Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych przewiduje szczególne uprawnienia dla wierzycieli, z których mogą oni skorzystać w razie opóźnienia w płatnościach. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat praw wierzyciela względem dłużnika w przypadku transakcji handlowych.
Uprawnienie do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych
W transakcjach handlowych – z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny – wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienia w płatnościach, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
- wierzyciel spełnił swoje świadczenie,
- wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.
Jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.
Jeżeli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel, który nie jest dużym przedsiębiorcą, może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Transakcja handlowa, o której w tym wypadku mowa, to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych:
- w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8 punktów procentowych,
- w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 10 punktów procentowych.
Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą:
- 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od 1 stycznia do 30 czerwca,
- 1 lipca – do odsetek należnych za okres od 1 lipca do 31 grudnia.
Krajowa lub regionalna organizacja chroniąca prawa konkretnych grup wierzycieli może, za zgodą takiego podmiotu wyrażoną na piśmie, wytoczyć na jego rzecz powództwo o zapłatę odsetek za opóźnienia w płatnościach, a także zapłatę rekompensaty i zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności, lub przystąpić do toczącego się postępowania.
Prawa wierzyciela związane z terminem płatności
Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Oceny, czy postanowienia umowne są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela, dokonuje się, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności:
- rażące odstępstwa od dobrych praktyk handlowych, które naruszają zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;
- właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem transakcji handlowej, w szczególności czas zwykle potrzebny na zbycie towaru przez dłużnika na rzecz osób trzecich;
- dostosowanie harmonogramu dostawy towarów lub wykonania usługi w częściach do harmonogramu spełniania odpowiadających im części świadczenia pieniężnego.
To na dłużniku spoczywa ciężar dowodu, że termin zapłaty dłuższy niż 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.
Zrzeczenie się roszczenia o ustalenie, że termin zapłaty jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, jest nieważne.
Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, jeżeli dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty za towary lub usługi jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca.
Wierzyciel może odstąpić od umowy albo wypowiedzieć umowę, jeżeli termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, i został ustalony z naruszeniem powyższych zasad.
Jeżeli wierzyciel wypowiedział umowę na powyższej podstawie, świadczenia pieniężne przysługujące mu od dłużnika z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług stają się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia umowy. Jeżeli wierzyciel nie otrzyma świadczenia pieniężnego w tym terminie, przysługują mu odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Opóźnienia w płatnościach a rekompensata za koszty odzyskiwania należności
Wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
- 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł;
- 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
- 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.
Równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Przykład 1.
Spółka ABC dochodzi od swojego dłużnika zaległych płatności. Oprócz zaległej kwoty głównej roszczenia żąda ona od dłużnika również rekompensaty ryczałtowej z tytułu odzyskiwania należności. Zauważyła jednak, że jej koszty przewyższają tę ryczałtową kwotę. Czy żądanie rekompensaty zamyka drogę do dochodzenia kosztów powyżej kwoty ryczałtowej?
Nie, oprócz kwoty rekompensaty, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę. Spółka może więc dochodzić zarówno ryczałtowej kwoty rekompensaty, jak i kosztów przewyższających ten ryczałt.
Roszczenie o rekompensatę nie może być zbyte.
Sankcje za nadmierne opóźnienia w płatnościach
Zgodnie z ustawą zakazane jest nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Przy ustalaniu wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pomija:
- niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenia pieniężne, których termin spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania;
- transakcje handlowe, których wyłącznymi stronami są podmioty należące do tej samej grupy kapitałowej;
- transakcje handlowe zawierane w zakresie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.
W przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźnienia w płatnościach w związku ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez stronę postępowania Prezes Urzędu może nałożyć na nią, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną.
