Zarówno język prawny (język aktów prawnych), jak i język prawniczy (język, którym posługują się prawnicy np. w pismach procesowych) jest skomplikowany i nierzadko nastręcza problemów interpretacyjnych. Niektóre pojęcia prawne w języku potocznym są bardzo często mylone lub błędnie używane jako zamienniki. Czym zatem jest postać, a czym forma elektroniczna? Czym się różni wypowiedzenie od odstąpienia? Jaka jest różnica między opóźnieniem a zwłoką? Czy rękojmia i gwarancja to synonimy? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Postać a forma elektroniczna
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Do pojęcia postaci elektronicznej odwołuje się także ustawa Prawo bankowe wskazująca, że oświadczenia woli związane z dokonywaniem czynności bankowych mogą być składane w postaci elektronicznej.
Pojęcie postaci elektronicznej odwołuje się zatem do sposobu wyrażenia woli przez dany podmiot. O wyrażeniu woli możemy mówić np. przy złożeniu oferty, zaakceptowaniu regulaminu czy zawarciu umowy. Oświadczenie woli możemy złożyć w sposób wyraźny (spisanie i wysłanie oferty do kontrahenta) lub dorozumiany (akceptacja regulaminu strony WWW poprzez korzystanie z niej). Oświadczenia woli można wyrażać w dowolny sposób, w tym w postaci elektronicznej.
Czasami jednak przepisy prawa lub umowa przewidują, że niektóre oświadczenia powinny być dokonane w określonej formie. Niedochowanie jej może skutkować np. niepowstaniem skutków danego oświadczenia. Wśród form oświadczeń woli przepisy wyróżniają formę pisemną, dokumentową, elektroniczną, z podpisem notarialnie poświadczonym, z datą pewną oraz formę aktu notarialnego.
Forma elektroniczna jest pojęciem węższym od postaci elektronicznej. Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
Jeżeli przepisy prawa lub umowa przewidują, że określone oświadczenia (np. rozwiązanie umowy, zmiana umowy itd.) mają być dokonane w formie elektronicznej, to oprócz złożenia oświadczenia woli w postaci elektronicznej (np. sporządzenie dokumentu PDF) konieczne jest zrealizowanie dodatkowej procedury potwierdzającej z użyciem podpisu kwalifikowanego.
Wypowiedzenie umowy a odstąpienie od umowy
Zarówno wypowiedzenie, jak i odstąpienie to sposoby na jednostronne zakończenie trwającego stosunku prawnego. Nie są to jednak pojęcia zamienne i nie mogą być w ten sposób stosowane.
Zasadniczą różnicą pomiędzy wypowiedzeniem a odstąpieniem jest fakt, że odstąpienie ma co do zasady skutek wsteczny. Złożenie drugiej stronie oświadczenia o odstąpieniu powoduje, że łączący strony stosunek prawny uznaje się za niebyły – tak jakby strony nigdy nie zawarły umowy. W razie skutecznego odstąpienia od umowy strony powinny zwrócić sobie wzajemne świadczenia – np. przy sprzedaży kupujący zwraca towar, a sprzedawca zwraca otrzymaną cenę.
W związku z takim jak powyżej opisano kształtem odstąpienia, ten sposób zakończenia stosunku prawnego dotyczyć może co do zasady wyłącznie tzw. umów rezultatu, czyli m.in. umowy sprzedaży czy umowy o dzieło.
W przypadku natomiast tzw. umów starannego działania zastosowanie znajdzie instytucja wypowiedzenia. Wypowiedzenie dotyczy umów, których istotą jest ciągłość trwania, a nie powstanie określonego efektu końcowego czyli m.in. umowa najmu, umowa zlecenia czy świadczenia usług. Nie wyklucza to jednocześnie wypowiadania umów zawartych na czas z góry oznaczony, choć w niektórych przypadkach wypowiedzenie takich umów może być ograniczone (np. przy umowach najmu). W przeciwieństwie do odstąpienia – wypowiedzenie działa wyłącznie „na przyszłość”, a po jego dokonaniu strony nie są zobowiązane do zwrotu już spełnionych świadczeń.
Opóźnienie a zwłoka
Często mylonymi w praktyce pojęciami jest opóźnienie i zwłoka. Na czym polega różnica pomiędzy nimi?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Powyższe ma o tyle istotne znaczenie, że Kodeks cywilny przewiduje uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek za opóźnienie, często jednak (np. w przypadku należności publicznoprawnych) można spotkać się z odsetkami za zwłokę. Z kolei w umowach nierzadko zastrzegane są kary umowne „za zwłokę” w wykonaniu określonego zobowiązania lub też „za opóźnienie” w jego realizacji.
Różnica polega natomiast na tym, czy dłużnik ponosi winę za niedotrzymanie terminu wykonania świadczenia. Pojęcie zwłoki oznacza bowiem zawinione niedotrzymanie terminu, a pojęcie opóźnienia jest szersze i obejmuje zarówno przypadki zawinionego, jak i niezawinionego niedotrzymania terminu.
Odsetki za opóźnienie będą zatem należne bez względu na to, czy dłużnik nie zapłacił bo nie chciał, czy też niedotrzymanie terminu wynikało np. z niemożności dokonania przelewu z uwagi na pobyt w szpitalu. Kara umowna za zwłokę będzie z kolei należna jedynie, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania w terminie i ponosi za to winę.
Rękojmia a gwarancja
Zgodnie z Kodeksem cywilnym udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie. Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.
Gwarancja jest zatem umową pomiędzy kupującym a gwarantem (sprzedawcą/producentem). Jej kształt, zakres, prawa i obowiązki stron, czas trwania wynika z umowy – strony mogą je uregulować według własnego uznania. Gwarancja musi być zatem udzielona przez gwaranta – kupującemu nie przysługują uprawnienia z mocy samego prawa, jeżeli gwarant nie złożył oświadczenia gwarancyjnego.
Oświadczenie gwarancyjne zawiera podstawowe informacje potrzebne do wykonywania uprawnień z gwarancji.
Z kolei rękojmia za wady fizyczne i prawne towaru to popularna reklamacja przy sprzedaży. Jest szczegółowo regulowana w przepisach Kodeksu cywilnego, co ma na celu przede wszystkim ochronę kupującego – konsumenta. Uprawnienia przysługują kupującemu bez konieczności zawarcia żadnej umowy czy oświadczenia gwarancyjnego, a strony nie mogą wyłączyć stosowania przepisów o rękojmi wobec konsumentów. Przepisy prawa przewidują również określony katalog żądań, które w określonych okolicznościach mogą być kierowane do sprzedawcy, w tym np. żądanie wymiany towaru czy obniżenia ceny.
Warto zaznaczyć, że zgodnie z Kodeksem cywilnym kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. W razie jednak wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.
