Ostatnio do specjalisty BHP zgłosił się pracownik, który twierdzi, że dwa lata temu uległ wypadkowi przy pracy, a skutki tego wypadku ujawniły się dopiero teraz. Czy możemy odmówić przeprowadzenia postępowania powypadkowego? Czy istnieje coś takiego, jak przedawnienie zgłoszenia wypadku przy pracy?
Karolina, Koło
Może zdarzyć się tak, że w trakcie wykonywania pracy nastąpi nieszczęśliwy wypadek. Wówczas należy dopełnić kilku formalności. Jak należy zgłosić fakt wypadku? W jakim czasie powinno to nastąpić?
Wypadek przy pracy
Art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wprowadza definicję „wypadku przy pracy”. Według niego „wypadek przy pracy” to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Aby dane zdarzenie zostało uznawane za wypadek przy pracy, konieczne jest łączne wystąpienie wszystkich elementów wymienionych w definicji. To właśnie od prawidłowej oceny i zinterpretowania zdarzenia przez zespół powypadkowy zależy, czy wypadek zostanie uznany za „wypadek przy pracy”.
- mieć związek z pracą;
- być nagłym zdarzeniem;
- nastąpić z powodu działania przyczyny zewnętrznej;
- na jego skutek musi powstać urazu lub śmierć pracownika.
Za wypadek przy pracy uważa się także nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
- uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów osoby pobierającej stypendium sportowe;
- wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
- pełnienia mandatu posła lub senatora (pobierającego uposażenie);
- odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
- wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych pracy na rzecz tych spółdzielni;
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
- wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3;
- współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług (do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia);
- wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
- wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
- wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
- odbywania służby zastępczej;
- nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług (do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), albo umowy o dzieło (gdy została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy);
- pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.
Ustawa wypadkowa wyróżnia trzy rodzaje wypadków:
- śmiertelny, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku;
- ciężki, na skutek którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, tj.: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała;
- zbiorowy, który ma miejsce, gdy w jego wyniku ucierpiały co najmniej dwie osoby.
Przedawnienie zgłoszenia wypadku przy pracy
Co do zasady po zgłoszeniu wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek przeprowadzić postępowanie powypadkowe. Przepisy natomiast nie określają, w jakim terminie powinno nastąpić omawiane zgłoszenie. W konsekwencji można uznać, że nie istnieje coś takiego, jak przedawnienie zgłoszenia wypadku przy pracy.
§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy określa, że pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, powinien o tym niezwłocznie poinformować swojego przełożonego (o ile stan jego zdrowia na to pozwala).
Wyjaśnienia zagadnienia niezwłocznie należy szukać w orzecznictwie sądowym, które nie jest w tym zgodne.
„(...) dla sytuacji typowych, gdy z okoliczności nie wynika nic innego, należy przyjąć, że spełnienie świadczenia niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (...), oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania (...)”.
Wyrok Sądu Najwyższego z 22 marca 2001 roku (sygn. akt V CKN 769/00, OSNC 2001/11/166):
„(...) Terminu »niezwłocznie« nie można utożsamiać z terminem natychmiastowym. Brak jest też podstaw do uznania, że w typowych sytuacjach, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjmować, że spełnienie świadczenia oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania (...)”.
Wynika z tego, że nie ma możliwości zawiadomienia o wypadku w okresie późniejszym niż niezwłocznie (np. w chwili ujawnienia się skutków wypadku). Czyli można jednak wnioskować, że w niektórych przypadkach odmówi się przeprowadzenia postępowania powypadkowego.
„Niezgłoszenie pracodawcy w sposób niezwłoczny wypadku przez poszkodowanego pracownika nie uzasadnia odmowy uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (...)”.
Wyrok Sądu Najwyższego z 14 września 2000 roku (sygn. akt II UKN 702/99, OSNP 2002/6/143):
"Niepoinformowanie przełożonego o wypadku bezpośrednio po zdarzeniu nie pozbawia pracownika prawa żądania ustalenia, że miało ono charakter wypadku przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (...)”.
Oba z tych wyroków wydano przed wejściem w życie obecnie obowiązującego rozporządzenia w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków, jednak uznaje się je za aktualne. Po zawiadomieniu wystąpienia wypadku przy pracy konieczne jest zatem powołanie zespołu powypadkowego, który przeprowadza postępowanie powypadkowe.
Podsumowanie – przedawnienie zgłoszenia wypadku przy pracy
Zgodnie z przepisami wypadek przy pracy należy zgłosić niezwłocznie, jednak nie ma w polskich przepisach dokładnie sprecyzowanego terminu, w jakim należy tego dokonać. Tym samym przedawnienie zgłoszenia wypadku przy pracy nie istnieje, a pracodawca powinien powołać zespół powypadkowy, nawet jeśli pracownik powiadamia o wypadku na kilka lat po tym zdarzeniu.
