Nowe przepisy, które weszły w życie 1 czerwca, kompleksowo regulują zasady zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Kluczową zmianą jest sprecyzowanie, którym grupom przysługuje swobodny dostęp do rynku pracy, co oznacza możliwość podjęcia zatrudnienia na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Kto dokładnie może skorzystać z tych uprawnień i podejmować pracę w kraju bez żadnych dodatkowych zezwoleń?
Swobodny dostęp do polskiego rynku pracy – nowe przepisy oraz najważniejsze informacje
Zasady podejmowania pracy w Polsce bez stosowania ograniczeń w odniesieniu do określonych grup cudzoziemców zostały ustalone w Ustawie z dnia 20 marca 2025 roku o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwanej dalej ustawą.
W przepisach ww. ustawy przyznano określonym grupom cudzoziemców swobodny, nieograniczony dostęp do rynku pracy.
W ogólnych założeniach ustawa uwzględnia zasady dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy w analogicznym zakresie, jak to jest uregulowane w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Oznacza to m.in., że swobodny dostęp do rynku pracy powinni posiadać cudzoziemcy mający prawo stałego pobytu na podstawie zezwolenia na pobyt stały.
Warto jednocześnie nadmienić, że swobodny dostęp do krajowego rynku pracy należy zagwarantować również określonym grupom cudzoziemców w kontekście przepisów prawa Unii Europejskiej (UE), które wymagają transpozycji na gruncie polskiego porządku prawnego.
Co istotne – unormowania omawianej ustawy powinny także zapewnić realizację postanowień umowy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi a Konfederacją Szwajcarską w sprawie swobodnego przepływu osób, dotyczących aktywności ekonomicznej obywateli Konfederacji Szwajcarskiej i członków lub byłych członków ich rodzin.
Należy jeszcze dodać, że ustawa nie będzie miała zastosowania do powierzania pracy:
- obywatelom państw członkowskich UE lub państw członkowskich Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
- obywatelom Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b oraz d Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz członkom ich rodzin wymienionym w art. 10 ust. 1 lit. e oraz f powyższej umowy.
Cudzoziemcy posiadający prawo swobodnego dostępu do polskiego rynku pracy
Cudzoziemcy, którzy będą dysponować prawem do nieograniczonego dostępu do krajowego rynku pracy, zostali wskazani w art. 3 ust. 1 ustawy.
Zgodnie z powyższym przepisem swobodny dostęp do rynku pracy ma cudzoziemiec, który:
- jest członkiem rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. a Ustawy z dnia 14 lipca 2006 roku o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (zwanej dalej ustawą z 14 lipca 2006 roku), obywatela państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego 6 Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), przebywającym z nim na terytorium RP. Chodzi w tym przypadku m.in. o cudzoziemca będącego lub niebędącego obywatelem UE – małżonka, bezpośredniego zstępnego obywatela UE lub jego małżonka, w wieku do 21 lat lub pozostającego na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka, bezpośredniego wstępnego obywatela UE lub jego małżonka;
- jest członkiem rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. b ustawy z 14 lipca 2006 roku obywatela polskiego, przebywającym z nim na terytorium RP (dotyczy to m.in. cudzoziemca niebędącego obywatelem UE małżonka obywatela RP, bezpośredniego zstępnego obywatela RP lub jego małżonka w wieku do 21 lat lub pozostającego na utrzymaniu obywatela RP lub jego małżonka);
- jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2 i 3 lub art. 19a ustawy z 14 lipca 2006 roku (dotyczy m.in. członków rodziny niebędących obywatelami UE zachowujących prawo do pobytu w Polsce na warunkach określonych w powołanych przepisach ustawy z 14 lipca 2006 roku);
- jest obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej mającym prawo pobytu na terytorium RP lub członkiem jego rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. a ustawy z 14 lipca 2006 roku, przebywającym z nim na terytorium RP;
- posiada prawo stałego pobytu w RP na podstawie ustawy z 14 lipca 2006 roku;
- posiada zezwolenie na pobyt stały w RP;
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE w RP;
- posiada status uchodźcy nadany w RP;
- korzysta z ochrony uzupełniającej w RP;
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych w RP;
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP;
- korzysta z ochrony czasowej w RP;
- posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 35 ust. 1 tej ustawy, jeżeli sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została załatwiona w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, i opóźnienie nie nastąpiło z winy wnioskodawcy, Szef Urzędu, na wniosek osoby, której dotyczy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, wydaje zaświadczenie, które wraz z tymczasowym zaświadczeniem tożsamości cudzoziemca uprawnia tę osobę do wykonywania pracy na terytorium RP;
- posiada w RP zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami wskazanymi w odnośnych przepisach Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, takimi jak m.in. kształcenie na studiach, prowadzenie badań naukowych, korzystanie z mobilności długoterminowej naukowca (art. 144, art. 151 ust. 1, art. 151b 7 ust. 1, art. 158 ust. 2 pkt 1 albo 2, art. 161 ust. 2, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3, 4 i 7–9) lub posiada wizę krajową w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych;
- jest małżonkiem obywatela polskiego lub osoby, o której mowa powyżej w pkt 6–12 lub 14, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego;
- jest zstępnym obywatela polskiego lub osoby wymienionej w pkt 6–12, 14 lub 15, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP, w wieku do 21 lat lub pozostającym na jej utrzymaniu;
- posiada zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP udzielone na podstawie art. 159 ust. 1 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (dotyczy zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną udzielonego cudzoziemcowi, jeżeli spełnia łącznie warunki przewidziane w tym przepisie) lub art. 161b ust. 1 ww. ustawy (odnosi się do zezwolenia na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej członka rodziny naukowca – zezwolenia udziela się cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny naukowca, gdy celem jego pobytu na terytorium RP jest pobyt wraz z naukowcem korzystającym z mobilności długoterminowej naukowca oraz są spełnione łącznie warunki przewidziane we wskazanym przepisie Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach);
- przebywa na terytorium RP na podstawie:
- art. 108 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pobyt cudzoziemca na terytorium RP uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna) lub
- art. 206 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (jeżeli wniosek o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały został złożony w czasie jego legalnego pobytu na terytorium RP i nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pobyt cudzoziemca na terytorium RP uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia mu zezwolenia na pobyt stanie się ostateczna) lub
- na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku spełniał warunki, o których mowa wyżej w pkt 14–17.
Swobodny dostęp do rynku pracy – osoby uprawnione na podstawie nowych przepisów o powierzaniu pracy cudzoziemcom na terytorium RP – podsumowanie
W ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP określonym grupom cudzoziemców przyznano swobodny dostęp do krajowego rynku pracy. Taki dostęp posiadają między innymi cudzoziemcy mający prawo stałego pobytu oraz cudzoziemcy, którym udzielono zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na bliskie związki rodzinne z obywatelem polskim. Swobodny dostęp do krajowego rynku pracy zapewniono ponadto określonym kategoriom cudzoziemców w związku z przepisami prawa unijnego.
