Świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych stanowi jeden z podstawowych obowiązków pracowniczych. Za taką ponadnormatywną pracę zatrudnionemu przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Termin wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny zależy od rodzaju pracy w nadgodzinach. Kiedy zatem należy dokonać płatności za pracę w godzinach nadliczbowych – piszemy o tym w artykule.
Praca w godzinach nadliczbowych — podstawa prawna oraz najważniejsze informacje
Powszechną regulacją dotyczącą stosowania godzin nadliczbowych są przepisy Ustawy — Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
W myśl postanowień art. 151 § 1 kp pracą w godzinach nadliczbowych jest:
- praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy — czyli podstawowe normy kodeksowe oraz określone w innych przepisach prawa pracy, w tym zakładowych;
- praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Dotyczy to pracy odbywającej się po przekroczeniu dłuższego niż podstawowy dobowego wymiaru czasu pracy przewidzianego w poszczególnych systemach czasu pracy (m.in. równoważny czas pracy, praca w ruchu ciągłym).
Polecenie pracy w nadgodzinach jest dopuszczalne wyłącznie ze względu na:
- konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia bądź środowiska albo usunięcia awarii;
- szczególne potrzeby pracodawcy, do których zalicza się zdarzenia wyjątkowe, nieprzewidziane w ramach codziennych obowiązków pracowniczych.
Dodatki z tytułu pracy w nadgodzinach
Za pracę w godzinach nadliczbowych – oprócz normalnego wynagrodzenia – przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia, jeżeli pracę wykonywano:
- w nocy;
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Dodatek z tytułu przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy
Za każdą godzinę pracy przekraczającą średniotygodniową normę czasu pracy ustaloną w przyjętym okresie rozliczeniowym przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia. Wskazany dodatek nie podlega wypłacie, jeżeli przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w nadgodzinach, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Oznacza to zatem, że:
- przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym wymaga każdorazowo wypłaty dodatku z tytułu pracy w nadgodzinach w wysokości 100%,
- w razie, gdy zbiegają się ze sobą okres pracy w nadgodzinach z przekroczeniem średniotygodniowej normy czasu pracy – pracownikowi przysługuje 1 dodatek do wynagrodzenia.
Termin wypłaty normalnego wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych
Normalne wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, czyli takie, które nie obejmuje dodatku za godziny nadliczbowe, wypłaca się w terminach płatności wynagrodzenia za pracę ustalonych u danego pracodawcy.
Terminy wypłaty dodatków do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
Zasadniczym kryterium wpływającym na ustalenie terminu wypłaty dodatku do wynagrodzenia przysługującego z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych jest długość przyjętego okresu rozliczeniowego. Podstawowym okresem rozliczeniowym jest okres nieprzekraczający 4 miesięcy, jednak w niektórych systemach czasu pracy jest wymagane zastosowanie okresu rozliczeniowego nie dłuższego niż miesiąc.
Przykład 1.
Pracownik jest zatrudniony w standardowym rozkładzie czasu pracy, czyli pracuje przez 8 godzin od poniedziałku do piątku w ramach 1-miesięcznego okresu rozliczeniowego. Jednego dnia pracownik musiał zostać w pracy ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy dodatkowo przez 2 godziny. Ten dodatkowy czas jest przekroczeniem dobowej normy czasu pracy. W innym tygodniu tego samego miesiąca pracownik został wezwany do pracy w sobotę na 3 godziny w celu usunięcia nagłej awarii. W tym przypadku dodatkowo przepracowany czas stanowi przekroczenie normy średniotygodniowej. Ponieważ w firmie obowiązuje 1-miesięczny okres rozliczeniowy, obydwa dodatki za nadgodziny powinny być wypłacone razem z wynagrodzeniem.
W konsekwencji przy okresach rozliczeniowych przekraczających 1 miesiąc termin wypłaty dodatku za nadgodziny powinien przypadać:
- w odniesieniu do pracy ponad dobową normę czasu pracy lub ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy — w dniu przyjętym jako termin wypłaty pełnego wynagrodzenia za pracę;
- odnośnie do pracy ponad tygodniową normę czasu pracy, z wyjątkiem przypadku, gdy jednocześnie nie doszło do przekroczenia normy dobowej – w najbliższym terminie płatności wynagrodzenia przypadającym po upływie okresu rozliczeniowego.
Przykład 2.
Pracownik jest zatrudniony od poniedziałku do piątku w pełnym wymiarze czasu pracy w ramach okresu rozliczeniowego wynoszącego 4 miesiące. W trakcie jednego tygodnia — we wtorek — pracownik musiał zostać w pracy 2 godziny dłużej z powodu konieczności pilnej aktualizacji oprogramowania. Doszło w tym wypadku do przekroczenia dobowej normy czasu pracy, wskutek czego powstały 2 godziny nadliczbowe. Mimo tego, że pracownik jest objęty 4-miesięcznym okresem rozliczeniowym, nadgodziny wynikające z przekroczenia normy dobowej powinny zostać rozliczone na koniec miesiąca, w ramach którego powstały.
Jak już wspomnieliśmy, przy rozliczaniu godzin nadliczbowych w okresach rozliczeniowych przekraczających 1 miesiąc decydujące znaczenie ma to, jaka norma czasu pracy została przekroczona (dobowa lub średniotygodniowa) wskutek pracy ponadwymiarowej.
Przykład 3.
Pracownik wykonuje swoje obowiązki służbowe przez 8 godzin od poniedziałku do piątku w ramach 4-miesięcznego okresu rozliczeniowego. Pracownik musiał zostać w pracy ze względu na konieczność usunięcia nagłej awarii dodatkowo przez 2 godziny. Dodatkowa praca stanowiła przekroczenie dobowej normy czasu pracy. W następnym tygodniu pracownika wezwano do firmy w sobotę na 2 godziny w celu przeprogramowania urządzeń w związku ze zmianami w oprogramowaniu systemowym. W tych okolicznościach dodatkowa praca jest przekroczeniem normy średniotygodniowej. W firmie obowiązuje 4-miesięczny okres rozliczeniowy, mimo tego godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia normy dobowej powinny być rozliczone na koniec miesiąca, w którym dodatkowa praca miała miejsce. Natomiast w przypadku pracy w nadgodzinach stanowiącej przekroczenie normy średniotygodniowej rozliczenie godzin nadliczbowych następuje po upływie okresu rozliczeniowego.
Termin wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny — podsumowanie
Normalne wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, które nie obejmuje dodatku za nadgodziny, wypłaca się w terminach płatności wynagrodzenia za pracę ustalonych w danej firmie. Zatrudnienie w ramach miesięcznego okresu rozliczeniowego oznacza, że dodatek do wynagrodzenia wypłaca się wraz z wynagrodzeniem bez względu na rodzaj przekroczonych norm czasu pracy. W przypadku dłuższych okresów rozliczeniowych na określenie terminów wypłaty dodatków za nadgodziny wpływa także rodzaj przekroczenia wspomnianych norm.
