Polscy przedsiębiorcy mogą swobodnie prowadzić działalność zarówno na terenie kraju, jak i w innych państwach UE. Pojawia się jednak pytanie o sposób rozliczenia podatku dochodowego gdy działalność firmy w Polsce i za granicą prowadzona jest równocześnie. W naszym artykule przeanalizujemy najważniejsze regulacje w tym zakresie.
Działalność firmy w Polsce i za granicą na gruncie ustawy PIT
Jeżeli rozpatrujemy przypadek polskiego rezydenta podatkowego, który prowadzi działalność zarówno w Polsce, jak i za granicą, to trzeba mieć na uwadze treść art. 3 ust. 1 ustawy PIT.
Przepis ten wskazuje, że osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w Polsce podlegają pod nieograniczony obowiązek podatkowy, co oznacza konieczność rozliczenia w kraju dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej prowadzonej w kraju i za granicą.
Powyższe należy jednak skorygować zgodnie z treścią art. 4a ustawy PIT, który to stanowi, że polskie przepisy podatkowe należy stosować z uwzględnieniem zawartych i ratyfikowanych umów międzynarodowych.
Działalność firmy w Polsce i za granicą w świetle umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania
Jeżeli polski rezydent podatkowy wykonuje działalność w kraju, z którym Polska ma zawartą umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, należy kierować się jej postanowieniami.
Kwestia rozliczania zysków z przedsiębiorstwa jest przeważnie regulowana w art. 7 umowy międzynarodowej.
Typowy zapis stanowi, że zyski przedsiębiorstwa umawiającego się państwa podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że przedsiębiorstwo prowadzi w drugim umawiającym się państwie działalność gospodarczą poprzez położony tam zakład. Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność w ten sposób, to zyski przedsiębiorstwa mogą być opodatkowane w drugim państwie, jednak tylko w takiej mierze, w jakiej można przypisać je temu zakładowi.
Powyższe oznacza zatem, że zasadniczo działalność gospodarcza podlega opodatkowaniu w kraju miejsca zamieszkania, chyba że podatnik prowadzi w drugim kraju działalność poprzez położony tam zakład.
Jeżeli zatem przedsiębiorca z Polski nie posiada zagranicznego zakładu, to działalność prowadzona za granicą podlega opodatkowaniu wyłącznie w Polsce zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi, a metoda unikania podwójnego opodatkowania nie znajdzie zastosowania.
Przykład 1.
Przedsiębiorca z Polski świadczy usługi informatyczne zarówno na rzecz klientów z kraju, jak i z Niemiec. W przypadku Niemiec odbiorcami jego usług są różne podmioty. Podatnik nie ma w tym państwie stałego zakładu swojej firmy. To oznacza, że cały dochód podlega opodatkowaniu wyłącznie w Polsce.
Przedsiębiorstwo mające siedzibę w jednym państwie, a prowadzące działalność na terytorium drugiego co do zasady podlega opodatkowaniu w państwie swojej siedziby. Państwu, w którym prowadzona jest działalność, służy prawo do opodatkowania zysków osiąganych przez przedsiębiorstwo pochodzące z innego kraju, pod warunkiem że przedsiębiorstwo to prowadzi działalność w tym państwie w formie zakładu. W przeciwnym przypadku dochody przedsiębiorstwa zagranicznego podlegają opodatkowaniu w państwie jego siedziby.
Definicja zagranicznego zakładu
Umowy międzynarodowe oprócz określenia metody rozliczania podatku z działalności gospodarczej również definiują pojęcie zakładu.
Określenie „zakład” oznacza stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa, w szczególności siedzibę zarządu, filię, biuro, fabrykę, warsztat, kopalnię, źródło ropy naftowej lub gazu, kamieniołom albo każde inne miejsce wydobywania zasobów naturalnych, a także plac budowy, prace budowlane lub instalacyjne stanowią zakład tylko wtedy, gdy trwają dłużej niż dwanaście miesięcy.
Jak wynika z komentarza do Modelowej Konwencji, pojęcie „zakładu” obejmuje stałą placówkę, przez którą przedsiębiorstwo prowadzi całkowicie lub częściowo swoją działalność. Definicja zawiera następujące warunki:
- istnienie „placówki działalności gospodarczej”, tj. pomieszczeń, a w pewnych okolicznościach maszyn i urządzeń;
- taka placówka musi mieć charakter stały, tzn. musi być utworzona w określonym miejscu, z pewnym stopniem trwałości;
- prowadzenie działalności przedsiębiorstwa za pośrednictwem tej stałej placówki; oznacza to, że osoby, które w taki lub inny sposób są zależne od przedsiębiorstwa, prowadzą działalność przedsiębiorstwa w państwie, w którym stała placówka jest położona.
Określenie „placówka” obejmuje każde pomieszczenie, środki lub urządzenia wykorzystywane do prowadzenia działalności przedsiębiorstwa, niezależnie od tego, czy są wykorzystywane wyłącznie w tym celu.
Placówka – jako miejsce działalności gospodarczej – może istnieć również wtedy, gdy nie ma żadnych pomieszczeń lub gdy nie są one wymagane do prowadzenia działalności przedsiębiorstwa; wystarczy posiadanie pewnej przestrzeni do własnej dyspozycji. Nie ma znaczenia, czy przedsiębiorstwo jest właścicielem, czy najemcą lokalu, środków lub urządzeń, czy dysponuje nimi w inny sposób. Placówka może być usytuowana w pomieszczeniach innego przedsiębiorstwa, na przykład wówczas, gdy przedsiębiorstwo zagraniczne dysponuje stale pomieszczeniem (lub jego częścią) należącym do innego przedsiębiorstwa. Sam fakt, że ma ono do własnej dyspozycji pewną przestrzeń służącą jego działalności gospodarczej, wystarczy, aby zaistniała stała placówka gospodarcza. Nie wymaga się, by przedsiębiorstwo miało formalne prawo do dysponowania taką placówką.
Natomiast określenie „za pośrednictwem”, jak wynika z komentarza do Modelowej Konwencji, należy interpretować w szerokim sensie mającym zastosowanie do każdej sytuacji, w której działalność gospodarcza jest prowadzona w konkretnym pomieszczeniu czy przestrzeni pozostającej w tym celu do dyspozycji przedsiębiorstwa.
Zwróćmy zatem uwagę, że pojęcie zagranicznego zakładu nie musi w każdym przypadku oznaczać budynku, w którym podatnik prowadzi działalność gospodarczą w innym kraju. Przyjmując powyższe wyjaśnienia, za zagraniczny zakład będzie przykładowo uznane wykonywanie stałych usług w siedzibie zagranicznego kontrahenta.
Przykład 2.
Polski przedsiębiorca wykonuje usługi informatyczne w siedzibie swojego stałego klienta w Niemczech. W takim przypadku możliwe jest uznanie, że podatnik z Polski posiada w Niemczech zagraniczny zakład, co w dalszej kolejności obliguje go do rozliczenia podatku zarówno w Polsce, jak i w Niemczech z zastosowaniem odpowiedniej metody unikania podwójnego opodatkowania.
Podsumowując dokonane ustalenia, należy wskazać, że zagadnienie opodatkowania działalności polskiej firmy za granicą determinowane jest przede wszystkim okolicznością posiadania zagranicznego zakładu. Podkreślenia jednak wymaga, że taki zagraniczny zakład niekoniecznie musi wiązać się z posiadaniem tytułu prawnego do konkretnego miejsca. Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że definicja zakładu ma charakter bardzo szeroki.
