Umowy leasingu są częstymi zobowiązaniami, które pojawiają się przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Czy restrukturyzacja przedsiębiorstwa może mieć wpływ na raty, które musi on płacić w ramach takiego kontraktu? Tak, choć zależy to od formy leasingu. Restrukturyzacja a leasing - jaki mają na siebie wpływ? Odpowiadamy w artykule!
Leasing operacyjny i finansowy
Leasing należy do kategorii nazwanych umów prawa cywilnego, co w praktyce oznacza, że jego dokładną regulację odnajdziemy w przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią art. 7091 kc przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
Leasing w zdecydowanej większości przypadków prowadzi do nabycia określonego przedmiotu przez leasingobiorcę, który wcześniej spłaca raty za możliwość jego wykorzystywania. Przedmiotami leasingu są najczęściej samochody, sprzęt komputerowy, przyczepy, a także maszyny potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 28 stycznia 2010 roku (sygn. akt I SA/Wr 1637/09):
„Należy stwierdzić, że w przypadku umowy leasingu mamy do czynienia w istocie z jedną usługą, do podstawy opodatkowania której należy zaliczyć również koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu i zastosować jednolitą stawkę podatku, właściwą dla usługi zasadniczej. Ubezpieczenie to jest ściśle związane z usługą leasingu i ma w stosunku do niej charakter uzupełniający”.
Umowy leasingu możemy podzielić na 2 główne kategorie:
- leasing operacyjny, gdy przedmiot umowy stanowi środek trwały u korzystającego dopiero po jego wykupie. Możemy go porównać do umowy najmu, która nie powoduje automatycznego przejścia prawa własności przedmiotu leasingu na korzystającego, choć zyskuje on prawo do wykupu takiej rzeczy już po zakończeniu leasingu. Przedmiot takiego leasingu nie musi być jednak wykupiony na własność przez leasingobiorcę;
- leasing finansowy, gdy przedmiot leasingu można wpisać do środków trwałych korzystającego już w trakcie wykonywania umowy. Możemy go porównać do umowy sprzedaży ratalnej, po której prawo własności danego przedmiotu przechodzi automatycznie na korzystającego po zakończeniu umowy leasingu.
Restrukturyzacja przedsiębiorcy
Jeśli w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca nie będzie w stanie na bieżąco regulować swoich zobowiązań, nie musi to dla niego oznaczać konieczności ogłoszenia upadłości. W niektórych przypadkach może podjąć próbę ratowania swojej firmy, wnioskując o przeprowadzenie restrukturyzacji. Możemy ją przyrównać do specjalnego procesu naprawczego, który daje szansę nawet na redukcję części istniejącego zadłużenia. Restrukturyzacja jest jednak możliwa wyłącznie po przeprowadzeniu specjalnego postępowania przed sądem gospodarczym.
W przypadku gdy restrukturyzacja stanie się faktem przedsiębiorca musi regulować swoje zobowiązania zgodnie z ustaleniami układowymi poczynionymi ze swoimi wierzycielami. W praktyce sprowadza się to do konieczności opłacania rat restrukturyzacyjnych zgodnie z przyjętym planem, tj. w terminach i kwotach ustalonych w toku postępowania sądowego. Restrukturyzacja powoduje najczęściej zmianę dotychczasowych warunków spłaty zobowiązań przedsiębiorcy, do których muszą zastosować się również jego wierzyciele. W przypadku naruszenia reguł ustalonych przed sądem restrukturyzacja może zostać zakończona, a dłużnik zobowiązany do natychmiastowego uregulowania swoich zobowiązań.
Restrukturyzacja a leasing
Restrukturyzacja może mieć istotny wpływ na istniejące umowy leasingu, choć zależy to tak naprawdę od formy istniejącego zobowiązania. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z leasingiem operacyjnym, czy też finansowym będzie on objęty układem restrukturyzacyjnym. W takim przypadku przedsiębiorca korzysta z ochrony przepisów prawa restrukturyzacyjnego m.in. w zakresie zakazu wytaczania wobec niego egzekucji obejmującej przedmioty objęte układem. Analogicznie w przypadku gdy dana umowa nie zostanie objęta restrukturyzacją, przedsiębiorca będzie musiał wykonywać ją zgodnie z dotychczasowymi ustaleniami. Nie będzie po prostu chroniony przepisami restrukturyzacyjnymi.
Przy leasingu operacyjnym układ może obejmować wyłącznie wierzytelności, które powstały jeszcze przed wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego. Wierzytelność finansującego ulega w tym przypadku podziałowi na część powstałą przed dniem otwarcia postępowania oraz część powstałą po powstaniu postępowania. W stosunku do leasingu finansowego jest ono objęte całym układem, również co do rat, które istnieją już po otwarciu postępowania sądowego. Niewymagalne wierzytelności z tytułu rat leasingu finansowego umieszcza się w spisie wierzytelności za czas od dnia otwarcia postępowania do dnia wymagalności każdego przyszłego świadczenia. Spis obejmuje oczywiście także raty sprzed zainicjowania procesu restrukturyzacji.
