Dokonywanie darowizn, a w szczególności tych dotyczących środków pieniężnych, jest powszechną praktyką. Jednakże zauważyć należy, że nie zawsze osoba obdarowana ma miejsce zamieszkania w Polsce, a zagranicą. Czy zatem darowizna dla członka rodziny, który na stałe mieszka za granicą, podlega opodatkowaniu polskim podatkiem od spadków i darowizn? Sprawdźmy!
Zakres opodatkowania w przypadku darowizny
Wszelkie kwestie związane z opodatkowaniem darowizny zostały uregulowane w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Na wstępie wskażmy, że zgodnie z art. 5 ustawy obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Oznacza to, że przy umowie darowizny podmiotem zobowiązanym do ewentualnego rozliczenia podatku jest osoba obdarowana, a nie darczyńca. Natomiast jak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy, obowiązek podatkowy przy darowiźnie powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.
Przejdźmy jednak do samego zakresu opodatkowania. Otóż jak wskazuje art. 1 ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny.
W powyższej decyzji kluczowy jest fakt, że opodatkowaniu podlega nabycie rzeczy i praw majątkowych położonych i wykonywanych w Polsce. W momencie zawarcia umowy darowizny zarówno środki pieniężne, jak i ewentualne roszczenie o ich wypłatę znajdują się na terenie Polski, co pozwala przyjąć, że taka darowizna podlega opodatkowaniu przed polskim urzędem skarbowym.
Dodatkowo potwierdza to treść art. 3 pkt 1 wspomnianej ustawy, gdzie wskazano, że podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W konsekwencji darowizna dokonana z terytorium RP nie podlega opodatkowaniu wyłącznie, gdy żadna ze stron umowy w chwili jej dokonania nie była obywatelem Polskim ani też nie miała miejsca stałego pobytu na terenie RP. Jeżeli warunki wykluczające nie są spełnione, należy liczyć się z powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie otrzymanej darowizny.
Przykład 1.
Obywatel polski na stałe mieszkający w Polsce dokonał darowizny środków pieniężnych w kwocie 20.000 zł na rzecz swojego syna, który również ma polskie obywatelstwo, jednak na stałe mieszka w Wielkiej Brytanii. Taka darowizna podlega opodatkowaniu w Polsce.
Przykład 2.
Obywatel niemiecki na stałe mieszkający w Polsce dokonał darowizny środków pieniężnych na rzecz swojego siostrzeńca mającego polskie obywatelstwo, który na stałe mieszka w Holandii. Taka darowizna również podlega opodatkowaniu w Polsce.
Przykład 3.
Obywatel Indii będący na wczasach w Polsce dokonał darowizny dla swojej córki na stałe mieszkającej w USA. Córka nie ma polskiego obywatelstwa. Darowizna ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
Darowizna dla członka rodziny z zagranicy - opodatkowanie w kwestii rezydencji podatkowej
Zwróćmy uwagę, że przepisy odnoszące się do zakresu opodatkowania darowizny w żaden sposób nie odwołują się do kryterium rezydencji podatkowej. Jako przesłankę opodatkowania wymieniono posiadanie polskiego obywatelstwa bądź posiadanie miejsca stałego pobytu na terytorium Polski.
W rezultacie zagadnienie opodatkowania darowizny jest całkowicie niezależne od tego, w którym kraju podatnik posiada rezydencję podatkową. Nie bierzemy zatem w tym przypadku pod uwagę okoliczności wymienionych w art. 3 ust. 1a ustawy PIT, tj. ośrodka interesów życiowych czy też przebywania na terenie danego kraju dłużej niż 183 dni w roku. Są to bowiem okoliczności kluczowe dla ustalenia obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego, a nie podatku od darowizny.
Takie stanowisko potwierdza również treść art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT, gdzie czytamy, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Rozliczenie podatku z tytułu otrzymanej darowizny
Mając powyższe rozważania na uwadze, możemy jasno stwierdzić, że darowizna dokonana dla członka rodziny z zagranicy podlega opodatkowaniu w Polsce, jeżeli osoba obdarowana ma polskie obywatelstwo. Trzeba jednak podkreślić, że również zagraniczna osoba ma prawo do skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku przewidzianego dla członków najbliższej rodziny.
Jak bowiem stanowi treść art. 4a ust. 1 ustawy, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (formularz SD-Z2) oraz
w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
W związku z tym pojawia się pytanie, do jakiego urzędu skarbowego obdarowany powinien złożyć zgłoszenie SD-Z2 skoro na stałe mieszka poza terytorium Polski. W celu odpowiedzi należy sięgnąć do treści Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych.
W § 7 ust. 1 pkt 2 lit. c tego rozporządzenia możemy przeczytać, że właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach darowizny, w przypadku gdy przedmiotem są rzeczy inne niż nieruchomości, ustala się według miejsca zamieszkania nabywcy w dniu powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku braku takiego miejsca – według ostatniego miejsca jego pobytu w tym dniu.
Jednakże osoba mieszkająca na stałe za granicą nie ma w Polsce ani miejsce zamieszkania, ani też miejsca pobytu. W takim przypadku właściwość miejscową należy ustalić przy pomocy § 10 ust. 1 rozporządzenia, gdzie stwierdzono, że jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w przepisach prawa podatkowego, właściwym organem podatkowym jest odpowiednio Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
Na marginesie dodajmy, że w identyczny sposób należy ustalić właściwość miejscową co do osób, które z całkowitego zwolnienia od podatku skorzystać nie mogą i są zobligowane do złożenia zeznania SD-3.
