Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się niekiedy z obowiązkowym wpisem do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. W tym zakresie określony musi być beneficjent rzeczywisty. Kim jest taki podmiot i jaka jest jego rola w przedsiębiorstwie?
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych
CRBR jest rejestrem państwowym, w którym umieszczane są dane osób sprawujących kontrolę nad oznaczonymi podmiotami gospodarczymi. Podstawowym celem tego rejestru jest przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. CRBR jest zestawieniem jawnym i prowadzonym w formie elektronicznej.
Jak wskazuje sama nazwa, w CRBR znajdziemy dane osób, które są określane mianem beneficjentów rzeczywistych. Zgodnie z treścią art. 58 ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji są obowiązane:
- spółki jawne;
- spółki komandytowe;
- spółki komandytowo-akcyjne;
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
- proste spółki akcyjne;
- spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych;
- trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub nawiązują stosunki gospodarcze, lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu;
- spółki partnerskie;
- europejskie zgrupowania interesów gospodarczych;
- spółki europejskie;
- spółdzielnie;
- spółdzielnie europejskie;
- stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego;
- fundacje.
Kim jest beneficjent rzeczywisty?
Beneficjentem rzeczywistym jest zawsze osoba fizyczna, która sprawuje bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad podmiotem zobowiązanym do wpisu w CRBR. W praktyce podmiot wpisywany do CRBR może mieć kilku beneficjentów rzeczywistych – będzie tak chociażby w przypadku spółek prawa handlowego, które są reprezentowane przez większą liczbę wspólników. W takim przypadku każdy uprawniony do reprezentacji musi zostać wpisany do CRBR jako osobny beneficjent rzeczywisty. Pamiętajmy jednak, że nie oznacza to konieczności zgłoszenia wszystkich wspólników lub akcjonariuszy.
Beneficjent rzeczywisty w spółkach kapitałowych
Beneficjentami rzeczywistymi w spółkach kapitałowych (spółce z o.o., spółce akcyjnej, prostej spółce akcyjnej), którzy muszą się zgłosić do CRBR, są udziałowcy albo akcjonariusze posiadający prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji w danej spółce.
Przykład 1.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w spółce akcyjnej, w której jest 4 akcjonariuszy i akcjonariusz A posiada 50% akcji, akcjonariusz B posiada 10% akcji, akcjonariusz C posiada 25% akcji, a akcjonariusz D posiada 15% akcji?
W tym przypadku beneficjentem rzeczywistym będzie wyłącznie akcjonariusz A, ponieważ posiada on więcej niż 25% ogólnej liczby akcji w spółce.
Przykład 2.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w spółce z o.o., w której wspólnik A posiada 25% udziałów, wspólnik B posiada 26% udziałów, a wspólnik C posiada 49% udziałów?
W tym przypadku beneficjentami rzeczywistymi będą wspólnicy B i C – obaj muszą być zgłoszeni do CRBR.
Jednak co jeśli w przypadku danej spółki nie można określić beneficjenta rzeczywistego zgodnie z obowiązującymi przepisami? W takiej sytuacji należy zgłosić osobę lub osoby zajmujące wyższe stanowisko kierownicze w spółce (np. członka zarządu).
Przykład 3.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w spółce z o.o., w której jest 5 wspólników i każdy z nich posiada 20% udziałów, a członkami zarządu są wyłącznie wspólnicy A i B?
W takim przypadku beneficjentami rzeczywistymi będą wspólnicy A i B, nawet jeśli posiadają oni mniej niż 25% udziałów w spółce – pełnią oni stanowiska kierownicze w spółce i na tej podstawie musimy uznać ich za beneficjentów rzeczywistych obowiązkowo wpisywanych do CRBR.
Przykład 4.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w jednoosobowej spółce z o.o.?
Będzie nim jedyny wspólnik, ponieważ posiada wszystkie udziały w spółce.
Beneficjent rzeczywisty w spółce osobowej
W przypadku spółek osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej) beneficjentami rzeczywistymi są wspólnicy uprawnieni do reprezentacji spółki na podstawie umowy spółki oraz zgodnie ze wpisem w KRS.
Przykład 5.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w spółce jawnej, w której jest 8 wspólników, a umowa spółki nie wskazuje wspólnika uprawnionego do reprezentacji spółki?
W tej sytuacji beneficjentami rzeczywistymi będą wszyscy wspólnicy, ponieważ zgodnie z przepisami ksh w przypadku braku odmiennych postanowień umownych każdy wspólnik jest uprawniony do samodzielnej i nieograniczonej reprezentacji tej spółki.
Przykład 6.
Kto jest beneficjentem rzeczywistym w spółce jawnej, w której jest 8 wspólników, a umowa spółki przewiduje, że uprawnionymi do reprezentacji spółki są wspólnicy A i B?
W tym przypadku beneficjentami rzeczywistymi są wyłącznie wspólnicy A i B – to oni muszą zostać zgłoszeni do CRBR.
Beneficjent rzeczywisty w fundacji, stowarzyszeniu i truście
W przypadku fundacji beneficjentami rzeczywistymi są:
- fundatorzy,
- inne osoby sprawujące kontrolę nad fundacją,
- inwestorzy.
W stowarzyszeniu rejestrowym beneficjentami będą natomiast osoby zajmujące wyższe stanowiska kierownicze – członkowie zarządu.
W przypadku trustu beneficjentami rzeczywistymi są:
- założyciel;
- powiernik;
- nadzorca, jeśli został ustanowiony;
- faktyczny właściciel pobierający korzyści;
- inna osoba sprawująca kontrolę nad trustem.
Jaką rolę pełni beneficjent rzeczywisty?
Ustawodawca wskazuje, że każdy podmiot zobowiązany do wpisu w CRBR musi samodzielnie ustalić, kto w jego przypadku jest beneficjentem rzeczywistym podlegającym zgłoszeniu. W praktyce oznacza to, że podmiot gospodarczy nie zostanie wezwany do dokonania wpisu w CRBR, lecz musi to zrobić samodzielnie w terminie 14 dni od dnia wpisania danego podmiotu do KRS. W przypadku przekroczenia tego terminu lub niedokonania zgłoszenia wszystkich wymaganych beneficjentów podmiot naraża się na dotkliwą odpowiedzialność finansową rzędu nawet kilkudziesięciu tysięcy zł. Taka kara jest wymierzana również wtedy, gdy beneficjent rzeczywisty nie dokonuje aktualizacji swoich danych (np. zmiany nazwiska lub miejsca zamieszkania).
Tak naprawdę beneficjent rzeczywisty nie jest zobowiązany do wykonywania jakichś szczególnych obowiązków dodatkowych, czy to w swoim, czy też w imieniu podmiotu, który reprezentują. Ich głównym zadaniem jest dbanie o to, by znajdujące się w CRBR informacje na ich temat były aktualne i zgodne z rzeczywistym stanem prawnym ujawnionym w KRS.
Podsumowując, beneficjenci rzeczywiści to osoby fizyczne, które sprawują pośrednią lub bezpośrednią kontrolę nad podmiotem zobowiązanym do wpisu w CRBR. W praktyce są to z reguły osoby z kadry zarządzającej danym podmiotem (np. wspólnicy, akcjonariusze, założyciele lub członkowie zarządów). Podmiot gospodarczy wpisywany do CRBR musi samodzielnie ustalić, kto w jego przypadku jest beneficjentem rzeczywistym i zgłosić to w ciągu 14 dni od chwili wpisania go do KRS.
