Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym – co warto wiedzieć?

Najnowsze zmiany w prawie restrukturyzacyjnym są koniecznie między innymi z uwagi na ciążący na Polsce obowiązek implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej. Wśród przewidzianych do wprowadzenia zmian ustawy warto wymienić kilka, które będą miały największy wpływ na tok prowadzonych postępowań restrukturyzacyjnych. 

Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym częściowo mają charakter porządkujący, bowiem wynikają one z dotychczasowych doświadczeń i wyjaśniają kwestie, co do których pojawiały się wątpliwości, bądź wykazała, że nie przystają do realiów obrotu gospodarczego. Pozostałe Inne zmiany mają na celu zapewnienie większego bezpieczeństwa pracowników restrukturyzowanych przedsiębiorstw, a także zabezpieczenie interesów wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo, którzy w obecnym stanie prawnym nie muszą przystępować do układu.

Nowelizacja zaś sprawi, że zostaną oni objęci układem z mocy prawa. Docelowo, postępowanie restrukturyzacyjne ma mieć charakter regulacji, która w sposób generalny będzie obejmowała wszystkie wierzytelności dłużnika, zapewniając pełną transparentność postępowania. 

Kluczowe zmiany w prawie restrukturyzacyjnym

Projekt nowelizacji zwraca uwagę na zagadnienia praw pracowników restrukturyzowanego przedsiębiorstwa. Przewiduje się obowiązkowe sporządzenie opisu ogólnych skutków planowanych środków restrukturyzacyjnych na zatrudnienie, w tym wpływ na zwolnienia pracowników oraz organizację pracy. 

Przewiduje się także obowiązek przeprowadzenia konsultacji z przedstawicielami pracowników. Zmiana ta dla samego postępowania nie niesie większych zmian. Elementem obowiązkowym każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest zbudowanie planu restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Nie można mówić o dobrze sporządzonym programie restrukturyzacyjnym bez odniesienia się do poziomu zatrudnienia i związanych z tym kosztów.

Tym niemniej, proponowane zmiany w prawie restrukturyzacyjnym zobowiązują dłużnika, by w swoim planie naprawy firmy wypowiedział się obowiązkowo o kosztach restrukturyzacji, które dotkną jego pracowników. Kolejnym zmianą jest „test zaspokojenia”. Dodany art. 10a p.r. przewiduje zobowiązanie nadzorcy lub zarządcy do sporządzenia testu zaspokojenia. Jest to rozbudowana wersja testu prywatnego wierzyciela, który sporządza się w obecnym stanie prawnym, w przypadku, gdy w postępowaniu występuje wierzyciel publicznoprawny.

Po zmianach, test zaspokojenia będzie sporządzany obowiązkowo w każdym postępowaniu. Przedmiotem Testu jest analiza następujących zagadnień:

1. wartości przedsiębiorstwa dłużnika przy założeniu wdrożenia narzędzi restrukturyzacyjnych i kontynuacji działalności,
2. wartości majątku dłużnika przy założeniu jego upadłości,
3. informacji o przewidywanym poziomie zaspokojenia wierzycieli, gdyby nie doszło do przyjęcia układu

Przewiduje się także możliwość zlecenia osobie trzeciej sporządzenia wyceny przedsiębiorstwa, która to zmiana, co do zasady jest to bardzo ważna i niezbędna. Daje ona wierzycielom możliwość realnej oceny ich pozycji negocjacyjnej na etapie negocjowania propozycji układowych.

Jak wiadomo skłonność do ustępstw w negocjacjach rośnie wprost proporcjonalnie do spadku wartości, posiadającego wartość sprzedażową, majątku dłużnika w toku postępowania upadłościowego. Dlatego gdy dłużnik posiada wartościowy i łatwo sprzedawalny majątek, wierzyciele kalkulują ryzyko i możliwość szybszego odzyskania należności.

