W toku odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej (tzw. KIO) niezwykle ważny jest interes w uzyskaniu zamówienia u odwołującego – podobnie jak przystępującego do odwołania. Interes jest materialną przesłanką skuteczności odwołania. Dowiedz się więcej o warunkach formalnych i materialnych odwołania oraz sposobie rozumienia interesu odwołującego.
Formalne wymogi związane z odwołaniem do KIO
Odwołanie wnosi się do Prezesa KIO. Odwołujący przekazuje zamawiającemu odwołanie wniesione w formie elektronicznej albo postaci elektronicznej, albo kopię tego odwołania, jeżeli zostało ono wniesione w formie pisemnej, przed upływem terminu do wniesienia odwołania w taki sposób, aby mógł on zapoznać się z jego treścią przed upływem tego terminu.
Domniemywa się, że zamawiający mógł zapoznać się z treścią odwołania przed upływem terminu do jego wniesienia, jeżeli przekazanie odpowiednio odwołania albo jego kopii nastąpiło przed upływem terminu do jego wniesienia przy użyciu środków komunikacji elektronicznej.
Odwołanie zawiera:
- imię i nazwisko albo nazwę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, numer telefonu oraz adres poczty elektronicznej odwołującego oraz imię i nazwisko przedstawiciela (przedstawicieli);
- nazwę i siedzibę zamawiającego, numer telefonu oraz adres poczty elektronicznej zamawiającego;
- numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub NIP odwołującego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania albo ma go, nie mając takiego obowiązku;
- numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP odwołującego niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania;
- określenie przedmiotu zamówienia;
- wskazanie numeru ogłoszenia w przypadku zamieszczenia w Biuletynie Zamówień – wskazanie czynności lub zaniechania czynności zamawiającego, której zarzuca się niezgodność z przepisami ustawy, lub wskazanie zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy;
- zwięzłe przedstawienie zarzutów;
- żądanie co do sposobu rozstrzygnięcia odwołania;
- wskazanie okoliczności faktycznych i prawnych uzasadniających wniesienie odwołania oraz dowodów na poparcie przytoczonych okoliczności;
- podpis odwołującego albo jego przedstawiciela lub przedstawicieli;
- wykaz załączników.
Do odwołania dołącza się:
- dowód uiszczenia wpisu od odwołania w wymaganej wysokości,
- dowód przekazania odpowiednio odwołania albo jego kopii zamawiającemu,
- dokument potwierdzający umocowanie do reprezentowania odwołującego.
Odwołanie podlega rozpoznaniu, jeżeli:
- nie zawiera braków formalnych,
- uiszczono wpis w wymaganej wysokości.
Przesłanki materialnoprawne skorzystania z prawa do odwołania
Zgodnie z PZP odwołanie przysługuje na:
- niezgodną z przepisami ustawy czynność zamawiającego, podjętą w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, w tym na projektowane postanowienie umowy;
- zaniechanie czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, do której zamawiający był obowiązany na podstawie ustawy;
- zaniechanie przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy, mimo że zamawiający był do tego obowiązany.
Środki ochrony prawnej określone w PZP przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu lub innemu podmiotowi, jeżeli:
- ma lub miał interes w uzyskaniu zamówienia lub nagrody w konkursie, oraz
- poniósł lub może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy.
Zgodnie z orzecznictwem: „Dla skutecznego wniesienia środka ochrony prawnej nie jest wystarczające, aby wniósł je podmiot zaliczany do kategorii wskazanej w art. 505 ust. 1 Prawa zamówień publicznych. Podmiot korzystający ze środka ochrony prawnej – oprócz tego, że musi zaliczać się do tej kategorii – musi także wykazać spełnienie tzw. materialnoprawnych przesłanek do wniesienia środka ochrony prawnej, tj. wykazać, że: 1) ma lub miał interes w uzyskaniu zamówienia lub nagrody w konkursie; 2) poniósł lub może ponieść szkodę; 3) poniesiona lub możliwa do poniesienia szkoda jest wynikiem naruszenia przez zamawiającego przepisów Prawa zamówień publicznych. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie. Jest to warunek skutecznego wniesienia środka ochrony prawnej, który podlega badaniu przez organy rozpoznające środek ochrony prawnej” (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 31 stycznia 2023 roku, KIO 142/23).
Brak wykazania przesłanek związanych z interesem we wniesieniu odwołania uzasadnia oddalenie odwołania. Oddalenie odwołania z uwagi na brak wykazania interesu we wniesieniu odwołania uzasadnia niepoddawanie rozpoznaniu zarzutów merytorycznych w dalszej części odwołania. Wynika to z faktu, że stwierdzony zostaje w takim wypadku brak dopuszczalności tego odwołania.
Jak należy rozumieć interes w uzyskaniu zamówienia?
Uznaje się, że interes wykonawcy w odwołaniu powinien być oceniany na dzień złożenia odwołania. W związku z tym przyszłe lub hipotetyczne działania zamawiającego nie mają wpływu na ocenę istnienia tego interesu.
Środki ochrony prawnej, które przewiduje PZP, mają na celu chronienie interesów wykonawców uczestniczących w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych i powinny być stosowane tylko w przypadku rzeczywistego naruszenia przepisów PZP i naruszenia ich praw. Wykonawca nie powinien być zmuszany do składania odwołania w sytuacji, gdy jego pozycja w postępowaniu jest obiektywnie korzystna, a jedynie na wypadek ewentualnych zmian, które mogą wystąpić w postępowaniu.
Warto mieć na uwadze, że odwołanie może być skutecznie złożone przez wykonawcę, który dąży do wyeliminowania oferty konkurencji, nawet jeśli oferta odwołującego przekracza kwotę, którą zamawiający planuje przeznaczyć na realizację zamówienia. Oznacza to, że kluczowym aspektem jest obecna sytuacja i interes wykonawcy w momencie złożenia odwołania, a nie przyszłe działania zamawiającego czy inne hipotetyczne okoliczności.
Przykład 1.
Czy skoro przyszłe i hipotetyczne zdarzenia nie mają znaczenia dla interesu, interes musi ograniczać się do bieżącego zamówienia? Nie, interes w określonych okolicznościach może również dotyczyć innego postępowania zamówieniowego. Będzie tak w przypadku gdy skutkiem naruszeń zamawiającego będzie konieczność unieważnienia postępowania, a w kolejnym postępowaniu odwołujący będzie miał szansę na uzyskanie zamówienia.
Przystąpienie i interes przystępującego
Wykonawca może zgłosić przystąpienie do postępowania odwoławczego w terminie 3 dni od dnia otrzymania kopii odwołania, wskazując stronę, do której przystępuje, i interes w uzyskaniu rozstrzygnięcia na korzyść strony, do której przystępuje.
Czynności uczestnika postępowania odwoławczego nie mogą pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił, z wyjątkiem przypadku zgłoszenia sprzeciwu przez uczestnika, który przystąpił do postępowania po stronie zamawiającego.
Zamawiający lub odwołujący może zgłosić opozycję przeciw przystąpieniu innego wykonawcy nie później niż do czasu otwarcia rozprawy.
