Rozwód niesie ze sobą różne skutki prawne, także w kwestiach majątkowych byłych małżonków. Warto wiedzieć, jak rozwód wpływa na środki zgromadzone w PPK, czyli Pracowniczych Planach Kapitałowych. Okazuje się, że ma to istotne znaczenie dla podziału majątku.
Majątkowe skutki rozwodu
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód powoduje ustanie ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej, o ile oczywiście obowiązywała ona w danym związku. Ustanie takiej wspólności następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Do czasu załatwienia odpowiednich formalności byli małżonkowie pozostają jednak współwłaścicielami majątku, który kiedyś stanowił ich wspólność ustawową. Pamiętajmy, że ustrój wspólności majątkowej powstanie z mocy samego prawa, chyba że małżonkowie zdecydują się na podpisanie intercyzy (przed ślubem lub w trakcie trwania ich związku).
Wskutek rozwodu bardzo często dochodzi do szybkiego zainicjowania sprawy o podział majątku wspólnego. W praktyce kwestia ta może być załatwiona przed notariuszem albo przed sądem. Pierwsza opcja wchodzi jednak w grę tylko, gdy rozwodnicy są zgodni co do konieczności i sposobu przeprowadzenia podziału majątku wspólnego. Jeśli nie są w stanie uzgodnić wspólnego stanowiska, pozostaje im już tylko droga sądowa. Warto w tym miejscu przypomnieć treść art. 567 §1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.
Rozwód a środki w PPK
Jeśli rozwiedzeni małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, to rozwiązanie ich małżeństwa będzie miało wpływ na podział środków zgromadzonych w PPK. Dla przypomnienia Pracownicze Plany Kapitałowe to dobrowolny system długoterminowego oszczędzania na emeryturę, współfinansowany przez pracownika, pracodawcę i państwo. Jest to forma dodatkowego oszczędzania, niezależna od obowiązkowego systemu emerytalnego (ZUS-u i OFE).
W przypadku rozwodu pieniądze zgromadzone w ramach PPK podlegają podziałowi. Najprostszą sytuacją jest ta, w której rozwiedzeni posiadają taką samą pulę zgromadzonych środków. W tym przypadku każde z byłych małżonków pozostaje przy swojej części pieniędzy i nie trzeba pomiędzy nimi dokonywać żadnych przesunięć. Takie sytuacje należą jednak do rzadkości, ponieważ z reguły małżonkowie pracują w innych firmach i osiągają zróżnicowane dochody. Finalnie strony gromadzą więc inną ilość pieniędzy w ramach PPK. W przypadku środków PPK o różnej wartości mogą one być rozdzielone pomiędzy rozwiedzionymi tak, aby doszło do wyrównania finansów po obu stronach. Inaczej będzie, gdy byli małżonkowie posiadają nierówne udziały w majątku wspólnym. W tym przypadku podzielenie środków z PPK musi odpowiadać faktycznym udziałom w majątku wspólnym.
Jeśli strony nie posiadały majątku wspólnego lub gromadziły środki w ramach PPK jeszcze przed ślubem, w takim przypadku nie dochodzi do żadnego podziału pieniędzy z PPK. Środki te wchodzą bowiem do majątku osobistego każdego rozwodnika i stanowią jego wyłączną własność.
Przykład 1.
Pan Piotr i pani Marlena byli małżeństwem, które nigdy nie zawarło żadnej małżeńskiej umowy majątkowej. Po 2 latach związku każde z małżonków przystąpiło do PPK i odkładało środki pieniężne na dodatkową emeryturę. Po 6 latach pan Piotr i pani Marlena rozwiedli się, a następnie przeprowadzili sądowy podział majątku wspólnego, w ramach którego ustalono ich równe udziały w dzielonym majątku. Czy środki zgromadzone przez rozwodników w ramach PPK podlegają podziałowi? Tak, ponieważ wchodziły do majątku wspólnego stron.
Przykład 2.
Pani Kamila i pan Tomasz byli małżeństwem, w którym obowiązywał ustrój wspólności majątkowej. Kobieta na 2 lata przed ślubem przystąpiła do PPK, mężczyzna przystąpił do PPK dopiero po zawarciu związku małżeńskiego. Po 6 latach pani Kamila i pan Tomasz rozwiedli się i dokonali podziału majątku wspólnego. Czy środki zgromadzone w ramach PPK podlegają temu podziałowi? Tak, ale tylko co do części wspólnej, tj. od chwili zawarcia związku małżeńskiego. Środki zgromadzone przez panią Kamilę do chwili ślubu nie będą dzielone, ponieważ wchodzą w skład jej majątku osobistego.
Przykład 3.
Pani Iwona i pan Patryk byli małżeństwem, w którym obowiązywał ustrój wspólności majątkowej. Po 2 latach związku strony zdecydowały się na zawarcie intercyzy, a następnie przystąpienie do PPK. Po kilku latach pani Iwona i pan Patryk rozwiedli się i chcą dokonać podziału środków zgromadzonych w ramach PPK – czy mogą to jednak zrobić? Nie, ponieważ środki te wchodzą w skład ich majątków osobistych. Przystąpienie do PPK miało bowiem miejsce po zawarciu intercyzy, a więc gdy nie było już małżeńskiego majątku wspólnego, który można byłoby podzielić.