Test zaspokojenia pozwala porównać wartość posiadanego przez dłużnika majątku, w przypadku kontynuacji działalności z jego wartością w przypadku sprzedaży przez syndyka. Wskazuje także wierzycielom w jakim stopniu zostaną zaspokojeni w postepowaniu restrukturyzacyjnym, w stosunku do zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym. Zdarzają się jednak wierzyciele, którzy mimo otrzymania pozytywnych informacji głosują przeciw propozycjom układowym, nawet tym przewidującym pełne zaspokojenie w zakresie należności głównej czy odsetek.

Test zaspokojenia należy ocenić pozytywnie, z uwagi, że jest on szczególnie pomocny wierzycielom, którzy nie są profesjonalnym podmiotem finansowym, a znaleźli się w postępowaniu na skutek problemów swoich kontrahentów, natomiast proces restrukturyzacji należności jest dla niech wydarzeniem nietypowym, niezwiązanym często z ich profilem działalności. 

Dalsze zmiany w prawie restrukturyzacyjnym

Ustawodawca wprowadza proponowaną nowelizacją także kolejne nowe instytucje. Po pierwsze przewiduje możliwość zatrudnienia mediatora pomocy w negocjacjach. Jest to instytucja zbędna, bowiem dłużnika ma możliwość zatrudnienia mediatora, który poprowadzi proces negocjacyjny zarówno z kontrahentami, jak i pracownikami dłużnika. Powyższa zmiana może być jedynie pewną sugestią, że w przypadku sytuacji kryzysowych koniecznym jest wsparcie specjalisty w zakresie prowadzenia sporu.

Dalej ustawodawca przewiduje, że poza pomocą mediatora, dłużnik może korzystać z pomocy nadzorcy sądowego, bądź zarządcy, którzy powinni udzielić pomocy dłużnikowi i wierzycielom w prowadzonych rozmowach dotyczących zadłużenia. Zapis ten nie jest jednak żadnym zobowiązaniem, jak również nie jest niezbędnym elementem przedmiotowej regulacji. Mimo tychże zmian, zarówno nadzorcy sądowi, czy zarządcy z uwagi na pełnione funkcje często stają się aktywnymi uczestnikami procesu negocjacyjnego. 

Kolejna propozycja zmiany w prawie restrukturyzacyjnym niesie ze sobą pewną wartość dla uczestników postępowania. Ustawodawca, w trosce o mikroprzedsiębiorców, wyłącza obowiązek sporządzania testu zaspokojenia, w postępowaniach z ich udziałem. Test zaspokojenia jest zwykle jednym z istotnych dokumentów, zwłaszcza, gdy kontrahentami jednego mikroprzedsiębiorcy, są inni mikroprzedsiębiorcy. W tym przypadku wydaje się, że słuszna jest rezygnacja z wyceny działalności mikroprzedsiębiorcy, bowiem najczęściej osoby te prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą, za zobowiązania której ponoszą odpowiedzialność własnym majątkiem osobistym. Dobrą praktyką jest sporządzanie testu prywatnego wierzyciela, w każdej sytuacji, niezależnie, czy w postępowaniu uczestniczy wierzyciel publicznoprawny, czy nie. 

Bardzo wyraźnie należy zwrócić uwagę na propozycję zmian w znajdujących się w projekcie, polegających na objęciu postępowaniem układowym wszystkich wierzycieli dłużnika, w tym wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. W obowiązującym stanie prawnym wierzyciel zabezpieczony rzeczowo wstępuje do postępowania restrukturyzacyjnego pod warunkiem, że:

1. przedstawiono mu propozycje układowe obejmujące jego wierzytelność,
2. wyraził zgodę na objęcie wierzytelności układem. 

Projekt zakłada z kolei obowiązek udziału każdego z wierzycieli w procesie restrukturyzacyjnym. Ma to znaczenie w sytuacji, gdy wierzyciel zabezpieczono rzeczowo rezygnował z udziału w postępowaniu restrukturyzacyjnym, zaś po zatwierdzeniu układu mógł prowadzić egzekucję z przedmiotu zabezpieczenia wierzytelności.

