Zabezpieczenie firmowego mienia to priorytet dla każdego przedsiębiorcy. Mimo stosowania zaawansowanych systemów i usług ochrony, ryzyko utraty majątku wciąż istnieje. Zdarzenie takie jak kradzież towaru rodzi liczne pytania o obowiązek korekty podatku i jego skutki w VAT. Wyjaśniamy skutki w VAT kradzieży towaru i jego wpłynięcie na rozliczenia i jakie warunki należy spełnić, aby zachować prawo do odliczenia VAT.
Co stanowi niedobór w działalności gospodarczej?
W ustawach podatkowych nie występuje definicja niedoboru. Określenie niedoboru można nazwać występowaniem jakiegoś braku, występowaniem mniejszej liczby czegoś w stosunku do faktycznego stanu.
W działalności gospodarczej niedobór odnosi się najczęściej do braków w towarach, materiałach, wyposażeniu, środkach trwałych lub w innych składnikach majątku.
Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji.
Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 15 września 2016 roku (sygn. ITPB1/4511-2-13/16-4/WM) wskazuje, że:
- niedobory zawinione powstają w wyniku świadomych działań bądź też zaniedbań ze strony osób odpowiedzialnych za powierzone im składniki aktywów i mogą stać się roszczeniem wobec osoby odpowiedzialnej,
- niedobory niezawinione powstają z przyczyn niezależnych takich jak: zdarzenia losowe (kradzież, pożar itp.) lub też ubytki w granicach tzw. normy, czyli niedobory (ubytki) naturalne związane ze specyfiką danego towaru lub specyfiką działalności oraz niedobry (ubytki) pozorne oddane np. w najem lub użyczone. […]”.
Zatem jednym z niedoborów niezawinionych przez podatnika jest kradzież.
Kradzież towaru z przyczyn niezawinionych przez podatnika – odliczenie podatku VAT i korekta podatku VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług, zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają:
- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
- eksport towarów,
- import towarów na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega również nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia albo wszelkie inne darowizny, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku VAT z tytułu nabycia tych towarów (także importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych).
Opodatkowaniu VAT podlega także nieodpłatne świadczenie przez podatnika usług, tj.:
- użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
- nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Jak widać z powyższego, kradzież towarów nie znajduje się w obszarze objętym opodatkowaniem podatkiem VAT.
Jeżeli natomiast mowa o kwestii odliczenia podatku VAT od towarów, które następnie zostały skradzione, należałoby zacząć od tego, że czynny podatnik VAT ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług, jeżeli zakup ten służy wykonywanym przez niego czynnościom opodatkowanym podatkiem VAT.
Prawo do odliczenia podatku VAT od dokonanych zakupów powstaje co do zasady w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy.
Zasada ta ma również zastosowanie w przypadku zapłaty zaliczek, zadatków czy rat. Odliczenia można dokonać nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzyma fakturę lub dokument celny.
Wobec tego czy czynny podatnik VAT może odliczyć podatek VAT od nabytych towarów, które zostały skradzione? Jeżeli odliczy, to czy po kradzieży nastąpi obowiązek dokonania korekty tego podatku VAT?
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że art. 185 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej mówi o ewentualności dokonywania korekty VAT na skutek różnych niedoborów m.in. kradzieży towaru.
Unijne uregulowania w odniesieniu do korekty VAT na skutek kradzieży towarów | |
Lp. | Korekta VAT |
1. | Korekta VAT nie jest dokonywana w przypadkach transakcji w całości lub częściowo niezapłaconych, w przypadku należycie udokumentowanego lub potwierdzonego zniszczenia, zagubienia lub kradzieży własności oraz w przypadku towarów przeznaczonych do przekazywania, jako prezenty o małej wartości i próbki. Państwa członkowskie mogą jednakże wymagać dokonania korekty w przypadku transakcji całkowicie lub częściowo niezapłaconych oraz w przypadku kradzieży. |
Niemniej w polskiej ustawie o VAT nie zdecydowano się na taki ruch w przypadku kradzieży niezawinionej.
