Świadczenia delegacyjne wypłacane dla pracowników budowlanych

Miejsce wykonania umowy jest kluczowym elementem praktycznie każdego zobowiązania cywilnoprawnego. Nie inaczej jest w przypadku umowy o roboty budowlane. Jak poprawnie określić miejsce wykonywania robót budowlanych i ma to wpływ na należne świadczenia delegacyjne? Odpowiadamy!

Miejsce wykonywania prac budowlanych

Miejsce wykonania zobowiązania w przypadku prac budowlanych może zostać określone niejako podwójnie:

• w umowie o roboty budowlane, której stronami są inwestor oraz wykonawca;
• w umowach o pracę lub umowach cywilnoprawnych zawartych z pracownikami wykonawcy.

Określenie miejsca pracy pracowników budowlanych w przypadku jednorazowej inwestycji powinno być możliwie jak najbardziej precyzyjne – poprzez wskazanie dokładnego położenia oznaczonej nieruchomości (ulica, numer budynku/lokalu, opis otoczenia). W przypadku gdy pracownicy budowlani mają wykonywać swoje obowiązki na polecenie przełożonego, nie ma potrzeby każdorazowego wpisywania miejsca wykonywania pracy do istniejących umów pomiędzy zatrudniającym a pracownikami. W tym przypadku można posłużyć się ogólnym określeniem obejmującym miejsce wyznaczane za każdym razem albo przez pracodawcę, albo przez upoważnioną do tego przez niego osobę.

Miejsce wykonywania pracy pracowników budowlanych jest obowiązkowym elementem każdej umowy o pracę – wynika to wprost z treści art. 29 §1 Kodeksu pracy. W przypadku umów cywilnoprawnych nie jest to już jednak konieczne. Odnośnie do pracowników budowlanych jako miejsce świadczenia pracy można wskazać obszar (gminę, powiat, województwo) lub nawet konkretny kraj. Ustawodawca nie wymaga w tym zakresie podawania szczegółowych informacji, gdyż specyfika zawodu budowlańca znacznie by to utrudniała. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że siedziba zakładu pracy nie może być utożsamiana z miejscem wykonywania pracy. W przypadku braku określenia miejsca pracy umowa o pracę może być uznana za wadliwą, a w skrajnych przypadkach nawet nieważną.

Przykład 1.

• Miejscem pracy pracownika będzie województwo warmińsko-mazurskie.
• Miejscem pracy pracownika będzie gmina Miasto Rzeszów.
• Miejscem pracy pracownika będzie całe terytorium Niemiec.
• Miejscem pracy pracownika będzie obszar województwa zachodniopomorskiego oraz pomorskiego.
• Miejscem pracy pracownika będzie terytorium Polski i Niemiec – zgodnie z ustaleniami przekazanymi przez pracodawcę na piśmie na co najmniej 2 tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania obowiązków pracowniczych. 
• Miejscem pracy pracownika będzie miejscowość wskazana przez pracodawcę, która będzie dotyczyła danego zlecenia i która będzie znajdowała się na obszarze województwa podkarpackiego. 

Miejsce pracy a świadczenia delegacyjne

Poprawne określenie miejsca pracy danej osoby jest szczególnie istotne z punktu widzenia świadczeń delegacyjnych. Są one należne pracownikom, którzy będą wykonywali swoje obowiązki poza normalnym miejscem zatrudnienia. W przypadku zastosowania ogólnego sformułowania miejsca pracy (np. kraju lub województwa) może to rodzić pewne problemy.

Dla przypomnienia pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. W przypadku pracowników budowlanych, których miejsce pracy jest określone bardzo ogólnie stałe i regularne wykonywanie obowiązków w różnych miejscach, nie może być utożsamiane z delegacją. Takim osobom nie przysługują więc dodatkowe świadczenia pieniężne.

Przykład 2.

Pan Maciej pracuje jako pracownik budowlany. W jego umowie o pracę jako miejsce wykonywania pracy wpisano województwo pomorskie. Siedziba pracodawcy znajduje się w Gdańsku, a większość prac budowlanych firma realizuje na terenie Trójmiasta. Niezależnie od tego, w jakiej miejscowości znajdującej się w województwie pomorskim będzie wykonywał swoje obowiązki pan Maciej, w jego przypadku nie będzie można mówić o prawie do świadczenia delegacyjnego. Jeśli pracownik zostanie jednak skierowany do pracy poza to województwo, wówczas świadczenie delegacyjne będzie mu należne.

