Podczas dokonywania transakcji z innymi firmami, przedsiębiorcy coraz częściej decydują się na zapisy w umowach, dotyczące obciążenia kontrahenta karą umowną. Kary te mogą wystąpić w przypadku nienależytego wywiązania się jednego z kontrahentów z warunków umowy. W przypadku, gdy dana transakcja dotyczy środka trwałego firmy np. jego ulepszenia, pojawia się pytanie, czy kara umowna z tytułu niedotrzymania warunków umowy może zwiększać wartość tego środka trwałego?
Wartość początkowa środka trwałego
Zgodnie z art. 22g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wartość początkową środka trwałego uznaje się:
1. w razie odpłatnego nabycia - cenę ich nabycia,
2. w razie częściowo odpłatnego nabycia - cenę ich nabycia powiększoną o wartość przychodu (różnica pomiędzy wartością tych świadczeń a odpłatnością ponoszoną przez podatnika),
3. w razie wytworzenia we własnym zakresie - koszt wytworzenia,
4. w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób - wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości,
5. w razie nabycia w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną:
- wartość początkową, od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne - jeżeli przedmiot wkładu był amortyzowany,
- wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie - jeżeli przedmiot wkładu nie był amortyzowany,
- wartość określoną zgodnie z art. 19 - jeżeli ustalenie wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu przez wspólnika wnoszącego wkład, będącego osobą fizyczną, jest niemożliwe i przedmiot wkładu nie był wykorzystywany przez wnoszącego wkład w prowadzonej działalności gospodarczej, z wyłączeniem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych przez wspólnika we własnym zakresie;
6. w razie otrzymania w związku z likwidacją osoby prawnej, z zastrzeżeniem ust. 14b, ustaloną przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej.
Ponadto do wartości początkowej środka trwałego zalicza się, zgodnie punktem 3 ww. artykułu, koszty związane z zakupem składnika majątku, naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania. W szczególności są to koszty:
- transportu, załadunku i wyładunku,
- ubezpieczenia w drodze,
- montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych,
- opłat notarialnych, skarbowych i innych,
- odsetek, prowizji,
- cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku - w przypadku importowania środków trwałych.
Cena nabycia powinna być jednak pomniejszona o podatek od towarów i usług. Wyjątki stanowią tutaj jedynie przypadki, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami:
- podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego,
- podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.
Zgodnie z przepisami, kary umowne nie zwiększają wartości początkowej środków trwałych. Nie znajdują się one w katalogu kosztów wyżej wymienionych, które podnoszą wartość tych składników majątku. Kara umowna to odrębne świadczenie, które powstaje w wyniku niedotrzymania warunków umowy. Warto wyjaśnić, na czym dokładnie polega instytucja kary umownej.
Kary umowne
Definicja kary umownej zawarta została w przepisach Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z art. 483, w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Ponadto, dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Tak samo dzieje się w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
W razie zwłoki wierzyciela dłużnik może żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. Może on także złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.
Mimo, iż kara umowna nie zwiększa wartości początkowej środka trwałego, należy pamiętać, iż u otrzymującego karę rodzi ona obowiązek podatkowy. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 2 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jest to przychód, który należy opodatkować. Obowiązek podatkowy powstaje w tym przypadku w momencie faktycznego otrzymania zapłaty.