Ukończę wiek emerytalny 20 grudnia 2024 roku i od razu w grudniu zamierzam złożyć wniosek o emeryturę. Aktualnie prowadzę działalność gospodarczą i z tego tytułu opłacam tzw. duży ZUS. Jakie składki powinnam zapłacić za grudzień? Czy składki społeczne są obowiązkowe do dnia wydania przez ZUS decyzji o prawie do emerytury, czy do daty ukończenia powszechnego wieku emerytalnego? Czy ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego wiąże się z dodatkowymi formalnościami w ZUS-ie?
Janina, Koło
Emerytura to świadczenie, które przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego i zaprzestaniu aktywności zawodowej. Aktualnie wiek emerytalny jest zróżnicowany ze względu na płeć i wynosi:
- u kobiet – 60 lat;
- u mężczyzn – 65 lat.
Otrzymanie emerytury jest natomiast uzależnione od złożenia wniosku o to świadczenie. Prawo do emerytury uzyskuje się nie wcześniej niż w dniu ukończenia wieku emerytalnego. Osoba ubiegająca się o emeryturę nie jest jednak zobligowana do składania wniosku w dniu urodzin. Zgodnie z przepisami wniosek można złożyć na 30 dni przed spełnieniem warunków uprawniających do uzyskania świadczenia bądź w okresie późniejszym. Jedynie osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności w dniu ukończenia 60. lub 65. roku życia zostanie automatycznie uprawniona do emerytury. Aby ją otrzymać, należy złożyć w ZUS-ie wniosek EMP. Do wniosku należy dołączyć odpowiednie dokumenty.
1. Zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające:
1) datę urodzenia;
2) okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość;
3) stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu – w przypadku gdy prawo do świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy;
4) wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń;
5) okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią.
W momencie nabycia prawa do emerytury z ZUS-u przedsiębiorca nie musi zaprzestać prowadzenia działalności gospodarczej. Obowiązek przerwania aktywności zawodowej dotyczy jedynie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego a składki ZUS
Jeżeli jedynym tytułem do objęcia ubezpieczeniami danej osoby jest prowadzenie działalności gospodarczej, wówczas podlega ona:
- obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu;
- dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Natomiast po uzyskaniu prawa do emerytury z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorca może podlegać ubezpieczeniom emerytalno-rentowym wyłącznie na zasadzie fakultatywnej. Gdy przystąpi do nich dobrowolnie, wówczas obligatoryjne będzie dla niego ubezpieczenie wypadkowe i nie będzie mógł przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Co istotne, dla każdego przedsiębiorcy, w tym również emeryta, obowiązkowe jest ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli jednak przedsiębiorca-emeryt będzie spełniał odpowiednie warunki, może być zwolniony z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składki zdrowotnej z tytułu prowadzonej firmy nie opłaca emeryt, który pobiera świadczenie emerytalne w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. w 2024 roku od stycznia do czerwca 4 242,00 zł, a od lipca do grudnia 4 300,00 zł, oraz:
- uzyskiwane przez niego dodatkowe przychody z pozarolniczej działalności nie przekraczają w miesiącu kwoty połowy najniższej emerytury
lub
- opłaca podatek dochodowy z prowadzonej działalności w formie karty podatkowej.
Warto także pamiętać, że emeryt, który już osiągnął powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat w przypadku kobiety i 65 lat w przypadku mężczyzny, może dorabiać bez żadnych limitów i nie martwić się tym, że ZUS zawiesi lub zmniejszy kwotę wypłacanych mu świadczeń.
Formalności w ZUS-ie a ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego
Jeżeli przedsiębiorca złoży wniosek o emeryturę, wówczas prawo do tego świadczenia uzyska po wydaniu decyzji przez ZUS. Oznacza to, że do tego czasu składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne powinny być opłacane z działalności. Po otrzymaniu przez decyzji przyznającej prawo do emerytury należy złożyć formularz:
- ZUS ZWUA, aby wyrejestrować się z ubezpieczeń, podając jako datę ustania ubezpieczeń datę nabycia prawa do świadczenia i obecny kod tytułu ubezpieczeń (tj. 20.12.2024 i kod 05 10 00), natomiast jako kod przyczyny wyrejestrowania wpisać 600;
- ZUS ZZA, aby zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego. Zgłoszenia należy dokonać z tą samą datą co wpisana na ZUS ZWUA oraz kodem uwzględniającym posiadanie prawa do emerytury (tj. 20.12.2024 i kod 05 10 10).
Emeryt prowadzący działalność gospodarczą podlega z niej obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przypadku gdy emerytura została przyznana w trakcie miesiąca, przedsiębiorca składa deklarację lub korektę deklaracji, obliczając w niej składki społeczne proporcjonalnie za okres, w którym był zobowiązany je opłacać.
Ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego powoduje, że w sytuacji gdy przedsiębiorca składa deklarację rozliczeniową wyłącznie za siebie, powinien złożyć DRA z wykazaniem:
- składek społecznych i zdrowotnej naliczonych proporcjonalnie za dni przed otrzymaniem prawa do emerytury. W omawianym przypadku deklarację za grudzień z identyfikatorem 01 12 2024 składa z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00, w której wykazuje:
- składki społeczne wyliczone od podstawy 1 362,78 zł (4 694,00 zł / 31 dni x 9 dni );
- składkę zdrowotną w całości;
- deklaracji za okres po przyznaniu emerytury. W tym przypadku deklaracja za październik 40 10 2024 z kodem 05 10 10.
Natomiast gdy przedsiębiorca zatrudnia pracowników, wówczas w miesiącu przejścia na emeryturę powinien złożyć dwa raporty imienne:
- RCA z wykazaniem składek społecznych naliczonych proporcjonalnie za dni przed otrzymaniem emerytury i składki zdrowotnej oraz kodem nieuwzględniającym prawa do emerytury (tj. 05 10 00);
- RCA z kodem uwzględniającym prawo do emerytury (tj. 05 10 10).
Co ważne, gdy decyzja ZUS-u nie nadejdzie do terminu płatności składek (np. za grudzień), to po jej otrzymaniu należałoby zrobić korektę za ten miesiąc. Po złożeniu korekty dokumentów na koncie powstanie nadpłata składek, która może zostać przez ZUS zwrócona albo zaliczona na poczet należnych za kolejne okresy składek zdrowotnych.
Ukończenie przez przedsiębiorcę wieku emerytalnego oraz otrzymanie decyzji o przyznaniu emerytury wiąże się z dodatkowymi obowiązkami. Przedsiębiorca powinien pamiętać, że musi zgłosić się z nowym kodem w ZUS-ie oraz że należy uwzględnić tę zmianę w deklaracji DRA.