Przykład 3.

Pan Michał jest pracownikiem budowlanym zatrudnionym na podstawie kontraktu B2B. W jego umowie widnieje zapis, że miejscem wykonywania jego pracy będzie Warszawa. W marcu 2022 roku zatrudniający zlecił mężczyźnie wykonanie zadania w Katowicach. Po wykonanej pracy pan Michał zwrócił się z wnioskiem do firmy budowlanej o wypłatę dodatkowego świadczenia delegacyjnego. W tym przypadku nie będzie ono jednak należne, ponieważ mężczyzna nie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, lecz umowy cywilnoprawnej, która nie gwarantuje żadnych świadczeń delegacyjnych.

Przykład 4.

Pan Piotr pracuje od kilku lat w firmie budowlanej i jest zatrudniony na umowę o pracę, w której jako miejsce wykonywania pracy wpisano obszar województwa zachodniopomorskiego. Mężczyzna został skierowany do pracy w Lublinie ze względu na wyjątkowe potrzeby swojego pracodawcy. W tym przypadku pan Piotr będzie mógł żądać zapłaty świadczenia delegacyjnego, ponieważ Lublin leży poza jego typowym miejscem świadczenia pracy.

Zmiana miejsca wykonywania pracy pracowników budowlanych

Miejsce pracy jest kluczowym elementem każdej umowy o pracę, stąd nie powinno być zbyt często modyfikowane. Pracodawca nie może samodzielnie decydować o zmianie takiego postanowienia, ponieważ zawsze wymaga to zgody pracownika. Jeśli doszłoby do sytuacji, w której pracodawca sam dokona zmiany miejsca pracy swojego pracownika, wówczas ten zyskuje pełne prawo do żądania dodatkowych świadczeń pieniężnych z tytułu delegacji, m.in. diet służbowych.

Zmiana miejsca pracy określonego w umowie może nastąpić na 3 różne sposoby:

• poprzez zawarcie aneksu zmieniającego istniejącą już umowę o pracę – modyfikujemy poprzedni zapis umowny w zakresie miejsca pracy, np. zamiast zapisu „Miejscem pracy pracownika jest Wrocław” na „Miejscem pracy pracownika jest Wrocław, Katowice i Warszawa”;
• poprzez rozwiązanie dotychczasowej umowy o pracę i zawarcie nowego kontraktu, który będzie uwzględniał nowe miejsce pracy danej osoby;
• poprzez zastosowanie instytucji porozumienia zmieniającego – pracodawca proponuje pracownikowi zmianę jego obowiązującej umowy w zakresie miejsca pracy, a jeśli ten odmówi przyjęcia nowego postanowienia, to będzie go można zwolnić z pracy z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia.

Przykład 5.

Pracodawca zamierza zmienić miejsce pracy swojemu podwładnemu – dotychczas była to Łódź. Nie chce on jednak rozwiązywać jego istniejącej umowy o pracę, więc postanowił skorzystać z porozumienia zmieniającego. Zapis takiego polecenia może brzmieć: 

1. Strony zgodnie postanawiają, że od 1 lutego 2023 roku zmianie ulegną następujące warunki umowy o pracę zawartej 10 listopada 2022 roku – miejscem wykonywania pracy przez pracownika będzie Warszawa.
2. Pozostałe warunki umowy o pracę pozostają bez zmian.

Pracownik może wyrazić swoją zgodę na zmianę dotychczasowego miejsca pracy nawet w sposób dorozumiany. Warto jednak zadbać o to, aby nastąpiło to na piśmie – w przypadku ewentualnych sporów z pracownikiem będzie można z łatwością udowodnić, jakie było jego stanowisko w tej sprawie.

Podsumowując, miejsce wykonywania pracy pracowników budowlanych może zostać określone bardzo ogólnie, wpływa na to specyfika wykonywania tego zawodu. Zbyt szerokie określenie miejsca pracy w tym przypadku będzie skutkowało najczęściej utratą prawa do dodatkowych świadczeń z tytułu delegacji. Pracodawca może co prawda zmienić miejsce wykonywania pracy swojego pracownika, jednak zawsze musi to robić w porozumieniu z zatrudnionym. Brak zgody na zmianę miejsca pracy pracownika pozwala na zwolnienie takiej osoby z firmy.