Żyjemy w państwie „dobrobytu”, gdzie słupki bezrobocia z każdym miesiącem są coraz niższe, a mimo to załapanie się na „numerek” w Powiatowym Urzędzie Pracy graniczy z cudem. Niestety rzeczywistość jest mniej kolorowa – nawet ufając w dość wątpliwe dane GUS, są w Polsce powiaty, gdzie bezrobocie przewyższa 20%. Aby więc zmniejszyć nieciekawą sytuację osób bezrobotnych, ustawodawca powołał zróżnicowane instytucje rynku pracy. Ich zadaniem jest zmniejszanie liczby bezrobotnych oraz zwiększenie aktywizacji zawodowej. Instytucje rynku pracy realizują zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Urzeczywistniają swoje cele za sprawą programów zmierzających do istotnego zwiększenia szans osób bezrobotnych na wymagającym rynku pracy poprzez podwyższenie ich konkurencyjności, m.in. proponując programy doszkalające.
Instytucje rynku pracy - jakie są ich cele?
Rodzaje instytucji, ich istota oraz cele zostały uregulowane w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej jako ustawa o promocji zatrudnienia). Głównym celem omawianych instytucji jest dążenie do:
-
pełnego i produktywnego zatrudnienia;
-
rozwoju zasobów ludzkich;
-
osiągnięcia wysokiej jakości pracy;
-
wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej;
-
zwiększenia mobilności na rynku pracy.
Publiczne służby zatrudnienia
Pierwszą z instytucji mających pomóc osobom bezrobotnym w ich sytuacji są publiczne służby zatrudnienia. Służby te są utworzone i funkcjonują w ramach tzw. podziału terytorialnego kraju. Strukturę publicznych służb zatrudnienia tworzą organy samorządowe (tj. starostowie oraz marszałkowie województw), urzędy pracy, wojewodowie wraz z urzędami wojewódzkimi oraz minister właściwy do spraw pracy.
Publiczne służby zatrudnienia można podzielić na organy samorządowe oraz administrację rządową. Instytucje te działają oddzielnie i posiadają odmienny zakres kompetencji.
Organy samorządowe
Organami samorządowymi wykonującymi zadania z zakresu lokalnej polityki zatrudnienia są starostowie (samorządy powiatowe) oraz marszałkowie województw (samorządy wojewódzkie).
Podstawowym organem realizującym zadania z zakresu polityki rynku pracy, spraw dotyczących promocji zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu jest zatem samorząd powiatowy. Samorząd ten odpowiada za realizację programów promocji zatrudnienia, aktywizacji zawodowej zarówno bezrobotnych, jak i pracodawców. Co więcej, samorząd powiatowy jest odpowiedzialny za finansowanie i wypłatę odpowiednich świadczeń dla osób bezrobotnych.
Do najważniejszych zadań samorządu w omawianej kwestii należy:
-
kierowanie bezrobotnych do realizatora działań aktywizacyjnych;
-
realizacja zadań związanych z Krajowym Funduszem Szkoleniowym, w szczególności udzielanie pomocy pracodawcom przez finansowanie kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawcy;
-
ustalanie profili pomocy dla bezrobotnych;
-
realizowanie zadań związanych z podejmowaniem przez cudzoziemców pracy na terytorium Polski;
-
inicjowanie i realizowanie badań i analiz wykorzystywanych w działaniach prowadzonych przez urzędy pracy.
Przy starostwach działają Powiatowe Urzędy Pracy. Ich zadaniem, jako wyspecjalizowanych jednostek samorządowych, jest właśnie realizowanie zadań samorządu powiatowego w zakresie promocji zatrudnienia.
Obok samorządów powiatowych działają samorządy województwa. Do zadań samorządu województwa należą m.in.:
-
zadania związane z Krajowym Funduszem Szkoleniowym, który jest wydzielonym funduszem środków w ramach Funduszu Pracy, przeznaczonym na finansowanie działań na rzecz kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców – samorząd dokonuje podziału środków między powiatowe urzędy pracy;
-
inicjowanie programów regionalnych dotyczących zwalczania bezrobocia i promocji zatrudnienia w danym województwie;
-
zlecanie działań aktywizacyjnych dotyczących w głównej mierze osób długotrwale bezrobotnych;
-
przetwarzanie informacji o bezrobotnych i poszukujących pracy korzystających z pomocy organów samorządowych.
