Wypowiedzenie umowy o pracę pracownika, który nabył uprawnienia emerytalne

Osoby, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego zostały 4 lata, są chronione przed zwolnieniem z pracy na mocy art. 39 Kodeksu pracy. Jednak czy w momencie, kiedy osiągną ten wiek – dla kobiety 60 lat, a dla mężczyzny 65 lat – można z nimi rozwiązać umowę o pracę? Jak wygląda wypowiedzenie umowy o pracę pracownika, który nabył uprawnienia emerytalne?

Umowę o pracę można z takimi osobami rozwiązać na takich samych zasadach, jak z innymi pracownikami, poprzez złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem przez pracodawcę. Należy tylko pamiętać, że osoby, które są zatrudnione na umowę o pracę na czas nieokreślony, muszą w swoim wypowiedzeniu znaleźć powód zwolnienia – musi być on uzasadniony, konkretny i prawdziwy. Nie może być nim wyłącznie osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego. Chyba że chodzi o zwolnienia grupowe, wówczas jak postanowił Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2003 roku, sygn. akt.I PK 80/03: „Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia”. 

Jest oczywiste zatem, że w przypadku gdy pracodawca musi wytypować osoby, które należy zwolnić z przyczyn ekonomicznych, w pierwszej kolejności może wypowiedzieć umowę o pracę osobom, które nabyły prawo do emerytury i mogą pobierać świadczenie, niż innym pracownikom, którzy takich środków do utrzymania nie posiadają. Co ważne, w przypadku, gdy ma do wyboru kilka osób, które osiągnęły wiek emerytalny, nie może zwolnić najstarszej, gdyż wówczas byłaby to dyskryminacja ze względu na wiek lub np. tylko samych kobiet, gdyż byłaby to dyskryminacja ze względu na płeć. Polskie prawo wymaga od pracodawców, by równo traktowali pracowników w zakresie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania, dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, na pełny lub niepełny etat (art. 18^3a § 1 kp).

W jaki sposób należy wypowiedzieć umowę pracownikowi, który nabył uprawnienia emerytalne, w zakładzie pracy, w którym działają związki zawodowe?

W zakładzie pracy, w którym są związki zawodowe, zamiar wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, który jest zatrudniony na czas nieokreślony, należy z nimi skonsultować (art. 38 kp). Najpierw trzeba zapytać pisemnie zarząd związku, czy dana osoba korzysta z jego obrony. Następnie po uzyskaniu odpowiedzi twierdzącej należy poinformować o zamiarze wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony danemu pracownikowi i poczekać na decyzję związku, czy wyraża zgodę na rozwiązanie, czy nie. Czas czekania na decyzję związku wynosi 5 dni, dopiero po nim pracodawca może wręczyć pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę. Nawet w sytuacji, gdy związek zawodowy nie wyrazi zgody, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, ale jeśli nie zapytałby, a pracownik w rzeczywistości korzystałby z obrony, wręczone wypowiedzenie byłoby nieważne. Oczywiście w sytuacji, gdy związek poinformuje, że dana osoba nie korzysta z jego obrony, wypowiedzenie o pracę można pracownikowi wręczyć jeszcze w tym samym dniu.

Następnie procedura wręczania wypowiedzenia nie różni się niczym od tej, którą stosuje się w zakładach, gdzie nie działają organizacje związkowe.

Zgodnie z art. 36 kp okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony, który obowiązuje pracodawcę, zależy od zakładowego stażu zatrudnienia i wynosi:

• jeżeli pracownik był zatrudniony do 6 miesięcy – dwa tygodnie;
• jeżeli pracownik był zatrudniony powyżej 6 miesięcy, a krócej niż 3 lata – jeden miesiąc;
• jeżeli pracownik był zatrudniony powyżej 3 lat – 3 miesiące.

Kiedy pracodawca może wręczyć wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, który nabył uprawnienia emerytalne?

Zgodnie z art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych „prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa”. Od 1 października 2017 r. powszechny wiek emerytalny w Polsce wynosi:

• 60 lat dla kobiet,
• 65 lat dla mężczyzn.

