Każdy, kto prowadzi przedsiębiorstwo, powinien mieć na uwadze możliwość pojawienia się okresowych trudności finansowych. Jeśli taki stan nie jest trwały, to nie stanowi on większego problemu. Dużo gorzej, gdy zadłużenie przedsiębiorcy stale się powiększa. Rozwiązaniem tego problemu może być jednak restrukturyzacja.
Postępowanie restrukturyzacyjne
Restrukturyzacją określamy specjalny rodzaj postępowania cywilnego, które ma na celu uratowanie określonego przedsiębiorstwa przed upadłością i bankructwem. Może z niego skorzystać co do zasady każda osoba, która prowadzi działalność gospodarczą bez względu na formę. Postępowanie restrukturyzacyjne jest więc przeznaczone zarówno dla jednoosobowych działalności, jak i takich, które wykonywane są w formie spółek prawa handlowego.
Postępowanie restrukturyzacyjne jest szczególną odmianą postępowania sądowego, stąd jego dokładną regulację prawną odnajdziemy nie tylko w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, ale także Ustawy z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne. Zgodnie z obowiązującymi zapisami tego aktu prawnego restrukturyzacja reguluje zawieranie przez dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością układu z wierzycielami oraz skutki układu, a także przeprowadzanie działań sanacyjnych.
Cel restrukturyzacji
Podstawowym celem każdej restrukturyzacji jest umożliwienie zadłużonemu przedsiębiorcy spłaty zobowiązań względem wszystkich wierzycieli tak, by nie nastąpiło to z uszczerbkiem dla prowadzonej działalności. Mechanizmy stosowane w ramach takiego postępowania są odmienne od narzędzi pojawiających się w postępowaniu upadłościowym. Restrukturyzacja nigdy nie będzie prowadziła do zamknięcia przedsiębiorstwa, podczas gdy upadłość zawsze kończy się w ten sposób.
Restrukturyzacja może niekiedy wiązać z koniecznością zmiany charakteru lub zakresu prowadzonej działalności, choć nie jest to zawsze niezbędne. W tym postępowaniu chodzi bowiem nie tylko o to, aby przedsiębiorca spłacił swoje zobowiązania, ale także, by nie doprowadził do ich ponownego powstania w przyszłości. Ostateczne rozwiązania prawne są jednak podejmowane przez sąd prowadzący sprawę i uzależnione są od okoliczności danej sprawy oraz potrzeb danego przedsiębiorcy.
Restrukturyzacja ma na celu uregulowanie zobowiązań przedsiębiorcy, choć nie zawsze oznacza to konieczność spłaty w ich pełnej wysokości. Sąd może bowiem orzec o częściowym umorzeniu pewnych długów (np. w zakresie 20% danego zadłużenia), zaprzestaniu naliczania odsetek od głównego zobowiązania czy wreszcie wprowadzenia ratalnego systemu spłaty. Teoretycznie możliwe jest, że przedsiębiorca zyska w pewnym sensie na przeprowadzonej restrukturyzacji, ponieważ wielkość jego zadłużenia zostanie znacząco zmniejszona. Jest to szczególnie widoczne w przypadku bardzo dużych zobowiązań pieniężnych.
Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych
Tak naprawdę restrukturyzacja nie występuje tylko w jednej postaci. Ustawodawca rozróżnia 4 główne formy takiego postępowania:
- postępowanie o zatwierdzenie układu,
- przyspieszone postępowanie układowe,
- postępowanie układowe,
- postępowanie sanacyjne.
Każda z ww. form charakteryzuje się stosowaniem odmiennych zasad proceduralnych. Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.
Postępowanie o zatwierdzenie układu:
- umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu,
- może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Przyspieszone postępowanie układowe:
- umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie,
- może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Postępowanie układowe:
- umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności,
- może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.
Kiedy może być przeprowadzona restrukturyzacja?
Tak naprawdę ustawodawca nie wskazuje żadnego konkretnego terminu na wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, co oznacza, że zależy to od wyłącznej decyzji danego przedsiębiorcy. Oczywiście wraz z pogłębiającym się kryzysem finansowym w firmie nie warto zwlekać z podjęciem decyzji o wszczęciu takiego postępowania. Zadłużenie będzie bowiem rosło z tygodnia na tydzień, co tylko wydłuży czas trwania danej sprawy w sądzie.
Restrukturyzacja jest możliwa wyłącznie poprzez uzyskanie stosownego postanowienia sądu gospodarczego. Przedsiębiorca nie może samodzielnie decydować o takim procesie, niezbędne jest w tym celu złożenie odpowiedniego wniosku inicjującego postępowanie sądowe.
Uprawnionym do złożenia wniosku restrukturyzacyjnego jest oczywiście sam dłużnik. Przez wniosek restrukturyzacyjny należy rozumieć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu (układem nazywamy porozumienie pomiędzy dłużnikiem i wierzycielami w zakresie nowego harmonogramu spłaty zobowiązań finansowych).
Wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego podlega stałej opłacie w wysokości 1000 zł i składa się go do sądu rejonowego, wydziału gospodarczego właściwego ze względu na siedzibę danego przedsiębiorstwa. Wyjątkiem od tej zasady jest wniosek o wszczęcie postępowania sanacyjnego, który kosztuje 200 zł. Oprócz ww. kwot należy także doliczyć koszty wsparcia prawnego, tj. przygotowania całej niezbędnej dokumentacji dla sądu. Co prawda udział adwokata lub radcy prawnego w tego rodzaju sprawach nie jest obowiązkowy, jednak ze względu na wysoki stopień sformalizowania postępowania restrukturyzacyjnego pomoc prawna okazuje się naprawdę potrzebna. Na rynku funkcjonuje wiele kancelarii specjalizujących się w sprawach restrukturyzacyjnych, które krok po kroku przeprowadzają przedsiębiorcę przez całe postępowanie sądowe. Pamiętajmy, że koszt takiej pomocy liczony jest z reguły w tysiącach złotych.
Postępowanie restrukturyzacyjne nie wymaga przeprowadzania rozpraw, co oznacza, że sądy bazują w tym zakresie na dokumentacji przedsiębiorcy oraz kontakcie z jego wierzycielami. Najważniejszym aspektem tego rodzaju spraw jest głosowanie wierzycieli nad propozycją układu – jeśli większość będzie za, to układ zostanie przyjęty, a przedsiębiorca zyska prawo do spłacenia długów na nowych zasadach. Większość jest w tym przypadku liczona wartością posiadanych wierzytelności, a nie liczbą samych wierzycieli.
Podsumowanie
Restrukturyzacja to sposób na uniknięcie zamknięcia przedsiębiorstwa z powodu narastającego zadłużenia. Jest możliwa do osiągnięcia tylko po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania sądowego inicjowanego przez samego dłużnika. Restrukturyzacja pozwala na ustalenie układu obejmującego nowe zasady spłaty zobowiązań, w tym na zaprzestanie naliczania od nich odsetek od nieterminowych płatności. W części przypadków sąd może orzec nawet o częściowym umorzeniu długów przedsiębiorcy.
