Pracownik, który jest zatrudniony w firmie, ponosi odpowiedzialność materialną za swoje działania. Ma to na celu umożliwienie pracodawcy dochodzenia ewentualnych roszczeń za wyrządzoną szkodę lub mienie powierzone. Odpowiedzialność materialna pracownika powstaje w momencie powstania szkody w majątku pracodawcy.
Rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika
Występują dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika:
- odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy,
- odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.
Odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Aby można było mówić o takiej odpowiedzialności materialnej, muszą łącznie zaistnieć dwa warunki:
- pracodawca poniósł szkodę,
- szkoda była spowodowana niewykonaniem, lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych z winy pracownika.
Przepisy nie określają definicji naruszenia obowiązków czy nienależytego ich wykonania. Może to nastąpić wskutek podjęcia nieodpowiednich działań lub niepodjęcia ich wcale.
Na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania, że pracownik jest odpowiedzialny za szkodę.
Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
Głównymi zasadami charakteryzującymi tę odpowiedzialność są:
- pełna odpowiedzialność pracownika za powstała szkodę,
- domniemanie winy pracownika.
Mieniem powierzonym mogą być: pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty czy podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.
Pracownik może zwolnić się od takiej odpowiedzialności, ale tylko udowadniając, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Ważną kwestią jest to, aby mienie zostało powierzone w sposób prawidłowy, tj. aby pracodawca wydał ściśle określone mienie, którego rodzaj, ilość i wartość są znane pracownikowi i którego posiadanie objął po uprzednim wyrażeniu na to zgody.
Podpisanie przez pracownika oświadczenia o ponoszeniu odpowiedzialności materialnej ma jedynie znaczenie dowodowe. Ponosi on odpowiedzialność od chwili prawidłowego powierzenia mienia.
Mienie może również zostać powierzone kilku osobom jednocześnie, poprzez przyjęcie przez nich wspólnej odpowiedzialności materialnej. Wówczas pracownicy odpowiadają w częściach określonych w umowie, chyba że zostanie ustalone, że szkoda została spowodowana w całości lub w części tylko przez niektórych z nich.
Odszkodowanie dla pracodawcy
Odszkodowanie zależy od woli pracodawcy, który może żądać od pracownika zadośćuczynienia na drodze sądowej, podpisując ugodę lub dokonując potrącenia z jego wynagrodzenia za pracę jedynie w przypadku wyrażenia zgody na piśmie.
Odpowiedzialność materialna pracownika wymaga podpisania stosownego oświadczenia. Jeśli pracodawca nie dopełnił formalności nie ma prawa, bez udowodnienia odpowiedzialności pracownika, potrącać żadnej kwoty z jego wynagrodzenia.
W żadnym wypadku natomiast nie można przyjąć, że samowolne potrącanie przez pracodawcę z wynagrodzenia pracowniczego jakichkolwiek kwot na pokrycie szkód w mieniu jest dopuszczalne, jeżeli pracownik nie podpisał umowy o odpowiedzialności materialnej.
Pracodawca może potrącić należności z wynagrodzenia pracownika wyłącznie za jego zgodą wyrażoną na piśmie. W przeciwnym razie działania pracodawcy należy uznać za bezprawne.
Rozróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika i od tego zleży w jaki sposób pracownik będzie odpowiadał za szkodę. W niektórych przypadkach pracodawca będzie mógł zażądać od pracownika zadośćuczynienia na drodze sądowej.
