Od kilku lat stopa bezrobocia w Polsce utrzymuje się na poziomie około 5% z różnymi odchyleniami. Kilkanaście lat temu wynosiła aż 20%. W Polsce nie powinno się zatem narzekać na bezrobocie, bo jest ono wyjątkowo niskie w porównaniu do jeszcze kilkunastu lat wstecz. Państwo musi zawsze być gotowe, aby pomagać osobom, które utraciły zatrudnienie. Jakie podmioty mają pierwszeństwo w korzystaniu z form wsparcia z PUP dla bezrobotnych?
Podmioty mające pierwszeństwo w korzystaniu z form pomocy oferowanej przez PUP
Podmiotami, którym przysługuje pierwszeństwo w skierowaniu przez PUP do udziału w formach pomocy przysługującej bezrobotnym na mocy art. 69 Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia, są:
osoby posiadające Kartę Dużej Rodziny,
osoby powyżej 50. roku życia,
osoby bez kwalifikacji zawodowych,
osoby bezrobotne długotrwale,
osoby do 30. roku życia,
osoby samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko.
Bezrobotny z Kartą Dużej Rodziny
Informacje o Karcie Dużej Rodziny są pozyskiwane na potrzeby rejestracji jako osoba bezrobotna. Karta Dużej Rodziny przysługuje członkowi rodziny wielodzietnej, przez którą rozumie się rodzinę, w której rodzic (rodzice) lub małżonek rodzica mają lub mieli na utrzymaniu łącznie co najmniej troje dzieci bez względu na ich wiek. Na potrzeby ustalania prawa do otrzymania Karty Dużej Rodziny za rodzica uznaje się także rodzica (rodziców) zastępczego lub osobę (osoby) prowadzącą rodzinny dom dziecka. Dzieckiem na potrzeby przyznania Karty Dużej Rodziny będzie także dziecko, nad którym rodzic sprawuje rodzinną pieczę zastępczą, oraz osoba przebywająca w dotychczasowej rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka.
Członkami rodziny wielodzietnej jest:
rodzic lub rodzice,
małżonek rodzica,
dziecko.
Prawo do posiadania Karty Dużej Rodziny przysługuje, jeżeli w dniu składania wniosku o przyznanie karty co najmniej troje dzieci w rodzinie wielodzietnej spełnia następujące wymagania:
jest w wieku do ukończenia 18. roku życia;
jest w wieku do ukończenia 25. roku życia, w przypadku gdy dziecko uczy się w szkole do 30 września następującego po końcu roku szkolnego, albo w szkole wyższej do 30 września roku, w którym jest planowane ukończenie nauki;
bez ograniczeń wiekowych w przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Karta Dużej Rodziny nie będzie przysługiwać rodzicowi, którego sąd pozbawił władzy rodzicielskiej, i rodzicowi, któremu sąd ograniczył władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej, chyba że sąd nie pozbawił go władzy rodzicielskiej lub jej nie ograniczył przez umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej w stosunku do co najmniej trojga dzieci.
Długotrwale bezrobotny – czyli kto?
Długotrwale bezrobotny to osoba, która jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu.
Niepełnosprawny bezrobotny
Osoba z niepełnosprawnością ma obowiązek dołączenia do wniosku o rejestrację jako bezrobotny odwzorowania cyfrowego dokumentów potwierdzających rodzaj i stopień niepełnosprawności, jeśli składa wniosek elektronicznie, a gdy rejestruje się osobiście, przedkłada je do wglądu pracownikowi Powiatowego Urzędu Pracy.
Za osobę niepełnosprawną uważa się osobę, która posiada:
orzeczenie o lekkim, umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności;
orzeczenie o niepełnosprawności wydane przed ukończeniem 16. roku życia;
orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji ustalone na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o niezdolności do samodzielnej egzystencji ustalone na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy ustalone na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o częściowej niezdolności do pracy ustalone na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz celowości przekwalifikowania na podstawie tej ustawy;
orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów, jeżeli przed dniem wejścia w życie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych orzeczenie to nie utraciło mocy;
orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów, jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych orzeczenie to nie utraciło mocy;
orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidów, jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych orzeczenie to nie utraciło mocy.
Bezrobotny bez kwalifikacji zawodowych
Bezrobotnym bez kwalifikacji zawodowych jest bezrobotny nieposiadający:
świadectwa ukończenia szkoły kształcącej w zawodzie potwierdzającego posiadanie kwalifikacji zawodowych lub dyplomu ukończenia szkoły kształcącej w zawodzie;
świadectwa potwierdzającego kwalifikację w zawodzie;
dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe;
certyfikatu kwalifikacji zawodowej;
dyplomu zawodowego;
świadectwa czeladniczego;
dyplomu mistrzowskiego;
dyplomu ukończenia studiów.
