Opóźnienie w realizacji obowiązków płatniczych na rzecz kontrahentów może doprowadzić przedsiębiorcę do negatywnych konsekwencji związanych z nałożeniem na niego określonych sankcji, takich jak odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych czy też kwota rekompensaty za odzyskiwanie należności. Taką możliwość daje ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Jakie sankcje grożą dłużnikowi, gdy wystąpi zator płatniczy? Jakie uprawnienia przysługują wierzycielowi? Odpowiedź poniżej.
Zakres działania ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych
Ustawa określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, skutki niewykonania takich obowiązków oraz postępowanie w sprawie nadmiernego spóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych określa transakcję handlową jako umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Jeżeli chodzi o definicję świadczenia pieniężnego, to w myśl ww. ustawy świadczenie pieniężne to wynagrodzenie za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej.
Co do zasady zakazane jest nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty, o których mowa w art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, niebędących podmiotami publicznymi.
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych
Jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia do dnia zapłaty. W przypadku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, upływ 30 dni liczony jest od dnia zakończenia badania.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w transakcjach handlowych – z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny – wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
- wierzyciel spełnił swoje świadczenie,
- wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.
Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Jeżeli chodzi o kwestię dużego przedsiębiorcy, to termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, jeżeli dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty za towary lub usługi jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca. W przypadku gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.
Jeżeli termin zapłaty został określony w umowie niezgodnie z powyższymi zasadami, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, przysługują odsetki.
W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
- wierzyciel spełnił swoje świadczenie,
- wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.
Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, termin ten nie może przekraczać 60 dni. W przypadku gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.
Jeżeli ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 30 dni przysługują odsetki, o których mowa wyżej.
Natomiast jeżeli w transakcji handlowej, w której dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni przysługują odsetki, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Rekompensata – zwrot kosztów odzyskiwania należności
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych wierzycielowi w transakcjach handlowych od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa wyżej, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
- 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł;
- 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
- 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.
Równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Oprócz kwoty z tytułu rekompensaty wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.
Warto tu również wskazać, że termin przedawnienia roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności, opartego na art. 10 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, określa art. 118 kc.
Zator płatniczy - nadmierne spóźnianie się z regulowaniem płatności
Nadmierne spóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmiot, o którym mowa w art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, niebędący podmiotem publicznym, ma miejsce wtedy, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 zł.
W przypadku gdy świadczenie pieniężne zostało wyrażone w walucie obcej, jego równowartość jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski:
- ostatniego dnia roboczego okresu objętego postępowaniem, o którym mowa w art. 13c ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych – w stosunku do świadczeń pieniężnych niespełnionych w okresie objętym tym postępowaniem;
- ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spełnienia świadczenia pieniężnego – w stosunku do świadczeń pieniężnych spełnionych po terminie w okresie objętym postępowaniem, o którym mowa w art. 13c ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
Postępowanie w sprawie nadmiernego spóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, zwane dalej „postępowaniem”, prowadzi Prezes Urzędu wobec podmiotów, o których mowa w art. 2, niebędących podmiotami publicznymi.
Postępowanie wszczyna się z urzędu, jeżeli posiadane przez Prezesa Urzędu informacje wskazują na wystąpienie nadmiernego spóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu zawiadomienie dotyczące podejrzenia wystąpienia nadmiernego spóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.
Z powyższego wynika, że w przypadku gdy kontrahent-dłużnik przestanie płacić lub nie będzie płacił w terminie, może ponieść negatywne konsekwencje na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Oczywiście inną dolegliwością jest pozew złożony w sądzie, gdzie oprócz należności głównej, odsetek, kosztów odzyskiwania należności kontrahent-dłużnik będzie zmuszony ponieść inne koszty tego postępowania, w tym koszty opłaty sądowej od pozwu czy zastępstwa procesowego.
