Od 26 kwietnia 2023 roku obowiązuje wiele nowych rozwiązań wprowadzonych do Kodeksu pracy. Jednym z nich są zmiany w zakresie wydłużenia wymiaru urlopu rodzicielskiego i przyznania nieprzenoszalnej jego części dla każdego z pracujących rodziców. Czy 9 tygodni urlopu rodzicielskiego można wykorzystać w częściach? Jakie wnioski wynikają z przepisów — omawiamy te zagadnienia w artykule.
Nowe zasady udzielania urlopu rodzicielskiego — podstawa prawna
Kwestie dotyczące udzielania urlopów rodzicielskich uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy, dalej jako „kp”.
Warto podkreślić, że w ramach nowelizacji z 9 marca 2023 roku wdrożono postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE, która przewiduje konieczność przyjęcia w ustawodawstwie krajowym określonych rozwiązań m.in. w zakresie urlopu rodzicielskiego.
Przepisy regulujące wymiar i zasady udzielania urlopu rodzicielskiego
Zgodnie z art. 182(1a) § 1 kp pracownicy-rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 43 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Ponadto wymiar urlopu rodzicielskiego ulega, stosownie do przepisów zawartych w art. 182(1a) § 2 kp, zwiększeniu w odniesieniu do pracowników-rodziców dziecka mającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (art. 4 ust. 3 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”).
Wskazani powyżej pracownicy-rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:
- 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 67 tygodni – w przypadkach urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski w wymiarze określonym w art. 182(1a) § 1 i 2 kp przysługuje łącznie obojgu pracownikom-rodzicom dziecka. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje pracownicy-rodzice dziecka. W takich okolicznościach łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru wskazanego w art. 182(1a) § 1 albo 2 kp.
Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika-rodzica dziecka urlopu, o którym mowa w art. 182(1a) § 4 kp.
Przytoczony przepis przewiduje zatem, że każdemu z pracowników-rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z podstawowego wymiaru tego urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników-rodziców dziecka.
Przykład 1.
Każdy pracownik będący rodzicem dziecka dysponuje wyłącznym prawem do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z pełnego wymiaru tego urlopu, tj. odpowiednio z 41 lub 43 tygodni albo z 65 lub 67 tygodni. Skorzystanie przez pracownika z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni jest równoznaczne z realizacją uprawnienia określonego w art.182(1a) § 4 kp, czyli prawa do indywidualnej części urlopu, która nie podlega przeniesieniu na drugiego pracownika będącego rodzicem.
Przykład 2.
Pracownicy-rodzice dziecka postanowili skorzystać z urlopu rodzicielskiego w pełnym przysługującym im wymiarze wynoszącym 41 tygodni. Matka dziecka zamierza wykorzystać cały urlop rodzicielski. Wobec tego przysługuje jej ten urlop w wymiarze do 32 tygodni, natomiast pozostała część, czyli 9 tygodni urlopu, przysługuje drugiemu rodzicowi (ojcu dziecka).
Urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika-rodzica dziecka w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Wniosek o udzielenie pracownikowi-rodzicowi dziecka urlopu rodzicielskiego lub jego części zawiera poniższe dane:
- imię i nazwisko pracownika;
- wskazanie okresu dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego oraz liczby wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego bądź liczby wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego;
- wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop rodzicielski lub jego część.
W przypadku wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze odpowiednio 65 tygodni w przypadku urodzenia 1 dziecka i 67 tygodni w razie urodzenia więcej niż 1 dziecka należy złożyć kopię zaświadczenia, o którym mowa w art. 4 ust. 3 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.
Podział urlopu rodzicielskiego na części
Urlop rodzicielski jest relatywnie długim okresem, w związku z czym przepisy prawa pracy powinny zawierać regulacje przewidujące możliwość dzielenia tego urlopu na części. Tak jest także w tym przypadku — zasady podziału urlopu rodzicielskiego na krótsze okresy zostały zawarte w art. 182(1c) kp.
Dopuszczalność podziału 9-tygodniowej części urlopu rodzicielskiego
Czy powyższą zasadę dotyczącą podziału urlopu rodzicielskiego można zastosować do 9-tygodniowej części, która nie może być przeniesiona na drugiego rodzica? Należy zauważyć, że przywołany art. 182(1c) kp nie obejmuje odrębnej regulacji w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego, ponadto żaden inny zapis kp nie odnosi się do tego zagadnienia.
Przykład 3
Pracownicy-rodzice wychowują dziecko, w związku z czym postanowili, że wykorzystają urlop rodzicielski w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182(1a) § 1 kp. Oznacza to, że mają oni prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni. Małżonkowie uzgodnili, że matka dziecka będzie korzystać ze wspomnianego urlopu w pełnym przysługującym jej wymiarze, czyli przez okres 32 tygodni jednorazowo. Ojcu dziecka pozostanie więc 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Ze względu na specyfikę zatrudnienia pracownik-ojciec dziecka chce skorzystać z urlopu w częściach. W świetle przepisów kp jest to dopuszczalne. Matka dziecka wykorzysta urlop rodzicielski w jednej części, a zatem ojciec dziecka ma prawo podzielić 9-tygodniową część urlopu na 4 części (omawiany urlop jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach).
Gdyby matka dziecka, o której mowa w przykładzie, skorzystała z pełnego przysługującego jej wymiaru urlopu rodzicielskiego (32 tygodnie), ale podzieliła ten urlop np. na 2 części, to ojciec dziecka mógłby wykorzystać 9 tygodni tego urlopu w 3 częściach.
Czy 9 tygodni urlopu rodzicielskiego można wykorzystać w częściach? Podsumowanie
W ramach nowelizacji przepisów kodeksowych wprowadzono nowe zasady korzystania przez pracowników z urlopu rodzicielskiego. Jedną z modyfikacji w tym zakresie jest ustanowienie części tego urlopu w wymiarze 9 tygodni przysługującej wyłącznie jednemu z pracowników-rodziców dziecka. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach — nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Czy część wspomnianego urlopu, która nie podlega przeniesieniu na drugiego pracownika-rodzica dziecka, może zostać również podzielona, a jeśli tak, to w jaki sposób prawidłowo to uczynić? Wyjaśnienia zawarliśmy powyżej w artykule.
