0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Dyrektywa unijna - czym się charakteryzuje?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej nowym źródłem prawa stało się także prawo unijne. Jego podstawowymi aktami są rozporządzenia oraz dyrektywy. W niniejszym artykule zajmiemy się w sposób kompleksowy dyrektywą unijną. Przede wszystkim zastanowimy się, w jaki sposób dyrektywa unijna wpływa na prawo polskie oraz jaka jest jej moc wiążąca.

Prawo unijne w świetle Konstytucji

Nie możemy rozpocząć analizy dyrektywy unijnej bez wcześniejszego wyjaśnienia, w jaki sposób prawo unijne, rozumiane jako całość, odnosi się do prawa polskiego. W tym zakresie należy sięgnąć do podstawowego aktu regulującego źródła prawa, tj. Konstytucji RP.

Jak czytamy w art. 87 Konstytucji, do źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej należą: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Zgodnie z art. 90 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolita Polska może natomiast przekazać, na podstawie umowy międzynarodowej, kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu. Kluczowy jest także art. 91 ust. 2 i ust. 3 Konstytucji, w którym wskazano, że umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Prawo stanowione przez organy unijne jest zatem stosowane przed prawem krajowym, jeżeli treści przepisów polskich nie da się pogodzić z prawem unijnym. Mamy wówczas do czynienia z zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego, która oznacza, że jest ono stosowane przed prawem krajowym państw członkowskich; państwa te mają obowiązek zapewnienia skuteczności prawa unijnego na swoim obszarze, a w razie sprzeczności przepisów prawa unijnego i krajowego zastosowanie mają przepisy prawa unijnego.

W oparciu o zapisy Konstytucji RP prawo unijne jest źródłem prawa polskiego i w przypadku kolizji z postanowieniami polskich ustaw jest stosowane w pierwszej kolejności.

Dyrektywa unijna i jej moc wiążąca

Jak już wskazaliśmy na wstępie, dyrektywa unijna stanowi jeden z elementarnych aktów wydawanych przez organy UE. Żeby zapoznać się bliżej z konstrukcją dyrektywy, należy sięgnąć do treści art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu UE. Przepis ten podaje, że w celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Dyrektywa natomiast wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Decyzja wiąże w całości. Taka, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów. Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.
Zwróćmy zatem uwagę na specyficzną moc wiążącą dyrektywy. Nie wiąże ona w sposób bezpośredni, jak ma to miejsce w przypadku rozporządzenia, lecz tylko co do rezultatu, który ma zostać osiągnięty zgodnie z założeniami dyrektywy. Mówiąc inaczej, dyrektywa unijna wiąże państwo członkowskie w zakresie wyznaczonych celów, natomiast ustawodawca krajowy ma swobodę co do wyboru środków wprowadzających ten cel na terenie swojego kraju.


W konsekwencji dyrektywy nie wiążą obywateli w sposób bezpośredni. Trzeba jednak pamiętać o zasadzie pierwszeństwa prawa wspólnotowego, o której wspominaliśmy na początku. W jej kontekście dyrektywa unijna jest stosowana przed krajowymi przepisami w sytuacji, gdy prawo danego państwa członkowskiego jest niezgodne z regulacjami dyrektywy lub gdy prawo krajowe nie realizuje celu wskazanego w dyrektywie. Zatem choć sama dyrektywa wiąże w sposób pośredni, obywatele, w pewnych okolicznościach, mają prawo do bezpośredniego powoływania się na jej treść.
Dyrektywa unijna ma pośrednią moc wiążącą. Oznacza to, że wiąże ona dany kraj członkowski jedynie w zakresie celu, jaki ma zostać osiągnięty. Sposób wypracowania tego rezultatu został pozostawiony uznaniu państwa członkowskiego. Jeżeli jednak przepis krajowy jest niezgodny z dyrektywą lub nie wprowadza celu przez nią wyznaczonego, obywatel ma prawo powołania się bezpośrednio na treść samej dyrektywy.
Typowym przykładem dyrektywy jest Dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Akt ten nie jest stosowany bezpośrednio w Polsce, a zawarte tam postanowienia zostały wprowadzone do polskiego systemu prawa poprzez ustawę o podatku od towarów i usług.

Możliwość powoływania się na postanowienia dyrektywy jest powszechnie akceptowana. W toku interpretacji powyższych przepisów dotyczących podatku VAT zarówno podatnik, organy podatkowe, jak i sądy administracyjne mogą odnosić swoje stanowisko wprost do treści wspomnianej dyrektywy. Ma to np. miejsce w kwestiach, które nie są uregulowane w ustawie VAT, tj. definicja usług elektronicznych czy definicja siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności.

Stanowisko to potwierdza wyrok NSA z 2 kwietnia 2009 roku, I FSK 4/08:
„Odnosząc się do ostatniej kwestii, istotnej przy stosowaniu prawa, należy stwierdzić, że zastosowanie prawa wspólnotowego w sprawach podatkowych nie jest obowiązkiem tylko sądów administracyjnych, ale także organów władzy państwa, czyli organów podatkowych. Wynika to z faktu, że organy podatkowe mają obowiązek przestrzegania prawa i działania w jego granicach, czyli również w granicach prawa wspólnotowego”.

Polskie przepisy prawa należy interpretować z uwzględnieniem aktów prawa wspólnotowego. Powinność ta spoczywa na wszystkich organach państwowych. Jednakże wykładnia prawa unijnego nie może prowadzić do nałożenia na podatników nowych obowiązków.
Przechodząc do podsumowania, wskażmy, że dyrektywa unijna jest elementem prawa wspólnotowego, które ma pierwszeństwo przed przepisami krajowymi. Specyficzną cechą dyrektywy, odróżniającą ją od rozporządzenia unijnego, jest fakt, iż wiąże ona w sposób pośredni, tj. co do rezultatu oraz celu. Podatnicy nie mogą zatem wprost powoływać się na postanowienia dyrektywy. Taka sytuacja może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy prawo krajowe jest sprzeczne z dyrektywą unijną lub gdy nie inkorporuje ono postanowień dyrektywy do ustawodawstwa polskiego.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów