Dokonywanie darowizn, a w szczególności tych dotyczących środków pieniężnych, jest powszechną praktyką. Jednakże zauważyć należy, że nie zawsze osoba obdarowana ma miejsce zamieszkania w Polsce, a zagranicą. Czy zatem darowizna dla członka rodziny, który na stałe mieszka za granicą, podlega opodatkowaniu polskim podatkiem od spadków i darowizn? Sprawdźmy!
Zakres opodatkowania w przypadku darowizny
Wszelkie kwestie związane z opodatkowaniem darowizny zostały uregulowane w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Na wstępie wskażmy, że zgodnie z art. 5 ustawy obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Oznacza to, że przy umowie darowizny podmiotem zobowiązanym do ewentualnego rozliczenia podatku jest osoba obdarowana, a nie darczyńca. Natomiast jak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy, obowiązek podatkowy przy darowiźnie powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.
Przejdźmy jednak do samego zakresu opodatkowania. Otóż jak wskazuje art. 1 ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny.
W powyższej decyzji kluczowy jest fakt, że opodatkowaniu podlega nabycie rzeczy i praw majątkowych położonych i wykonywanych w Polsce. W momencie zawarcia umowy darowizny zarówno środki pieniężne, jak i ewentualne roszczenie o ich wypłatę znajdują się na terenie Polski, co pozwala przyjąć, że taka darowizna podlega opodatkowaniu przed polskim urzędem skarbowym.
Dodatkowo potwierdza to treść art. 3 pkt 1 wspomnianej ustawy, gdzie wskazano, że podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W konsekwencji darowizna dokonana z terytorium RP nie podlega opodatkowaniu wyłącznie, gdy żadna ze stron umowy w chwili jej dokonania nie była obywatelem Polskim ani też nie miała miejsca stałego pobytu na terenie RP. Jeżeli warunki wykluczające nie są spełnione, należy liczyć się z powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie otrzymanej darowizny.
Przykład 1.
Obywatel polski na stałe mieszkający w Polsce dokonał darowizny środków pieniężnych w kwocie 20.000 zł na rzecz swojego syna, który również ma polskie obywatelstwo, jednak na stałe mieszka w Wielkiej Brytanii. Taka darowizna podlega opodatkowaniu w Polsce.
Przykład 2.
Obywatel niemiecki na stałe mieszkający w Polsce dokonał darowizny środków pieniężnych na rzecz swojego siostrzeńca mającego polskie obywatelstwo, który na stałe mieszka w Holandii. Taka darowizna również podlega opodatkowaniu w Polsce.
Przykład 3.
Obywatel Indii będący na wczasach w Polsce dokonał darowizny dla swojej córki na stałe mieszkającej w USA. Córka nie ma polskiego obywatelstwa. Darowizna ta nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
Darowizna dla członka rodziny z zagranicy - opodatkowanie w kwestii rezydencji podatkowej
Zwróćmy uwagę, że przepisy odnoszące się do zakresu opodatkowania darowizny w żaden sposób nie odwołują się do kryterium rezydencji podatkowej. Jako przesłankę opodatkowania wymieniono posiadanie polskiego obywatelstwa bądź posiadanie miejsca stałego pobytu na terytorium Polski.
W rezultacie zagadnienie opodatkowania darowizny jest całkowicie niezależne od tego, w którym kraju podatnik posiada rezydencję podatkową. Nie bierzemy zatem w tym przypadku pod uwagę okoliczności wymienionych w art. 3 ust. 1a ustawy PIT, tj. ośrodka interesów życiowych czy też przebywania na terenie danego kraju dłużej niż 183 dni w roku. Są to bowiem okoliczności kluczowe dla ustalenia obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego, a nie podatku od darowizny.
Takie stanowisko potwierdza również treść art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT, gdzie czytamy, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
Rozliczenie podatku z tytułu otrzymanej darowizny
Mając powyższe rozważania na uwadze, możemy jasno stwierdzić, że darowizna dokonana dla członka rodziny z zagranicy podlega opodatkowaniu w Polsce, jeżeli osoba obdarowana ma polskie obywatelstwo. Trzeba jednak podkreślić, że również zagraniczna osoba ma prawo do skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku przewidzianego dla członków najbliższej rodziny.
Jak bowiem stanowi treść art. 4a ust. 1 ustawy, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (formularz SD-Z2) oraz
w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
W związku z tym pojawia się pytanie, do jakiego urzędu skarbowego obdarowany powinien złożyć zgłoszenie SD-Z2 skoro na stałe mieszka poza terytorium Polski. W celu odpowiedzi należy sięgnąć do treści Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych.
W § 7 ust. 1 pkt 2 lit. c tego rozporządzenia możemy przeczytać, że właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach darowizny, w przypadku gdy przedmiotem są rzeczy inne niż nieruchomości, ustala się według miejsca zamieszkania nabywcy w dniu powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku braku takiego miejsca – według ostatniego miejsca jego pobytu w tym dniu.
Jednakże osoba mieszkająca na stałe za granicą nie ma w Polsce ani miejsce zamieszkania, ani też miejsca pobytu. W takim przypadku właściwość miejscową należy ustalić przy pomocy § 10 ust. 1 rozporządzenia, gdzie stwierdzono, że jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w przepisach prawa podatkowego, właściwym organem podatkowym jest odpowiednio Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.
Na marginesie dodajmy, że w identyczny sposób należy ustalić właściwość miejscową co do osób, które z całkowitego zwolnienia od podatku skorzystać nie mogą i są zobligowane do złożenia zeznania SD-3.
Podsumowując niniejszy artykuł, warto zaznaczyć, że zakres opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn może być dla sporej części podatników dużym zaskoczeniem. Należy bowiem pamiętać, że kwestia opodatkowania jest niezależna od ustalonej rezydencji podatkowej. Powoduje to, że osoba mieszkająca na stałe za granicą może być zobowiązana do zapłaty podatku w Polsce z tytułu otrzymanej darowizny. W przypadku umowy zawartej pomiędzy członkami najbliższej rodziny warto jednak pamiętać o możliwości skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku.