Rodzaj leasingu ma istotne znaczenie, jeśli chodzi o obowiązek regulowania rat w toku restrukturyzacji. Co do zasady bowiem, gdy zainicjowane zostanie postępowanie sądowe, dłużnikowi nie wolno regulować swoich zobowiązań. Innymi słowy, na czas sprawy restrukturyzacyjnej nie może on spłacać swoich długów i nie grozi mu za to egzekucja komornicza. W przypadku leasingu finansowego otwarcie restrukturyzacji wymusza na przedsiębiorcy zaprzestanie płatności rat leasingowych pod rygorem utraty możliwości przeprowadzenia procesu naprawczego. Przy leasingu operacyjnym raty powstałe po otwarciu postępowania sądowego muszą być regulowane zgodnie z umową leasingu i to bez względu na to, jaki będzie efekt sprawy. Opóźnienia w płatności przy leasingu operacyjnym mogą nieść ze sobą bardzo negatywne skutki dla leasingobiorcy, wliczając w to nie tylko przedterminowe rozwiązanie umowy leasingu, ale przede wszystkim możliwość umorzenia całego postępowania restrukturyzacyjnego. Niespłacanie rat leasingowych (w przypadku leasingu operacyjnego – powstałych za okres sprzed otwarcia restrukturyzacji, w przypadku leasingu finansowego – powstałych za okres zarówno przed, jak i po otwarciu postępowania) nie może być podstawą wypowiedzenia istniejącej umowy.
W jaki sposób ustalić, czy przedsiębiorca ma do czynienia z leasingiem operacyjnym, czy finansowym? W pierwszej kolejności należy sprawdzić tytuł zawartej umowy. Leasingodawcy bardzo często już na samym początku kontraktu wskazują, z jakim typem leasingu mamy do czynienia w danym przypadku. Jeśli tytuł nie rozwieje naszych wątpliwości, musimy sprawdzić opcję wykupu przedmiotu leasingu – gdy prawo własności przedmiotu leasingu automatycznie przechodzi na leasingobiorcę po zakończeniu umowy, to będzie to leasing finansowy. Gdy finansujący może, ale nie musi dokonać wykupu takiego przedmiotu – leasing operacyjny.
Przykład 1.
Pan Piotr podpisał umowę leasingu 12 maja 2023 roku i zobowiązał się do spłacania rat w wysokości 1500 zł miesięcznie przez okres następnych 6 lat. Zgodnie z treścią umowy przedmiot umowy stanie się jego własnością wraz z chwilą zapłaty ostatniej raty leasingowej. Wskutek problemów finansowych na początku lutego 2024 roku przedsiębiorca zainicjował postępowanie restrukturyzacyjne, które do tej pory nie zostało jeszcze prawomocnie zakończone. Czy Pan Piotr musi spłacać raty leasingowe w toku postępowania restrukturyzacyjnego?
Tak, ponieważ w jego przypadku mamy do czynienia z leasingiem operacyjnym. Zasady spłaty leasingu nie zostaną zmienione restrukturyzacją.
Przykład 2.
Pan Marcin podpisał umowę leasingu na firmę, na podstawie której zyska prawo wykupu przedmiotu leasingu po spłacie wszystkich wymaganych rat. Umowa została zawarta na okres 5 lat, przy czym w 2. roku jej obowiązywania przedsiębiorca zainicjował postępowanie restrukturyzacyjne. Postępowanie to zostało otwarte dokładnie 4 czerwca 2024 roku – czy ma ono wpływ na obowiązek regulowania rat leasingowych przez pana Marcina?
Tak, ponieważ mamy tutaj do czynienia z leasingiem finansowym. Przedsiębiorca musi wstrzymać się z płatnością raty za swoje zobowiązanie od czerwca 2024 roku aż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego. Firma leasingowa nie może domagać się regulowania zobowiązania i nie wolno jej wszcząć z tego powodu egzekucji przeciwko mężczyźnie. Całe zobowiązanie leasingowe powinno zostać objęte układem restrukturyzacyjnym.
Restrukturyzacja a leasing operacyjny i finansowy - podsumowanie
Rodzaj umowy leasingu odgrywa istotną rolę w postępowaniu restrukturyzacyjnym. W przypadku leasingu operacyjnego leasingobiorca musi spłacać raty swojego zobowiązania tak, jak gdyby nigdy nie doszło do wszczęcia procesu restrukturyzacji. Przy leasingu finansowym sytuacja jest zupełnie inna – raty, które miały być opłacone po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, ulegają zamrożeniu i przez cały czas trwania sprawy sądowej leasingobiorca nie może ich spłacać.
