W przypadku gdy nie spłacasz zobowiązania, twoje dane oraz dane związane ze zobowiązaniem mogą zostać wpisane na listę dłużników. Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, by taki wpis był możliwy? Czy niezasadny wpis na listę dłużników może stanowić naruszenie dóbr osobistych? Dowiesz się z poniższego artykułu.
Dobra osobiste i ich ochrona
Zgodnie z Kodeksem cywilnym dobra osobiste człowieka, w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Kodeksowe wyliczenie dóbr osobistych jest jedynie przykładowe i nie wyczerpuje pełnego katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie.
W razie dokonanego naruszenia poszkodowany może także żądać:
aby naruszający dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
aby naruszający złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
zadośćuczynienia pieniężnego,
zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Jak wskazuje orzecznictwo: „Dobre imię osoby prawnej naruszają takie zarzuty, które – obiektywnie oceniając – przypisują jej niewłaściwe postępowanie mogące spowodować utratę zaufania do niej, potrzebnego do realizacji zamierzonych przez nią celów w ramach prowadzonej działalności. Za tego rodzaju naruszenia uważa się formułowanie nieprawdziwych zarzutów dotyczących przykładowo niskiej jakości wytwarzanych produktów lub świadczonych usług, nierzetelnego wypełniania przez daną osobę prawną zobowiązań publicznoprawnych i prywatnoprawnych (nieuiszczanie podatków, składek na ubezpieczenie społeczne, niespłacanie kredytów bankowych lub innych długów), niewłaściwego traktowania pracowników (mobbing, zaleganie z wypłacaniem wynagrodzeń), niewłaściwego podejścia do klientów (niekulturalne traktowanie klientów, nierzetelne załatwianie skarg i reklamacji)” (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 18 września 2019 roku, IV CSK 297/18).
Rejestry i listy dłużników – co warto wiedzieć?
Prowadzeniem list dłużników zajmuje się biuro informacji gospodarczej, którego działalność regulowana jest przez Ustawę z 9 kwietnia 2010 roku o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych.
Przedmiotem działalności gospodarczej biura informacji gospodarczej jest pośrednictwo w udostępnianiu informacji gospodarczych, polegające na przyjmowaniu informacji gospodarczych od wierzycieli, przechowywaniu i ujawnianiu tych informacji.
Wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy o kredyt konsumencki oraz umów, o których mowa w art. 1871 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 roku poz. 1805);
łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika będącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 zł oraz są one wymagalne od co najmniej 30 dni;
upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi będącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu – na adres miejsca zamieszkania albo na adres do doręczeń elektronicznych wpisany do bazy adresów elektronicznych, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura;
nie upłynęło 6 lat od dnia wymagalności zobowiązania, a w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym bądź ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd nie upłynęło 6 lat od dnia stwierdzenia roszczenia.
Z kolei w przypadku dłużnika niebędącego konsumentem wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika niebędącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy związanej z wykonywaniem działalności gospodarczej;
łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika niebędącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 500 zł oraz są one wymagalne od co najmniej 30 dni;
upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi niebędącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika niebędącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu – na adres siedziby dłużnika lub miejsca wykonywania działalności gospodarczej albo na adres do doręczeń elektronicznych wpisany do bazy adresów elektronicznych, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.
W przypadku uzyskania uzasadnionej informacji o nieaktualności, nieprawdziwości lub niekompletności tych danych, biuro dokonuje aktualizacji informacji gospodarczych nie później niż w terminie 30 dni od dnia uzyskania ww. uzasadnionej informacji, w zakresie, w jakim informacje gospodarcze dotyczą:
informacji o postępowaniach dotyczących zobowiązania,
informacji o kwestionowaniu przez dłużnika istnienia całości lub części zobowiązania,
informacji w przedmiocie przedawnienia roszczenia,
danych identyfikacyjnych podmiotu gospodarczego lub osoby fizycznej.
Nieuzasadniony wpis na listę dłużników
Warto przede wszystkim wskazać, że orzecznictwo jednolicie wskazuje, że: „Dobre imię osoby prawnej łączone jest z opinią, jaką o niej mają inne osoby ze względu na zakres jej działalności. W odniesieniu do przedsiębiorców będących osobami prawnymi, do których stosuje się przepisy o ochronie dóbr osobistych (art. 43 kodeksu cywilnego) niewątpliwie upowszechnienie informacji o wymagalnym zadłużeniu oraz o podjęciu wobec przedsiębiorcy działań windykacyjnych stanowi naruszenie dobrego imienia tegoż przedsiębiorcy. Renoma spółki prawa handlowego (reputacja, dobre imię przedsiębiorcy) jest jednym z dóbr osobistych, przez które rozumie się wartości niematerialne łączące się z tego rodzaju podmiotem prawa (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 października 2009 roku III CSK 39/09 Legalis 288250, z dnia 9 czerwca 2005 roku III CK 622/04, Legalis nr 76125)” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z 16 marca 2021 roku, V ACa 4/21).
Nieuzasadniony wpis na listę dłużników, który naruszył dobre imię dłużnika, może w konkretnych okolicznościach stanowić o naruszeniu dóbr osobistych. Jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę? Przede wszystkim chodzi o bezprawność działania, które uznajemy za naruszające takie dobro osobiste. Nie zawsze bowiem naruszenie dobra osobistego musi być bezprawne.
Bezprawność naruszenia dóbr osobistych może zostać wyłączona, gdy:
działanie nastąpiło w ramach porządku prawnego,
działanie stanowiło wykonywanie prawa podmiotowego,
pokrzywdzony wyraził zgodę,
działanie nakierowane było na obronę uzasadnionego interesu.
Aby zatem rozstrzygnąć, czy wpis na listę dłużników stanowiący naruszenie dobra osobistego w postaci dobrego imienia przedsiębiorcy jest bezprawny, należałoby zbadać, czy wpis został dokonany zgodnie z przepisami prawa, czy też nie.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach: „Możliwe jest naruszenie dobrego imienia przedsiębiorcy przez rozpowszechnianie informacji o dłużniku poprzez wpis w Krajowym Rejestrze Długów, ale w sytuacji, gdy w grę wchodzi wpis w ogóle niemający podstawy. Ustawodawca bowiem w Ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 roku o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (t.j. Dz.U. z 2014 roku poz. 1015) wprowadził instrumenty prawne regulujące wykonywanie tego prawa podmiotowego, aby nie następowało jego nadużywanie. Z treści samej ustawy wynika, że ujawnianiu podlegają informacje o zobowiązaniach zarówno bezspornych, jak i spornych. W przypadku kwestionowania zobowiązania przez dłużnika informacja gospodarcza powinna ujawniać i tę okoliczność. Nadto w sytuacji gdy fakt istnienia wierzytelności został następnie potwierdzony prawomocnym orzeczeniem, nie można mówić o umieszczeniu informacji gospodarczej jako działaniu bezprawnym. Przepisy ustawy nie wymagają też dla dokonania wpisu wcześniejszego stwierdzenia wierzytelności tytułem egzekucyjnym” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – II Wydział Karny z 11 maja 2017 roku, V ACa 598/16).
