Umowa wydawnicza to rodzaj kontraktu, w którym twórca i wydawca umawiają się na wydanie utworu, regulując wzajemne prawa i obowiązki stron w tym obszarze. Wiąże się z nią szereg kwestii prawnych, które później mogą rzutować na sposób i zakres praw każdej ze stron. Przeczytaj poniższy artykuł i zapoznaj się ze wskazówkami praktycznymi dla wydawców i twórców!
Przeniesienie praw autorskich w umowie wydawniczej
Jeżeli ustawa nie rozstrzyga inaczej, autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.
Przykład
Czy powołanie się na przepis ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych bądź wskazanie, że przeniesienie dotyczy wszystkich istniejących pól eksploatacji, będzie wystarczające, by skutecznie przenieść prawa autorskie na wydawcę?
Z dużym prawdopodobieństwem sformułowanie takie nie będzie wystarczające, by doszło do przeniesienia praw autorskich. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych obejmuje wyłącznie pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Jeżeli umowa wydawnicza ma zapewnić wydawcy skuteczne, trwałe przeniesienie praw autorskich – konieczne jest szczegółowe wymienienie, na jakich polach eksploatacji dochodzi do ich przeniesienia.
Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy, mających powstać w przyszłości.
Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia – nie może obejmować tych, które pojawią się w przyszłości.
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
- w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie egzemplarzy utworu określoną techniką, w tym drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz cyfrową;
- w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
- w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych. Dlatego też jeżeli wydawca oczekuje pełnego przeniesienia całości praw autorskich i pokrewnych, konieczne jest dodanie do umowy stosowanego zastrzeżenia.
Egzemplarze utworu i ich własność
Zgodnie z przepisami, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu, a przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu. W obu przypadkach, aby wywołać odmienny efekt, należy tę kwestie wprost uregulować w umowie.
Nabywca oryginału utworu jest obowiązany udostępnić go twórcy w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego. Nabywca oryginału może jednak domagać się od twórcy odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie.
Jeżeli umowa obejmuje sporządzenie egzemplarzy przeznaczonych do udostępnienia publiczności, twórcy należą się egzemplarze autorskie w liczbie określonej w umowie.
Wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich lub licencję
Zgodnie z przepisami, jeśli wynagrodzenie twórcy jest określone procentowo od ceny sprzedaży egzemplarzy utworu, a cena ta ulega podwyższeniu, twórcy należy się umówiony procent od egzemplarzy sprzedanych po podwyższonej cenie.
Jednostronne obniżenie ceny sprzedaży egzemplarzy przed upływem roku od przystąpienia do rozpowszechniania utworu nie wpływa na wysokość wynagrodzenia. Strony mogą ten termin przedłużyć.
W sytuacji przeciwnej wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz zysków wynikających z korzystania z utworu.
Warto mieć na uwadze, że wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości wpływów z korzystania z utworu; twórca ma prawo do otrzymania informacji i wglądu – w niezbędnym zakresie – do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia.
Dostarczenie utworu i naprawa wad
Zgodnie z przepisami twórca jest obowiązany dostarczyć utwór w terminie określonym w umowie, a jeżeli nie został on oznaczony – niezwłocznie po ukończeniu utworu. Jeżeli więc wydawcy zależy na konkretnej dacie, niezbędne jest jej zastrzeżenie wprost w umowie.
W przypadku gdy zamówiony utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin na ich usunięcie, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia, chyba że usterki są wynikiem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności. Twórca zachowuje w każdym razie prawo do otrzymanej części wynagrodzenia, nie wyższej niż 25% wynagrodzenia umownego.
Jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody. Jeśli nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego przyjęciu, nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin.
Umowa wydawnicza a licencja
Umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej. Jeżeli zatem stronom zależy na innym terminie – konieczne jest zastrzeżenie go w umowie. Warto jednak mieć na uwadze, że licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony. Twórca może upoważnić do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu.
Jeżeli umowa nie zastrzega wyłączności eksploatowania utworu w określony sposób (licencja wyłączna), udzielenie licencji nie ogranicza przyznania przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji (licencja niewyłączna).
W przypadku gdy umowa wydawnicza nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji – jeśli zatem wydawcy zależy na możliwości udzielania sublicencji, konieczne jest dodanie stosownego postanowienia do umowy wydawniczej.
Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w przypadku ich braku – na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego.
Rozpowszechnianie wydania przez wydawcę a umowa wydawnicza
W razie gdy nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca, który zobowiązał się do rozpowszechniania utworu, nie przystąpi do tego w umówionym terminie, a w jego braku – w ciągu dwóch lat od przyjęcia utworu, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć i domagać się naprawienia szkody po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu, nie krótszego niż sześć miesięcy.
Jeżeli wskutek okoliczności, za które nabywca lub licencjobiorca ponosi odpowiedzialność, utwór nie został udostępniony publiczności, twórca może się domagać, zamiast naprawienia poniesionej szkody, podwójnego wynagrodzenia w stosunku do określonego w umowie o rozpowszechnienie utworu, chyba że licencja jest niewyłączna.
