Zwolnienie lekarskie, potocznie zwane L4, wystawia lekarz, jeśli jego pacjent jest niezdolny do pracy. Celem zwolnienia lekarskiego jest odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy i jest on zobowiązany do zastosowania się do zaleceń lekarza. Czasami zdarza się jednak, że podczas choroby pracownik chce podpisać nową umowę o pracę lub przedłużyć ją z dotychczasowym pracodawcą. Czy podpisanie umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego sprawi, że odebrane zostaną mu świadczenia z tytułu choroby? Sprawdźmy!
Jakie świadczenia przysługują pracownikowi podczas zwolnienia lekarskiego?
Skoro podczas choroby pracownik nie może świadczyć pracy i zarabiać na swoje utrzymanie, ma możliwość otrzymania świadczeń, które pozwolą mu w całości lub części zrekompensować utracone wynagrodzenie.
Z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby można otrzymywać dwa rodzaje świadczeń:
- wynagrodzenie za czas choroby (tzw. wynagrodzenie chorobowe) określone w art. 92 Kodeksu pracy – wypłacane przez pracodawcę przez pierwsze 33 dni choroby (w ciągu roku),
- zasiłek chorobowy w ramach systemu ubezpieczeń społecznych – na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – wypłacane przez ZUS.
Oczywiście, aby uzyskać ww. świadczenia trzeba spełnić różne warunki. Jednym z nich jest zakaz świadczenia pracy. Na mocy art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – osoba ubezpieczona wykonująca pracę zarobkową w trakcie zwolnienia lekarskiego lub wykorzystująca zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Przesłanki te rozpatrywane są oddzielnie.
Podpisanie umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego - co musisz wiedzieć?
Zdarza się, że pracownik podpisuje podczas trwania zwolnienia lekarskiego nową umowę o pracę, umowę zlecenie czy też umowę o dzieło.
Umowa podpisana podczas trwania zwolnienia lekarskiego jest ważna i nie można podważyć jej skutków prawnych na podstawie tego, że pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim. Jednak podpisując umowę, można się narazić na utratę świadczeń wypłacanych w związku z chorobą.
Przykład 1.
Anna Kowalska jest zatrudniona na umowę o pracę na czas określony do 20 kwietnia 2022 r. W zimie poślizgnęła się na lodzie i uszkodziła sobie kręgosłup. Przedłożyła pracodawcy kilka zwolnień lekarskich (bez przerw) w okresie od 1 lutego 2022 r. do 16 kwietnia 2022 r. Przebywając na zasiłku chorobowym, poczuła się lepiej. Znalazła w internecie ciekawą ofertę pracy. Przystąpiła do procesu rekrutacji, wysyłając swoją aplikację. 2 kwietnia 2022 r. uczestniczyła w rozmowie kwalifikacyjnej, której następstwem było podpisanie umowy o pracę 3 kwietnia 2022 r. z terminem rozpoczęcia pracy 21 kwietnia 2022 r. – czyli podpisała umowę przebywając na zwolnieniu lekarskim, a praca nastąpi po wygaśnięciu umowy z aktualnym pracodawcą.
Jeśli informacja o podpisaniu umowy dotrze do ZUS, pani Anna może musieć zwrócić otrzymany zasiłek chorobowy za cały okres choroby, nie tylko z ostatniego zwolnienia lekarskiego, ponieważ niewłaściwie wykorzystała zwolnienie lekarskie, gdyż uczestniczyła w procesie rekrutacji i podpisała umowę.
Kontroli pracownika może dokonywać zarówno ZUS, jak i pracodawca.
Jeśli pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu lekarskim wygasa aktualna umowa w trakcie tego zwolnienia, a pracodawca chciałby z nim ją przedłużyć, zachowując jej ciągłość, wówczas podpisanie jej jest najczęściej (ale nie zawsze) dopuszczalne przez ZUS, jeśli pracownik nie wykonał w tym czasie pracy.
Przykład 2.