Emerytura może być przyznana na wniosek ubezpieczonego po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. lub z urzędu (art. 24a ustawy). Z urzędu jest przyznawana „zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. (…) Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana – od dnia, od którego podjęto jej wypłatę”.

Przykład 1.

Pracownik 1 listopada osiąga wiek emerytalny. Pracodawca 31 października wręczył mu rozwiązanie umowy o pracę z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który zakończy się 31 stycznia. Niestety w tym przypadku pracodawca wręczył wypowiedzenie w sposób niedopuszczalny. Najwcześniej mógł je wręczyć 1 listopada, a stosunek pracy mógł się zakończyć dopiero na koniec lutego.

Co jeżeli pracownik odwoła się od wręczonego wypowiedzenia?

Jeżeli pracownik uzna, że wypowiedzenie, które otrzymał, jest niezgodne z prawem, może odwołać się do sądu pracy w ciągu 21 dni od jego otrzymania (art. 264 § 1 kp). Zapis o tej możliwości powinien znaleźć się na wypowiedzeniu umowy o pracę. Jeżeli pracownik tego nie zrobi, to nawet jeśli wypowiedzenie z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego jest wadliwe, będzie skuteczne. Zgodnie z art. 45 § 1 kp jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony będzie nieuzasadnione, sąd pracy w zależności od żądania pracownika orzeknie o jego bezskuteczności, a jeśli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu. W razie przywrócenia do pracy, pracownikowi będzie przysługiwało żądanie o wypłatę zaległego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Uprawnienia pracownika w związku z odejściem na emeryturę?

W związku z rozwiązaniem umowy o pracę pracownika, który nabył uprawnienia emerytalne, należy mu się odprawa emerytalna. Art. 92¹ § 1 mówi, że: „Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia”.

Oczywiście w przepisach branżowych lub regulaminie wynagradzania obowiązującym w zakładzie pracy można przyjąć korzystniejsze zasady wypłacania wynagradzania. Takim przepisem jest np. ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. Zgodnie z jej przepisami pracownikowi samorządowemu przechodzącemu na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jednorazowa odprawa:

• po dziesięciu latach pracy – w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• po piętnastu latach pracy – w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia,
• po dwudziestu latach pracy – w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Chodzi o cały staż pracy, a nie tylko o czas zatrudnienia w obecnym zakładzie pracy. Prawo do odprawy z tytułu przejścia na emeryturę przysługuje pracownikowi tylko raz, dlatego w świadectwie pracy powinna znaleźć się informacja, że odprawa emerytalna została wypłacona.

Wypowiedzenie umowy o pracę pracownika, który nabył uprawnienia emerytalne a prawo do urlopu wypoczynkowego

Pracownikowi, któremu wypowiedziano umowę w trakcie roku, należy się urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym (art. 155¹ § 1 pkt 1 kp). O wymiarze należnego urlopu decyduje moment, kiedy zostanie wręczone wypowiedzenie przez pracodawcę lub kiedy pracownik sam poinformuje, że wypowiada umowę o pracę. Prawo do pełnego wymiaru urlopu pracownik nabywa z początkiem każdego roku kalendarzowego. Może się zdarzyć tak, że pracownik jeszcze przed wypowiedzeniem umowy wykorzysta cały należny urlop. Ale w sytuacji, gdy tak nie zrobi, a pracodawca będzie miał wiedzę, że umowa pracownika się kończy, urlop należny ulegnie proporcjonalnemu skróceniu.

Przykład 2.

Pracodawca wypowiedział umowę o pracę pracownikowi 30 czerwca 2024 r. z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynie 30 września 2024 r. Pracownik wnioskował w marcu 2024 r. o 15 dni urlopu wypoczynkowego, na co pracodawca wyraził zgodę. W związku z tym, że umowa zakończy się 30 września, pracownik ma do wykorzystania w okresie wypowiedzenia tylko 5 dni urlopu wypoczynkowego (26 / 12 miesięcy x 9 miesięcy = 20 dni - 15 dni wykorzystanego = 5 dni do wykorzystania). 

Wypowiedzenie umowy pracownikowi, który nabył prawo do emerytury jest możliwe. Ważne jest, aby zrobić to w odpowiednim momencie i trybie, aby pracownik nabył prawo do odprawy.