Przykład 4.
Pan Michał i pani Karolina byli małżeństwem. Przez pierwsze 2 lata obowiązywał ich ustrój wspólności majątkowej, następnie zawarli intercyzę na kolejne 3 lata, po czym powrócili do ustroju wspólności majątkowej. W chwili zawarcia ślubu każde z nich było już uczestnikiem PPK. Po 10 latach pan Michał i pani Karolina rozwiedli się i chcą dokonać podziału wszystkich środków zgromadzonych w ramach PPK – czy mogą to jednak zrobić? Częściowo tak, ale tylko względem środków, które były gromadzone w czasie obowiązywania ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Zarówno środki zgromadzone w okresie obowiązywania intercyzy, jak i środki odłożone przed zawarciem małżeństwa nie będą podlegać podziałowi.
Przykład 5.
Pan Łukasz wziął ślub z panią Pauliną, w ich związku obowiązywał ustrój wspólności majątkowej. Po zawarciu małżeństwa mężczyzna odziedziczył środki z PPK po swoim krewnym. Po kilku latach małżonkowie rozwiedli się. Czy środki odziedziczone przez mężczyznę podlegają podziałowi? Nie, ponieważ odziedziczone środki z PPK należą do majątku osobistego pana Łukasza. Weszłyby one do majątku wspólnego małżonków, gdyby tak postanowił spadkodawca. Dopiero w tej sytuacji podlegałyby ogólnemu podziałowi pomiędzy rozwodnikami.
Jak rozwód wpływa na środki zgromadzone w PPK?
Jeśli uda nam się ustalić, że środki zgromadzone w ramach PPK będą podlegały podziałowi, rozwodnicy mogą skorzystać z 2 form takiego podziału:
- poprzez zastosowanie wypłaty transferowej – środki przypadające byłemu małżonkowi są wówczas przekazywane na jego rachunek PPK. Jeśli nie ma on takiego rachunku, środki mogą zostać przekazane na rachunek lokaty terminowej lub wypłacone w formie pieniężnej;
- poprzez podział w ramach ogólnego podziału majątku – małżonkowie mogą ustalić inny sposób podziału majątku, uwzględniając środki z PPK. Przykładowo jedno z małżonków może zatrzymać całość środków z PPK, a drugie otrzymać ekwiwalent w innej formie majątku.
Wypłata transferowa na rachunek PPK byłego małżonka jest dokonywana przez instytucję finansową w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia przez niego wniosku oraz przedstawienia dowodu, że ma prawo do środków zgromadzonych na rachunku uczestnika PPK. Wypłata ta jest dokonywana po okazaniu przez byłego małżonka potwierdzenia jego uczestnictwa w PPK, co jest zgodne z treścią art. 102 ust. 2 ustawy o PPK. W przypadku gdy były małżonek uczestnika PPK jest stroną więcej niż 1 umowy o prowadzenie PPK, wypłaty transferowej dokonuje się na rachunek PPK wskazany przez niego we wniosku.
Każda wypłata transferowa poprzedzona jest sporządzeniem informacji na temat uczestnika PPK, z którego rachunku PPK ma zostać dokonana wypłata. Dopełnienie tego obowiązku ciąży na instytucji finansowej, która będzie dokonywała przesunięć środków zgromadzonych w ramach PPK. Informacja ta zawiera m.in. dane identyfikujące zakład ubezpieczeń, fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny i subfundusz, do którego dokonywana jest wypłata transferowa oraz informację o potwierdzeniu uczestnictwa osoby, na której rzecz jest dokonywana ta wypłata, w innym PPK.
Przykład 6.
Pani Monika jest uczestnikiem PPK, podczas gdy jej mąż – pan Klaudiusz – nie miał możliwości przystąpienia do PPK z uwagi na wykonywanie jednoosobowej działalności gospodarczej. Po rozwodzie i podziale majątku wspólnego były mąż zwrócił się do instytucji finansowej prowadzącej rachunek PPK byłej żony o przekazanie mu środków z jej rachunku PPK, przysługujących mu w wyniku podziału majątku wspólnego. Pan Klaudiusz złożył wniosek o przekazanie ich w formie wypłaty transferowej na wskazany przez niego rachunek terminowej lokaty oszczędnościowej pod warunkiem ich wypłaty po osiągnięciu 60. roku życia. Gdyby jednak nie chciał czekać, mógłby je wycofać, składając instytucji finansowej wniosek o zwrot. Decyzja, z którego z tych rozwiązań skorzystać, należała do niego.
Podsumowanie
Rozwód wpływa na podział środków zgromadzonych w PPK, o ile środki te wchodziły w skład małżeńskiego majątku wspólnego. W tym przypadku środki te dzielone są na podstawie wysokości udziałów przysługujących rozwiedzionym w dzielonym majątku wspólnym. Zainteresowani mogą wybrać 1 z 2 form podziału środków z PPK, przy czym znaczenie ma to, czy dana osoba także uczestniczy w tym programie.