Administracja rządowa
Co do zasady, organy administracji rządowej nie prowadzą „aktywnych” działań zmierzających do zmniejszenia bezrobocia. Ich zadaniem jest natomiast nadzór nad działaniami starostów, marszałków województw oraz urzędów pracy.
Wojewodowie wykonują przy tym również niektóre zadania z zakresu zatrudnienia cudzoziemców, m.in. wydają zezwolenia obcokrajowcom na pracę w Polsce. Są także instancją odwoławczą w postępowaniach administracyjnych z udziałem samorządowych organów zatrudnienia, tj. starostów i wojewodów.
Ochotnicze Hufce Pracy
Kolejnym rodzajem instytucji mającej zwalczać bezrobocie są Ochotnicze Hufce Pracy, czyli OHP. Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia stanowią one wyspecjalizowane instytucje rynku pracy działające w środowiskach młodzieżowych.
Do głównych zadań OHP należy poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy. Ochotnicze Hufce Pracy są skierowane do osób poniżej 25. roku życia, a zwłaszcza tych, którym grozi wykluczenie społeczne. Dlatego też OHP skupia się również na ułatwianiu dokończenia nauki młodzieży, która nie ukończyła szkoły podstawowej lub gimnazjalnej.
Dodatkowo do zadań OHP należy refundacja kosztów poniesionych przez pracodawców na wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne młodocianych pracowników zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego.
Instytucje dialogu społecznego i instytucje partnerstwa lokalnego
Instytucje dialogu społecznego czy też instytucje partnerstwa lokalnego nie zostały szczegółowo uregulowane w ustawie o promocji zatrudnienia. Jednakże zgodnie z doktryną do instytucji takich zaliczyć należy przede wszystkim podmioty, które w zakres statutowej albo ustawowej działalności mają wpisaną problematykę związaną z zatrudnieniem i przeciwdziałaniem bezrobociu. Będą to:
-
związki zawodowe lub organizacje związków zawodowych;
-
organizacje pracodawców;
-
organizacje bezrobotnych;
-
fundacje, stowarzyszenia i inne organizacje pozarządowe, o ile reprezentują interesy bezrobotnych.
Dialog i współpraca władz publicznych z partnerami społecznymi odbywa się w szczególności w ramach:
-
działalności rad zatrudnienia;
-
partnerstwa lokalnego;
-
uzupełniania i rozszerzania oferty usług publicznych służb zatrudnienia przez partnerów społecznych i agencje zatrudnienia.
Instytucje szkoleniowe
Instytucje szkoleniowe to podmioty działające w zakresie edukacji pozaszkolnej, zajmujące się tzw. kształceniem ustawicznym. Kształcenie ustawiczne jest procesem stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych ucznia, mogącym występować (a najczęściej występującym) poza systemem szkolnym. Co do zasady, kształcenie ustawiczne zostaje podejmowane po zakończeniu edukacji podstawowej (podstawówki czy gimnazjum). Jej celem jest uzyskaniem świadectwa dojrzałości lub konkretnego tytułu zawodowego.
Kształcenie ustawiczne może być organizowane i prowadzone przez szkoły oraz inne placówki oświatowe. Działają one na podstawie Ustawy o systemie oświaty oraz Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 19 marca 2019 roku w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych.
Kształcenie ustawiczne może przyjąć formy:
-
kwalifikacyjnych kursów zawodowych;
-
kursów umiejętności zawodowych;
-
kursów kompetencji ogólnych;
-
turnusów dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników;
-
innych kursów umożliwiających uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Kształcenie ustawiczne może być prowadzone jako stacjonarne lub zaoczne, a także z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, np. kurs korespondencyjny czy e-learningowy.
Instytucje rynku pracy – podsumowanie
Instytucje rynku pracy mają za zadanie realizację zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Działają one na terenach swojej właściwości – powiatu lub województwa, przy czym w swoim funkcjonowaniu są mocno związane wytycznymi ministra pracy i polityki społecznej.
Omawiane instytucje za główny cel obrały doprowadzenie do pełnego i produktywnego zatrudnienia. Jednakże działają również m.in. w celu rozwoju zasobów ludzkich, osiągnięcia wysokiej jakości pracy, wzmacniania integracji i solidarności społecznej oraz zwiększenia mobilności na rynku pracy.
