Klasyfikacja zawodów i specjalności to pięciopoziomowy, hierarchicznie usystematyzowany zbiór zawodów i specjalności, które występują na rynku pracy. Do czego służy taki podział? Jak wpisać nowy zawód w klasyfikacji? Przeczytaj i poznaj odpowiedzi na te pytania!
Czym jest klasyfikacja zawodów i specjalności?
Klasyfikację określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Klasyfikacja jest zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Obecny spis został przygotowany w oparciu o Międzynarodowy Standard Klasyfikacji Zawodów (ISCO–08), który został opracowany przez Międzynarodową Organizację Pracy. Co istotne, klasyfikacja w celu dostosowania do zmian zachodzących na rynku pracy jest ciągle aktualizowana. Odbywa się to poprzez wprowadzanie do niej nowych zawodów/specjalności. Zmiana klasyfikacji odbywa się zwykle co 2–3 lata w drodze zmian rozporządzenia.
Klasyfikacja zawodów i specjalności jest stosowana w zakresie:
- pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego;
- szkolenia zawodowego;
- gromadzenia danych do określania polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego;
- prowadzenia badań, analiz, prognoz i innych opracowań dotyczących rynku pracy.
Klasyfikacja zawodów i specjalności ma służyć:
- uporządkowaniu i ujednoliceniu nazewnictwa zawodów i specjalności występujących na rynku pracy;
- dokonywaniu analiz:
- statystycznych zatrudnienia i bezrobocia, które służą do prowadzenia polityki zatrudnienia;
- porównawczych zjawisk występujących w innych krajach;
- prowadzenia opartej na wiedzy polityki w dziedzinie edukacji zawodowej (edukacja zawodowa odpowiedzą na potrzeby rynku pracy);
- spełnianiu zadań poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy, czyli informowania o możliwościach kształcenia zawodowego w systemie oświaty i zatrudnienia w tzw. zawodach rynkowych.
Czym jest zawód i specjalność?
Pojęcia zawodu i specjalności nie należy mylić ze stanowiskiem pracy. Zawód w klasyfikacji został określony jako zbiór zadań, czynności zawodowych, wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kompetencji – zarówno wiedzy, jak i umiejętności. Specjalność w zakresie klasyfikacji to wynik podziału pracy w ramach zawodu: zawiera część czynności o podobnym charakterze, które związane są z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy. Specjalność wymaga pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności, zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki.
Umiejętności i kwalifikacje
Umiejętność w klasyfikacji określono jako sprawdzoną możliwość wykonania odpowiedniej klasy zadań w ramach zawodu (specjalności). Natomiast kwalifikacje zawodowe rozumiane są jako układy wiedzy i umiejętności wymaganych do realizacji składowych zadań zawodowych. W klasyfikacji uwzględniono 4 szerokie poziomy kwalifikacji, które zdefiniowano w odniesieniu do poziomów wykształcenia określonych w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych:
- pierwszy poziom (elementarny) – uzyskiwany w szkole podstawowej;
- drugi poziom – uzyskiwany w gimnazjum oraz w liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym i zasadniczej szkole zawodowej;
- trzeci poziom – uzyskiwany w szkole policealnej oraz w technikum;
- czwarty poziom – uzyskiwany na studiach wyższych zawodowych, studiach magisterskich i studiach podyplomowych oraz na studiach doktoranckich.
Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności
Struktura klasyfikacji to wynik grupowania poszczególnych zawodów i specjalności z uwzględnieniem aspektów kwalifikacji, tj. ich poziomu i specjalizacji, w grupy elementarne, a te z kolei w bardziej zagregowane grupy średnie, duże i wielkie. To spowodowało, że klasyfikacja obejmuje:
- 10 grup wielkich;
- 43 grupy duże (wewnętrzny podział grup wielkich);
- 133 grupy średnie (wewnętrzny podział grup dużych);
- 455 grup elementarnych (wewnętrzny podział grup średnich);
- 2455 zawodów i specjalności (obejmują grupy elementarne).
Pozycje klasyfikacyjne są opatrzona kodem (symbolem cyfrowym):
- grupy wielkie – jednocyfrowym;
- grupy duże – dwucyfrowym;
- grupy średnie – trzycyfrowym;
- grupy elementarne – czterocyfrowym;
- zawody i specjalności – sześciocyfrowym.
Klasyfikacja zawodów i specjalności zawiera opis zawodów. W każdym z nich została przedstawiona jego synteza oraz wyszczególnione zadania. Na stronie Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia można znaleźć wyszukiwarkę opisów zawodów.
Czy każdy może zgłosić nowy zawód?
O wprowadzenie do klasyfikacji nowych zawodów/specjalności mogą wnioskować:
- ministerstwa;
- urzędy centralne;
- stowarzyszenia;
- związki zawodowe;
- organizacje pracodawców;
- inne instytucje merytorycznie kompetentne dla danego zawodu/specjalności.
Składając wniosek o wprowadzenie nowego zawodu, powinno zawrzeć się w nim:
- uzasadnienie celowości wprowadzenia zawodu do klasyfikacji;
- opis zawierający krótką syntezę zawodu i zadania zawodowe;
- informacje dotyczące wymaganego wykształcenia oraz regulacji prawnych danego zawodu (jeśli obowiązują).
Co ważne, w taki sam sposób można zgłosić wniosek o wykreślenie z klasyfikacji zawodów lub zmiany nazwy zawodu.
Opisy zawodów/specjalności opracowywane są w następujących etapach:
- Gromadzenie informacji o zawodzie.
- Analiza danych.
- Opracowanie wstępnych opisów zawodów i specjalności.
- Weryfikacja opisów w drodze konsultacji i wywiadów.
- Opracowanie ostatecznych wersji opisów.
Dzięki tylu etapom przygotowane opisy zawodów są wyczerpujące i zawierają niezbędne dane.
Klasyfikacja zawodów i specjalności to spis, który jest dostosowany do zmieniającego się rynku pracy. Tak ustrukturyzowany zbiór zawodów jest niezbędny w wielu dziedzinach, ale zawody nie są tożsame ze stanowiskiem pracy. Z tego powodu pracodawcy mogą nazywać stanowiska w swoich firmach w dowolny sposób.
