Umowa użyczenia a umowa najmu to różniące się od siebie typy umów cywilnoprawnych, które regulują stosunki między stronami w zakresie korzystania z rzeczy. Pomimo wielu podobieństw, obie umowy mają istotne różnice, które wpływają na prawa i obowiązki zarówno wynajmującego (lub użyczającego), jak i najemcy (lub biorącego w użyczenie). Przeczytaj poniższy artykuł i sprawdź, co warto wiedzieć o tych dwóch rodzajach kontraktów!
Praktyczne zastosowanie umów
Najem jest powszechnie stosowaną formą prawną w przypadku korzystania z nieruchomości, mieszkań, samochodów, maszyn oraz innych rzeczy. Jest to popularna umowa w obrocie gospodarczym, ponieważ umożliwia korzystanie z rzeczy bez konieczności ich zakupu. Najem mieszkań reguluje także ustawa o ochronie praw lokatorów, która chroni prawa najemców i wprowadza dodatkowe obowiązki dla wynajmujących.
Umowa użyczenia znajduje zastosowanie głównie w relacjach prywatnych, np. między członkami rodziny lub bliskimi znajomymi, kiedy jedna ze stron nie oczekuje korzyści majątkowych z tytułu udostępnienia rzeczy. Może być również stosowana przez organizacje charytatywne, fundacje czy inne podmioty non-profit, które nie pobierają opłat za korzystanie z ich zasobów.
Przykładem umowy najmu może być umowa najmu mieszkania, gdzie właściciel nieruchomości wynajmuje ją najemcy za miesięczny czynsz. Umowa określa warunki najmu, wysokość czynszu, obowiązki stron oraz zasady wypowiedzenia umowy.
Przykładem umowy użyczenia może być przekazanie przez jednego przedsiębiorcę drugiemu maszyny na określony czas, bez pobierania opłaty, a także użyczenie książek czy sprzętu sportowego przez bibliotekę dla użytkowników.
Umowa użyczenia a umowa najmu - podstawowe różnice między umowami
Główną różnicą między umową najmu a umową użyczenia jest odpłatność. W przypadku najmu mamy do czynienia z obowiązkiem uiszczania czynszu, który jest elementem koniecznym umowy. Z kolei umowa użyczenia ma charakter nieodpłatny – biorący w użyczenie nie ma obowiązku płacenia za korzystanie z rzeczy.
Warto zauważyć, że odpłatność wpływa na stosunki prawne między stronami, zwłaszcza w kontekście odpowiedzialności za stan rzeczy i jej używanie. W umowie najmu, jako że najemca płaci wynajmującemu, może on oczekiwać pewnego standardu użytkowania rzeczy, natomiast w umowie użyczenia odpowiedzialność jest mniej rygorystyczna, co wynika z bezpłatnego charakteru tej umowy.
Umowa użyczenia – podstawowe zasady
Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Jeżeli rzecz użyczona ma wady, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach, nie zawiadomił go o nich. Zasady tej nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć.
Jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu.
Bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania.
Biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Biorący do używania jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeżeli jej używa w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, albo gdy nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności powierza rzecz innej osobie, a rzecz nie byłaby uległa utracie lub uszkodzeniu, gdyby jej używał w sposób właściwy albo gdyby ją zachował u siebie.
Jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeśli powierza rzecz innej osobie, nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności, albo jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony.
Jeżeli kilka osób wspólnie wzięło rzecz do używania, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie, obowiązek ten ciąży także na tej osobie.
Umowa najmu – podstawowe zasady
Przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju.
Najem zawarty na czas dłuższy niż 10 lat poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nieoznaczony. Najem zawarty między przedsiębiorcami na czas dłuższy niż 30 lat poczytuje się po upływie tego terminu za zawarty na czas nieoznaczony.
Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu. Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę.
Jeżeli rzecz najęta uległa zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący odpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego.
Jeżeli w czasie trwania najmu rzecz wymaga napraw, które obciążają wynajmującego, a bez których rzecz nie jest przydatna do umówionego użytku, najemca może wyznaczyć wynajmującemu odpowiedni termin do wykonania napraw. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu najemca może dokonać koniecznych napraw na koszt wynajmującego.
Najemca powinien przez czas trwania najmu używać rzeczy najętej w sposób w umowie określony, a gdy umowa nie określa sposobu używania – w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy.
Bez zgody wynajmującego najemca nie może czynić w rzeczy najętej zmian sprzecznych z umową lub z przeznaczeniem rzeczy.
Najemca może rzecz najętą oddać w całości lub części osobie trzeciej do bezpłatnego używania albo w podnajem, jeżeli umowa mu tego nie zabrania. W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu.[/alert-info]
Ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące: gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej na 3 miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny miesięcznie – na miesiąc naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego; gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu – na 3 dni naprzód; gdy najem jest dzienny – na jeden dzień naprzód.
Jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie.
Jeśli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzeczy za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony.
Po zakończeniu najmu najemca obowiązany jest zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym; jednakże nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Jeżeli najemca oddał innej osobie rzecz do bezpłatnego używania lub w podnajem, obowiązek powyższy ciąży także na tej osobie.