Bezrobotni uprzywilejowani ze względu na wiek
Za bezrobotnego będącego osobą do 30. roku życia uznaje się osobę bezrobotną, która do dnia zastosowania wobec niej formy pomocy nie ukończyła 30. roku życia.
Bezrobotny będący osobą powyżej 50. roku życia to osoba bezrobotna, która w dniu zastosowania wobec niej formy pomocy ukończyła 50. rok życia.
Kto zostanie uznany za bezrobotnego samotnie wychowującego dziecko?
Bezrobotnym samotnie wychowującym co najmniej jedno dziecko jest jedno z rodziców albo opiekun prawny, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic albo opiekun prawny w roku podatkowym samotnie wychowuje dziecko:
małoletnie;
bez względu na jego wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywało zasiłek pielęgnacyjny, dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkole, o której mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie.
Formy pomocy dla bezrobotnych
Formy pomocy realizowane przez PUP to w szczególności:
pośrednictwo pracy,
poradnictwo zawodowe,
szkolenia,
staże,
prace interwencyjne,
roboty publiczne.
Wymienione w artykule podmioty będę korzystać z pierwszeństwa przy korzystaniu w powyższych form. Inni bezrobotni nie mają takiej możliwości.
Przykład 1.
Siostry Anna i Karolina pracowały w fabryce na linii produkcyjnej. Zakład został zlikwidowany i obie zarejestrowały się w PUP jako osoby bezrobotne. Anna nie ma dzieci, a jej siostra ma syna Mikołaja, którego wychowuje samotnie. Która z nich będzie miała pierwszeństwo w korzystaniu z form pomocy oferowanej w PUP?
W tym konkretnym przypadku to Karolina jako bezrobotna samotnie wychowująca co najmniej jedno dziecko będzie mogła w pierwszej kolejności korzystać ze wsparcia.
Przykład 2.
Czy pani Ludmiła, która ukończyła jedynie szkołę podstawową i ma 58 lat, może liczyć na szczególne przywileje jako bezrobotna?
W tej sytuacji pani Ludmiła jest jednocześnie bezrobotną powyżej 50. roku życia i bez kwalifikacji zawodowych, dlatego będzie korzystała z pierwszeństwa przed innymi bezrobotnymi, którzy nie są zakwalifikowani do jednej z grupy mających pierwszeństwo w korzystaniu ze wsparcia.
Formy wsparcia, które są najchętniej wybierane przez bezrobotnych
Formy wsparcia, które cieszą się dużym zainteresowaniem bezrobotnych, to staże, szkolenia czy zatrudnienie subsydiowane.
Zatrudnienie subsydiowane obejmuje następujące formy wsparcia udzielane przez urzędy pracy:
roboty publiczne;
prace interwencyjne;
dofinansowanie kosztów zatrudnienia w domu pomocy społecznej lub jednostce organizacyjnej wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
dofinansowanie wynagrodzenia za zatrudnienie bezrobotnego, który ukończył 50. rok życia;
organizowanie prac społecznie użytecznych.
Starosta, na wniosek bezrobotnego lub poszukującego pracy, może sfinansować wybrane przez niego szkolenie, jeżeli bezrobotny lub poszukujący pracy uzasadni celowość tego szkolenia, a koszt należny instytucji szkoleniowej w części finansowanej przez starostę nie przekroczy 300% przeciętnego wynagrodzenia.
Starosta może skierować bezrobotnego do odbycia stażu u pracodawcy, przedsiębiorcy niezatrudniającego pracowników, podmiotu ekonomii społecznej lub jednostki tworzącej podmiot ekonomii społecznej, rolniczej spółdzielni produkcyjnej, pełnoletniej osoby fizycznej, nieposiadającej statusu bezrobotnego, zamieszkującej i prowadzącej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, lub prowadząca dział specjalny produkcji rolnej na okres od 3 do 6 miesięcy, a gdy może być on zakończony potwierdzeniem nabycia wiedzy lub umiejętności przeprowadzanym przez uprawnioną instytucję, okres ten może wynosić od 3 do 12 miesięcy.
Pierwszeństwo w korzystaniu z form wsparcia z PUP – podsumowanie
Podsumowując, tylko wybrane grupy osób spełniające określone w ustawie kryteria mają pierwszeństwo w korzystaniu ze wsparcia PUP. Udzielane im wsparcie nie powinno wykluczać pozostałych bezrobotnych, którzy też chcą mieć możliwość uzyskania form pomocy, do czasu aż uda im się znaleźć zatrudnienie.
