Emerytury pomostowe są wypłacane na rzecz niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Przed 1 stycznia 2024 roku jednym z warunków uzyskania emerytury pomostowej było wykonywanie przed 1 stycznia 1999 roku pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze. Jakie zmiany nastąpiły 1 stycznia 2024 roku? Odpowiedź poniżej.
Prace w szczególnych warunkach i prace o szczególnym charakterze
Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.
Czynniki ryzyka, o których mowa wyżej, są związane z następującymi rodzajami prac:
- w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:
- prace pod ziemią,
- prace na wodzie,
- prace pod wodą,
- prace w powietrzu;
- w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:
- prace w warunkach gorącego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28°C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
- prace w warunkach zimnego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0°C,
- bardzo ciężkie prace fizyczne – prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 8400 kJ, a u kobiet – powyżej 4600 kJ,
- prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
- ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ, a u kobiet – powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (według metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.
Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia.
Wykaz prac w szczególnych warunkach oraz wykaz prac o szczególnym charakterze znajduje się odpowiednio w załączniku nr 1 i załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Uprawnione do emerytury pomostowej są osoby wykonujące konkretne prace, a nie całe grupy branżowe, ponieważ ustawa pomostowa przy konstruowaniu wykazu prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze posługiwała się innymi kryteriami niż te, którymi poprzednio kierował się ustawodawca. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą mieć inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogłyby obniżyć się z wiekiem. Do nabycia prawa do emerytury pomostowej nie dochodzi bowiem jedynie na podstawie okresów pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Prawo do emerytury pomostowej przed 1 stycznia 2024 roku
Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
urodził się po 31 grudnia 1948 roku;
ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
przed 1 stycznia 1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
po 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
Emerytury pomostowe 2024
Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
urodził się po 31 grudnia 1948 roku;
ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
po 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
Zmiana dokonana w ustawie o emeryturach pomostowych i usunięcie z niej warunku: „przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS” powoduje, że prawo do emerytury pomostowej będą nabywały kolejne roczniki pracowników zatrudnionych przy pracach z ustawy o emeryturach pomostowych. W tym przypadku nie zaistnieje ryzyko, że pracownik nie nabędzie prawa do wcześniejszego świadczenia tylko z tego powodu, że nie pracował w określonych warunkach przed 1 stycznia 1999 roku.
Wprowadzone zmiany są niewątpliwie korzystne na pracowników, ponieważ przy możliwości ubiegania się o emeryturę pomostową uwzględnieni zostali pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach i prace o szczególnym charakterze również po 1 stycznia 1999 roku.
Problem może pojawić się w chwili, gdy pracownicy postanowią skorzystać ze swojego uprawnienia. Wówczas mogą pojawić się problemy kadrowe i niedobór pracowników wykwalifikowanych (specjalistów).