W proponowanym stanie prawnym wszyscy wierzycieli zostaną objęci układem. Jest to koncepcja nad wyraz słuszna, bowiem w procesie decydującym o dalszym istnieniu przedsiębiorcy winni brać udział wszyscy wierzyciele, tak by sytuacja dłużnika była transparentna. Proponowane brzmienie art. 86 ust. 3 p.r., wskazuje, że w postępowaniu podlegają odrębnemu ujawnieniu wierzytelności zabezpieczone rzeczowo dla lepszego skonstruowania grup wierzycieli na potrzeby głosowania nad propozycjami układowymi. Zmianie zatem musiał ulec art. 119 ust. 3 p.r., który w obecnym stanie prawnym pozwala przyjąć układ, gdy w jednej z grup nie został on przyjęty. 

Zmiana ta koncentruje się przede wszystkim na zapewnieniu bezpieczeństwa przed przegłosowaniem wierzycielom zabezpieczonym rzeczowo, którzy wobec obowiązku uczestniczenia w postępowaniu i faktu, że propozycje układowe składa dłużnik, mogliby zostać przegłosowani i pozbawieni zabezpieczenia. Nowe, proponowane w nowelizacji brzmienie art. 119 ust. 3 p.r. oraz art. 119 ust. 4 i 5 p.r., mają temu zapobiec. 

Kończąc należy wskazać dwie pożądane zmiany. Pierwsza to możliwość zmiany w ramach wykonania układu przedmiotu zabezpieczenia wierzytelności, co zwiększa elastyczność przedsiębiorcy w dysponowaniu majątkiem pozostającym w jego dyspozycji. Sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia w trakcie wykonywania układu może przynieść spłatę zobowiązań oraz zmniejszenie obciążeń dłużnika. 

Jest to kluczowa zmiana, zwłaszcza, że w proponowanym brzmieniu przepisu, sprzedaży dokonuje nadzorca lub zarządca, co zwiększa bezpieczeństwo transakcji. Drugą zmianą jest zabezpieczenie wierzycieli przed pogorszeniem ich sytuacji, w składanych propozycjach układowych w odniesieniu do postępowania upadłościowego. Zgodnie z projektem nie będzie możliwe złożenie propozycji układowych przewidujących niższe zaspokojenie wierzyciela niż te wynikające z postępowania upadłościowego. Dotychczas, takie propozycje podlegały kontroli sądu na etapie zatwierdzenia układu, zaś zmiana sprawi, że samo złożenie takich propozycji będzie równoznacznie z odmową zatwierdzenia układu.

Ostatnią zmianą w przedstawionym projekcie jest przyznanie sądowi restrukturyzacyjnemu uprawnienia do ingerencji w treść przyjętego układu. Jeśli nie zostaną naruszone istotne postanowienia układu i prowadzi to do jego zatwierdzenia, mogą być dokonane zmiany być dokonane. Chodzi tu przede wszystkim o korektę nieścisłości, bądź omyłek propozycji układowych.

Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym – co warto wiedzieć? - podsumowanie

Przedstawione zmiany w prawie restrukturyzacyjnym niewątpliwie zmienią podejście wierzycieli do udziału w postępowaniu. W szczególności ujednolicenie statusu wierzycieli może prowadzić do większego udziału w postępowaniu, co przełoży się także na wynik przeprowadzonych postępowań restrukturyzacyjnych. Należy zwrócić przede wszystkim uwagę na fakt, że nowelizacja wprowadzi wymóg objęcia wszystkich wierzytelności układem z mocy prawa, co jest największą zmianą, bowiem w obecnie stanie prawnym układem obejmowano jedynie część wierzytelności. Ocenę nowelizacji należy jednak pozostawić na później z uwagi na dalsze prace nad projektem oraz czas niezbędny obserwacji funkcjonujących przepisów w praktyce.

Podstawa prawna:

• Projekt zmian do ustawy Prawo restrukturyzacyjne z dnia 18 października 2024 r., opublikowany przez Rządowe Centrum Legislacji.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.