Pracownicy, którzy ulegli wypadkowi przy pracy, mogą liczyć na określone świadczenia, w tym na jednorazowe odszkodowania. Wypadki zdarzają się również przy pracy rolniczej. Czy zatem rolnik, który doznał uszczerbku na zdrowiu w takich okolicznościach, może liczyć na rekompensatę pieniężną z tego tytułu, np. na jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy rolniczej? Wyjaśniamy powyższe kwestie w artykule.
Ubezpieczenie wypadkowe rolnika oraz domownika rolnika
Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, zwana dalej „ustawą o KRUS”, określa m.in. zasady dotyczące podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu. Jak wynika z art. 7 ust. 1 ustawy o KRUS, ubezpieczeniu wypadkowemu, podlega z mocy tej ustawy:
rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1 – jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Ubezpieczeniu wypadkowemu podlega z mocy ustawy pomocnik rolnika, wyłącznie w zakresie ograniczonym do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej („jednorazowe odszkodowanie”).
Ubezpieczeniem wypadkowym na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem, przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Innego rolnika, domownika lub osobę, która przeznaczyła grunty do zalesienia, obejmuje się ubezpieczeniem wypadkowym na wniosek, wyłącznie w zakresie ograniczonym do jednorazowego odszkodowania, jeżeli podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu albo mają ustalone prawo do emerytury lub renty lub do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Jednocześnie przytoczonych regulacji nie stosuje się do emerytów i rencistów, którzy mają orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o KRUS za każdego ubezpieczonego opłaca się miesięczną składkę w równej wysokości.
Za ubezpieczonego będącego innym rolnikiem, domownikiem lub osobą, która przeznaczyła grunty do zalesienia, opłaca się ⅓ składki.
Natomiast w przypadku gdy okres podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu jest krótszy niż miesiąc, wysokość składki oblicza się proporcjonalnie do liczby dni podlegania temu ubezpieczeniu.
Definicja wypadku przy pracy rolniczej oraz rolniczej choroby zawodowej
Ustawa o KRUS obejmuje definicję zarówno wypadku przy pracy rolniczej, jak i rolniczej choroby zawodowej.
Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ustawy o KRUS za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:
na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub
w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt 1, albo w drodze powrotnej, lub
podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt 1, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności, lub
w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt 3, albo w drodze powrotnej.
W przypadku pomocnika rolnika za wypadek przy pracy rolniczej uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania przez pomocnika rolnika czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach. Zasady powierzania pracy w ramach pomocy przy zbiorach szczegółowo regulują przepisy art. 91a ustawy o KRUS.
Prawo do jednorazowego odszkodowania oraz wyłączenie uprawnień w tym zakresie
Z rolniczego ubezpieczenia wypadkowego przysługuje jednorazowe odszkodowanie:
z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, albo
śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o KRUS jednorazowe odszkodowanie przysługuje:
ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej;
członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.
Członkami rodziny w rozumieniu przytoczonego powyżej przepisu są:
małżonek;
dzieci własne i przysposobione, pasierbowie, wnuki, rodzeństwo spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej;
rodzice, osoby przysposabiające, macocha, ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony przyczyniał się w znacznym stopniu do ich utrzymania albo jeżeli zostało ustalone, wyrokiem sądowym lub ugodą sądową, prawo do alimentów z jego strony.
Wysokość jednorazowego odszkodowania oraz ustawowe zwiększenia
Jednorazowe odszkodowanie ustala się dla ubezpieczonego w wysokości proporcjonalnej do określonego procentowo stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
W myśl postanowień zawartych w art. 13 ust. 2 i 3 ustawy o KRUS:
za stały uszczerbek na zdrowiu — uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy;
za długotrwały uszczerbek na zdrowiu — uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.
Wysokość jednorazowego odszkodowania określają przepisy Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 grudnia 2021 roku w sprawie określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego.
Od 25 stycznia 2025 roku jednorazowe odszkodowanie wynosi 1431 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę równą jednorazowemu odszkodowaniu za 20% uszczerbek na zdrowiu, jeżeli ubezpieczony wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.
W razie gdy do jednorazowego odszkodowania jest uprawniony tylko jeden członek rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej (art. 10 ust. 1 pkt 3 i ust. 1a ustawy o KRUS), jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości:
kwoty jednorazowego odszkodowania za 100% uszczerbek na zdrowiu — jeżeli do świadczenia jest uprawniony małżonek lub dziecko;
50% kwoty określonej w pkt 1 – jeżeli do świadczenia jest uprawniony inny członek rodziny.
Jeżeli natomiast do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie:
małżonek i jedno lub więcej dzieci, świadczenie to przysługuje w wysokości jednorazowego odszkodowania za 100% uszczerbek na zdrowiu, zwiększonej o kwotę jednorazowego odszkodowania za 20% uszczerbek na zdrowiu — na każde dziecko;
dwoje lub więcej dzieci, świadczenie to przysługuje w wysokości jednorazowego odszkodowania za 100% uszczerbek na zdrowiu, zwiększonej o kwotę jednorazowego odszkodowania za 20% uszczerbek na zdrowiu — na drugie i każde następne dziecko.
W przypadku gdy do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci, świadczenie to przysługuje w wysokości 50% kwoty jednorazowego odszkodowania, zwiększonej na drugiego i każdego następnego uprawnionego o kwotę jednorazowego odszkodowania za 20% uszczerbek na zdrowiu.
Jednorazowe odszkodowanie ustalone na powyżej opisanych zasadach dzieli się między uprawnionych w równych częściach.
Jeżeli obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania są uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny, każdemu z nich świadczenie to przysługuje w kwocie jednorazowego odszkodowania za 20% uszczerbek na zdrowiu, niezależnie od świadczenia przysługującego małżonkowi lub dzieciom.
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego (który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej) zmniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wypłaconego temu ubezpieczonemu.
Jednorazowe odszkodowanie za wypadek przy pracy rolniczej — podsumowanie
Jednorazowe odszkodowanie z tytułu pracy rolniczej przysługuje w związku z ubezpieczeniem wypadkowym danej osoby. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników zawiera definicję wypadku przy pracy rolniczej i choroby zawodowej oraz krąg uprawnionych do tego świadczenia. Wysokość jednorazowego odszkodowania jest ustalona w przepisach wykonawczych wydanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
