ 1. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.
§ 11. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę w trybie określonym w § 1 także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
W przypadku pracodawcy kodeks pracy przewiduje szerszy katalog powodów do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Zapisy na ten temat znajdziemy w art. 52-53.
§ 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. (...)
Art. 53. § 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:
1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc (...).
Art. 52 odnosi się do zawinionych czynów pracownika, przede wszystkim do poważnego naruszenia obowiązków pracowniczych, utraty uprawnień niezbędnych do dalszego świadczenia pracy na danym stanowisku, a także do zawinionych przestępstw, popełnionych w trakcie trwania stosunku pracy. Do obowiązków pracowniczych, jakie mógł naruszyć pracownik w trakcie wykonywania pracy, możemy zaliczyć:
- przestrzeganie czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
- przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
- przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
- dbanie o dobro zakładu pracy, chronienie jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
- przestrzeganie tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
- przestrzeganie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Pracodawca musi dołożyć należytej staranności przy ocenie zaniedbania obowiązków pracowniczych przez pracownika i wziąć pod uwagę jego intencje i rozmiar szkody, jaką wyrządził.
Przestępstwo, które popełnił pracownik i które może być podstawą do rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie natychmiastowym, musi również spełniać określone warunki, mianowicie musi być:
- zawinione,
- dokonane w trakcie trwania stosunku pracy,
- oczywiste lub stwierdzone prawomocnym wyrokiem.
Także utrata uprawnień, niezbędnych do wykonywania zawodu, musi być zawiniona, oczywista i stwierdzona przez odpowiedni organ.
Zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym jest również możliwe w sytuacji, gdy osoba zatrudniona jest przez długi czas nieobecna (chodzi o przypadki wskazane w art. 53 Kodeksu pracy), co znacznie zaburza tok pracy w firmie.
Ograniczenia w rozwiązywaniu umowy w trybie natychmiastowym
Mimo, że przepisy prawa przyznają pracodawcy więcej możliwości rozwiązania umowy o prace bez zachowania okresu wypowiedzenia, nie może nie brać pod uwagę ograniczeń, również zawartych w kodeksie pracy.
W przypadku powodów wymienionych w art. 52 §1 nie jest dopuszczalne rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia po upływie 1 miesiąca od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Jeżeli w zakładzie pracy funkcjonuje organizacja związkowa, nie może także podjąć decyzji o rozwiązaniu umowy bez konsultacji z nią. Organizacja ma trzy dni na dostarczenie swojej opinii pracodawcy.
Jeżeli pracodawca ma zamiar wypowiedzieć pracownikowi umowę z przyczyn, ujętych w art. 53, także musi pamiętać o kilku kwestiach. Najważniejszą jest sprawowanie przez pracownika opieki nad dzieckiem. Paragraf 2 art. 53 wskazuje, że umowa o pracę nie może zostać rozwiązana w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku. Pracodawca nie może też wypowiedzieć umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli pracownik stawi się do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności. Kodeks nakazuje także pracodawcy, by w miarę możliwości zatrudnił ponownie pracownika, który w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia zgłosi się ponownie do pracy po ustaniu przyczyn zwolnienia.
Szczególnie ważnym obowiązkiem jest też pouczenie pracownika w treści wypowiedzenia o prawie odwołania do sądu pracy od treści dokumentu.
Konsekwencje wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia
Konsekwencją rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia jest natychmiastowe ustanie stosunku pracy. Pracownik może jednak zwrócić się z odwołaniem do właściwego sądu pracy, a w przypadku, gdy orzeczenie sądu przywróci go na poprzednie stanowisko pracy, przysługuje mu wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 3 miesiące i nie mniej niż za 1 miesiąc. Jeżeli pracodawca rozwiązał niesłusznie umowę o pracę z:
- pracownikiem, któremu brakuje mniej niż 4 lata do emerytury,
- pracownicą w ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego,
- pracownikiem–ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego,
- innym pracownikiem, w sytuacji, gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego,
a później przywrócił go do pracy, wynagrodzenie przysługuje mu za cały czas pozostawania bez pracy.
Pracownik jest chroniony w zakresie nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia także w trakcie trwania okresu wypowiedzenia - mówi o tym art. 60 kodeksu pracy. Jeżeli strony rozwiążą umowę o pracę i w trakcie trwania okresu wypowiedzenia pracodawca wypowie pracownikowi pracę ze skutkiem natychmiastowym, to pracownikowi przysługuje odszkodowanie odpowiadające okresowi, który pozostał do końca okresu wypowiedzenia.
Art. 61¹ i 61² kodeksu pracy przyznają także pracodawcy prawo do odszkodowania w razie nieuzasadnionego rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym. Jeżeli to pracownik wypowiedział umowę o pracę w trybie natychmiastowym, mimo że znajdował się w okresie wypowiedzenia, to pracodawcy przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni. O przyznaniu odszkodowania orzeka właściwy sąd pracy.
