Prowadzenie przez jedną osobę co najmniej dwóch działalności o charakterze zarobkowym nie należy obecnie do rzadkości. Osoby zatrudnione na etatach, posiadające określone kompetencje i umiejętności, często korzystają z koniunktury rynkowej i podejmują się dodatkowych prac na podstawie umów cywilnoprawnych. Krajowy system ubezpieczeń społecznych przewiduje różne warianty łączenia pracy na podstawie odmiennych stosunków prawnych, mówimy wówczas o zbiegu tytułów ubezpieczeniowych. Jedną z takich sytuacji jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę i świadczenie określonych usług w ramach umowy zlecenia. Jak opłacać składki w takim przypadku, jakie są konsekwencje w razie choroby pracownika? Z czym wiąże się choroba na etacie a umowa zlecenie u innego pracodawcy?
Podleganie ubezpieczeniom z różnych tytułów – podstawy prawne
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym określono w Ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą systemową.
Jeżeli chodzi o ubezpieczenie chorobowe, czyli takie, które gwarantuje wypłatę zasiłku chorobowego, to – co do zasady – jest ono obowiązkowe w odniesieniu do pracowników (art. 11 ust. 1 ustawy systemowej). W odniesieniu m.in. do zleceniobiorców ubezpieczenie chorobowe ma dobrowolny charakter (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej).
Kwestie odnoszące się do ubezpieczenia chorobowego i wypłaty zasiłków chorobowych szczegółowo uregulowano w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej ustawą zasiłkową.
Zlecenie i etat u tego samego pracodawcy
Omawiając kwestię oskładkowania w przypadku choroby pracownika i pobierania z tego tytułu zasiłku chorobowego przy zatrudnieniu na etacie i umowie zlecenia u tego samego pracodawcy, trzeba odwołać się do jednego z zapisów ustawy systemowej.
Oznacza to zatem, że dla celów oskładkowania umowa zlecenia i umowa o pracę z tym samym pracodawcą są traktowane jako zatrudnienie pracownicze.
Jeżeli pracownik pobiera świadczenia chorobowe z etatu, to jest zwolniony ze składek na ubezpieczenia społeczne. Ze względu na to, że umowa o pracę i zlecenie stanowią jeden tytuł stanowiący podstawę oskładkowania, w takich warunkach obowiązek składkowy nie występuje. Wyjątek dotyczy wynagrodzenia chorobowego, z którego należy potrącić składkę zdrowotną. W odniesieniu do zasiłku chorobowego taka sytuacja już nie występuje – świadczenie to nie jest objęte składką zdrowotną.
Etat oraz zlecenie u różnych pracodawców – zbieg tytułów ubezpieczeń
W przypadku gdy pracownik jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę w jednej firmie oraz świadczy określone usługi w ramach umowy zlecenia na rzecz innego podmiotu, dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. W takich okolicznościach niezbędne jest ustalenie, z którego stosunku prawnego dana osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.
Pracownik objęty jest ubezpieczeniem społecznym (emerytalno-rentowym, chorobowym i wypadkowym) z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę.
Czy jednocześnie należy odprowadzać składki od umowy zlecenia? W takiej sytuacji decydujące znaczenie ma wysokość wynagrodzenia za pracę – jeśli przysługuje ono w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym, to od umowy zlecenia nie opłaca się składek na ubezpieczenia społeczne, z wyjątkiem składki zdrowotnej. Oczywiście pracownik, mimo takiego stanu faktycznego, może dobrowolnie opłacać składki od zlecenia.
Przykład 1.
Pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem 4 500 zł brutto. Jednocześnie dla innej firmy pracownik świadczy usługi w ramach umowy zlecenia, osiągając zarobek w wysokości 1200 zł (brutto). W przypadku choroby otrzyma wynagrodzenie chorobowe, a następnie zasiłek chorobowy z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia ze stosunku pracy. W czasie pobierania świadczenia chorobowego nie musi on opłacać składek na ubezpieczenia społeczne od zlecenia.
Sytuacja ulega zmianie, gdy pracownik nie osiąga co najmniej minimalnego wynagrodzenia z umowy o pracę, zarabiając równocześnie w innej firmie na podstawie umowy zlecenia. W takim przypadku podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej. Ponadto może dobrowolnie przystąpić do ubezpieczenia chorobowego z umowy zlecenia, ponieważ podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Istnieje zatem możliwość, że w razie choroby pracownik otrzyma zasiłek chorobowy odrębnie z tytułu każdej umowy (oczywiście po spełnieniu ustawowych warunków nabycia prawa do tego świadczenia).
Przykład 2.
Pracownik jest zatrudniony na umowę o pracę na część etatu z wynagrodzeniem 1500 zł brutto, jednocześnie świadczy usługi na podstawie umowy zlecenia na rzecz innego podmiotu, osiągając zarobek w wysokości 1200 zł. Jeżeli pracownik zachoruje i otrzyma świadczenie chorobowe z etatu, to opłaca nadal składki na ubezpieczenia społeczne z umowy zlecenia. Zakładając, że przystąpił jednocześnie do ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia, to – po spełnieniu ustawowych warunków w zakresie okresu wyczekiwania – nabywa prawo do zasiłku chorobowego. Świadczenie to jest zwolnione ze składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, wypadkowe i chorobowe. Od zasiłku chorobowego nie opłaca się także składki zdrowotnej.
Choroba na etacie a umowa zlecenie – podsumowanie
Kilka czynników wpływa na zobowiązania składkowe w razie zaistnienia niezdolności do pracy osoby zatrudnionej, gdy pracownik pozostaje jednocześnie w stosunku cywilnoprawnym. Kwestią zasadniczą jest to, czy podjął dodatkową aktywność zarobkową z własnym pracodawcą, czy też z innym podmiotem zatrudniającym. Równie istotną sprawą jest wysokość osiąganego wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Posiłkując się odpowiednimi przepisami prawnymi oraz przykładowymi rozwiązaniami, powyżej przedstawiono sposoby postępowania w tym zakresie.