Jan Kowalski jest zatrudniony na umowę o pracę na czas określony do 15 marca 2022 r. Pracodawca obiecał mu przedłużenie umowy na czas nieokreślony od 16 marca 2022 r. 10 marca pan Jan rozchorował się i przedłożył pracodawcy zwolnienie lekarskie do 20 marca 2022 r. Pracodawca 16 marca 2022 r. skontaktował się z panem Janem, aby podpisać umowę – kontynuację umowy na czas określony. Pan Jan nie świadczył pracy, a jedynie złożył podpis na umowie. Nie było ani jednego dnia przerwy pomiędzy umowami. W takim przypadku ZUS może uznać, że pan Jan nie świadczył pracy ani nie wykorzystał zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia i możliwe, że zachowa on prawo do zasiłku i wynagrodzenia chorobowego.
Z przepisów prawa nie wynika jasno, czy podpisanie umowy to praca. Wątpliwości w tej sprawie każdorazowo rozstrzyga Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Spotyka się niejednolite stanowiska ZUS-u w tej sprawie.
W sprawach wątpliwych można zasięgnąć opinii w Centrum Obsługi Telefonicznej (COT) pod nr tel. 22 560 16 00, gdzie konsultanci ZUS pozostają do dyspozycji od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 18.00.
Czasami podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim trafi się okazja do zmiany pracy lub podpisania dodatkowej umowy (o pracę, zlecenie, o dzieło) i rozpoczęcie pracy.
Przykład 3.
Jan Nowak jest zatrudniony na umowę o pracę na pełny etat u pracodawcy X. Przebywa na zwolnieniu lekarskim. W trakcie zwolnienia otrzymał propozycję wykonania zdalnej pracy dla innego pracodawcy Y. Podpisał umowę zlecenia i podjął pracę „bez wychodzenia z domu”. Pracodawca Y, zgodnie z przepisami, zgłosił Jana Nowaka do ubezpieczenia zdrowotnego.
ZUS szybko zauważył ten fakt i wezwał pana Jana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, w związku z podjęciem pracy na zwolnieniu lekarskim.
Istnieje możliwość skrócenia okresu zwolnienia lekarskiego, jednak jest to bardzo kłopotliwe, ponieważ pracodawca nie ma obowiązku dopuszczenia do pracy takiego pracownika.
Podpisanie umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego a działalność gospodarcza
Podpisanie umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego przez osoby prowadzące działalność gospodarczą przedstawia się nieco inaczej. Jeśli działalność gospodarcza wymaga formalno-prawnych zachowań przedsiębiorcy, wówczas nie stanowi to pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z 4 kwietnia 2012 r. (II UK 186/11) stwierdził, że wykonywanie pracy zarobkowej (…) polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Nie jest uznawane za pracę podpisywanie dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalno-prawne prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy.
Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z 6 maja 2009 r. (II UK 359/08) uznał, że „czynności formalnoprawne podejmowane w okresie niezdolności do pracy przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą w związku z posiadanym przez nią statusem pracodawcy nie są pracą zarobkową powodującą utratę prawa do zasiłku chorobowego”.
Zatem można uznać, że podpisanie niezbędnych umów podczas prowadzenia działalności gospodarczej jest dopuszczalne, jednak stanowisko ZUS-u w tej sprawie jest rozbieżne.
Co zrobić, gdy trafia się możliwość podjęcia innej/dodatkowej pracy, a my jesteśmy na zwolnieniu lekarskim?
Jeśli zależy nam na tej nowej lub dodatkowej pracy, najlepiej jest dogadać się z przyszłym/dodatkowym pracodawcą na podpisanie umowy po zakończeniu zwolnienia lekarskiego lub, jeśli nie ma takiej możliwości, należy przeliczyć wszystkie za i przeciw, biorąc pod uwagę możliwość zwrotu kwot pobranych z tytułu wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego i zdecydować, co dla nas jest korzystniejsze.
Podsumować umowa podpisana podczas trwania zwolnienia lekarskiego jest ważna. Jednak podpisując umowę, można się narazić na utratę świadczeń wypłacanych w związku z chorobą.
