Praca w ruchu ciągłym jest rozwiązaniem organizacyjnym umożliwiającym elastyczne zarządzanie czasem pracy. W odniesieniu do pracowników zatrudnionych w ramach tego systemu Kodeks pracy (kp) ustala szczególny sposób obliczania wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym okresie rozliczeniowym. Jak wyliczyć wymiar czasu pracy w ruchu ciągłym? Przeczytaj w artykule.
System czasu pracy w ruchu ciągłym
Zgodnie z art. 138 § 1 i 2 kp przy pracach, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane (praca w ruchu ciągłym), a także w przypadku, gdy praca nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, może być stosowany system czasu pracy, w którym jest dopuszczalne:
- przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień
- w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni,
- a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin.
Zatem skoro dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony tylko w niektórych tygodniach, to jeżeli okres rozliczeniowy wynosi 4 tygodnie, wspomniane przedłużenie może wystąpić maksymalnie w 3 tygodniach.
Praca w ruchu ciągłym jest wykonywana na trzy zmiany. Zachodzi zatem konieczność tzw. łamania zmian i związanego z tym odpowiedniego przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy dla jednej lub dla dwóch zmian, aby pozostałej zmianie umożliwić skorzystanie z cotygodniowego wypoczynku.
Za każdą godzinę pracy powyżej 8 godzin na dobę w dniu wykonywania pracy w przedłużonym wymiarze czasu pracy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 1511 § 1 pkt 1 kp, czyli jak za pracę w godzinach nadliczbowych, w wysokości 100% wynagrodzenia.
Wymiar czasu pracy w ruchu ciągłym
Sposób ustalania obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym określono co do zasady w artykule 130 kp, który nakazuje:
- pomnożyć 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
- dodać do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku oraz
- odjąć od uzyskanego wyniku po 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela.
W odróżnieniu od wszystkich innych systemów czasu pracy do ustalania wymiaru czasu pracy obowiązującego pracownika zatrudnionego w ramach systemu czasu pracy w ruchu ciągłym zamiast art. 130 kp należy stosować unormowania zawarte w art. 138 § 3–5 wspomnianego aktu prawnego. Zgodnie z tym przepisem wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się:
- mnożąc 8 godzin przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym, z wyłączeniem niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, a następnie
- dodając do otrzymanej liczby liczbę godzin odpowiadającą przedłużonemu u danego pracodawcy tygodniowemu wymiarowi czasu pracy, która nie może przekraczać 4 godzin na każdy tydzień okresu rozliczeniowego, w którym następuje przedłużenie czasu pracy.
Przykład 1.
Rozpatrujemy okres rozliczeniowy wynoszący 4 tygodnie w dniach od 2 (poniedziałek) do 29 (niedziela) maja 2022 roku. Liczba dni kalendarzowych przypadających w tym okresie rozliczeniowym wynosi 28, w tym 4 niedziele, 4 wolne soboty i 1 święto (3 maja – wtorek). Zatem dni roboczych jest w tym okresie rozliczeniowym 19 (28 – 4 – 4 – 1), co daje 152 godziny (19 x 8 godzin). Pracodawca ustalił, że w każdym z 3 pierwszych (spośród 4) tygodni okresu rozliczeniowego ma miejsce przedłużenie tygodniowego wymiaru czasu pracy o 4 godziny. Do 152 godzin należy więc dodać jeszcze 12 godzin przedłużenia (3 x 4 godziny). W związku z tym obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy wynosi w omawianym okresie rozliczeniowym 164 godziny. Jest to najwyższy możliwy wymiar czasu pracy w ruchu ciągłym, gdyż pracodawca zastosował maksymalne przedłużenie czasu pracy wynoszące 4 godziny na tydzień, przy założeniu, że przynajmniej w 1 tygodniu czas pracy nie może zostać przedłużony.
Dla porównania, wymiar czasu pracy dla wyżej wskazanego okresu rozliczeniowego obliczony na ogólnych zasadach (zgodnie z art. 130 kp) wyniósłby 152 godziny, co wynika z następującego działania matematycznego: 40 godzin x 4 tygodnie – 8 godzin z tytułu Święta Trzeciego Maja.
Przykład 2.
Dla wykazania, że zastosowanie zasad obliczania wymiaru czasu pracy w ruchu ciągłym, określonych w art. 138 § 3–5 Kodeksu pracy, rzeczywiście gwarantuje spełnienie wskazanych na wstępie wymogów, określonych w § 1 tego artykułu, a w szczególności dochowanie limitu przedłużenia czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień, można rozpatrzyć przypadek, w którym poza niedzielami i dniami wolnymi od pracy, ustalonymi w celu zapewnienia 5-dniowego tygodnia pracy, w danym okresie nie występują inne dni wolne (święta). W takim przypadku w 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym występuje 20 dni roboczych (po 5 w każdym tygodniu), co odpowiada 160 godzinom (20 x 8 godzin). Jeżeli pracodawca dokona maksymalnego przedłużenia czasu pracy w rozpatrywanym okresie rozliczeniowym, wynoszącego po 4 godziny w 3 spośród 4 tygodni tego okresu, to będzie ono wynosić w sumie 12 godzin. Zatem wymiar czasu pracy obejmie łącznie 172 godziny. To oznacza, że przeciętnie pracownik będzie miał do przepracowania w tym okresie rozliczeniowym 43 godziny na tydzień (172 / 4), co dokładnie odpowiada maksymalnej wielkości określonej w art. 138 § 1 Kodeksu pracy.
Przypadek nieobecności pracownika w pracy
Przy obliczaniu obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, zarówno na podstawie art. 130, jak i art. 138 § 3–5 Kodeksu pracy, wymiar ten należy obniżyć o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.
Przykład 3.
Przyjmijmy, że w okresie rozliczeniowym, o którym mowa w przykładzie 1., pracownik był nieobecny w pracy z powodu choroby w dniach od 9 do 13 maja. Obowiązujący go rozkład czasu pracy przewidywał następujące liczby godzin pracy w poszczególnych dniach:
- 9 maja – 8 godzin,
- 10 maja – 8 godzin,
- 11 maja – 8 godzin,
- 12 maja – 8 godzin,
- 13 maja – 12 godzin,
- czyli razem 44 godziny.
W związku z powyższym wymiar 164 godzin należy obniżyć w odniesieniu do tego pracownika o 44 godziny, co oznacza, że liczba godzin do przepracowania przez niego w rozpatrywanym okresie rozliczeniowym wynosi 120.
Ograniczenia możliwości stosowania pracy w ruchu ciągłym
Zgodnie z art. 148 Kodeksu pracy w systemie czasu pracy w ruchu ciągłym czas pracy:
- pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
- pracownic w ciąży,
- pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia, bez ich zgody
– nie może przekraczać 8 godzin. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru jego czasu pracy.
Wymiar czasu pracy przekraczający 8 godzin na dobę nie może być również stosowany wobec pracowników młodocianych (art. 202 Kodeksu pracy).
A zatem chociaż nie jest zakazane zatrudnianie wymienionych kategorii pracowników w systemie czasu pracy w ruchu ciągłym, to nie można wobec nich stosować przedłużonego dobowego czasu pracy (ponad 8-godzinną normę dobową).
Praca w ruchu ciągłym jest szczególnym rozwiązaniem organizacyjnym, którego wprowadzenie musi być uzasadnione okolicznościami opisanymi w art. 138 Kodeksu pracy. Dokonanie tego z naruszeniem warunków kodeksowych nie ma mocy wiążącej, jako sprzeczne z ustawą (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 października 1979 roku, I PRN 123/79).