Potwierdza to m.in. stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 10 czerwca 2025 roku (sygn. 0111-KDIB3-3.4012.173.2025.2.MW), w której stwierdza, że:
Jak Pan wskazał, w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z kradzieżą towaru (wyrobów tytoniowych). Zdarzenie utraty towaru odbyło się bez Pana wiedzy i woli oraz z przyczyn od Pana niezależnych. Ponadto z opisu sprawy wynika, że jest Pan zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym, a wydatki poniesione w związku z nabyciem towarów miały służyć czynnościom opodatkowanym podatkiem VAT, niekorzystającym ze zwolnienia.
W przedmiotowej sprawie należy odwołać się do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-37/95 pomiędzy Państwem Belgijskim a Ghent Coal Terminal NV, w którym Trybunał stwierdził (odwołując się do zasady neutralności podatku VAT), że w sytuacji, kiedy nabycie towarów i usług zostało poczynione z zamiarem wykorzystania ich do działalności opodatkowanej, ale z powodów pozostających poza kontrolą podatnika nie wykorzystał on nabytych towarów i usług w prowadzeniu tej działalności, prawo podatnika do odliczenia podatku VAT zostaje zachowane.
W świetle powołanego wyroku TSUE należy stwierdzić, że w przypadku gdy zakup danego towaru przez Wnioskodawcę był dokonany z zamiarem wykorzystania tego towaru do czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to pomimo utraty danego towaru z przyczyn niezależnych, tj. w sposób niezawiniony, czy jak to ujął Trybunał – „z powodów pozostających poza kontrolą podatnika”, jego prawo do odliczenia w związku z nabyciem tego towaru zostaje zachowane.
Zatem w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z kradzieżą (zgłoszoną przez Pana na policję), która spowodowała niedobory towaru (wskazał Pan w uzupełnieniu wniosku, że wartość skradzionego towaru to 450.000 zł), które to niedobory towaru należy uznać za niezawinione przez Pana.
Wobec powyższego w sytuacji utraty towaru z przyczyn niezależnych od Pana prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z nabyciem utraconych towarów zostaje zachowane.
Co za tym idzie, w związku z tym, że w opisanej sytuacji nie doszło do zmiany przeznaczenia towaru (skradzionych papierosów), z którym związany jest podatek naliczony, nie ma podstaw do dokonywania korekt odliczonego podatku. […]”.
W takim samym tonie wypowiedział się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji indywidualnej z 31 marca 2023 roku (sygn. 0112-KDIL1-1.4012.622.2022.4.HW).
Zatem gdy podatnika spotka niezawiniona przez niego kradzież towarów, a odliczył on podatek VAT od ich zakupu, to:
- nie ulega zmianie jego prawo do odliczenia podatku VAT od nabycia skradzionego towaru,
- nie ma on obowiązku skorygowania odliczonego w momencie nabycia towarów podatku VAT
– z uwagi na brak zmiany przeznaczenia tego towaru.
Warto więc, aby kradzież towaru była przez podatnika jak najszybciej zgłaszana na policję.
Kradzież towaru z przyczyn zawinionych przez podatnika – a skutki w VAT kradzieży towaru
Zupełnie odmiennie organy podatkowe podchodzą do sytuacji, w której kradzież towaru nastąpiła z winy podatnika, tzn. miała miejsce zawiniona przez podatnika kradzież towaru.
NSA w wyroku z 14 października 2010 roku (sygn. I FSK 1450/09) wskazał, że:
Podobnie WSA w Rzeszowie w wyroku z 19 stycznia 2012 roku (sygn. I SA/Rz 785/11) stwierdził, że występuje konieczność korekty VAT naliczonego w przypadku braku zachowania należytej ostrożności przez podatnika VAT, uznając, że:
W takim samym tonie wypowiedział się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji indywidualnej z 30 lipca 2021 roku (sygn. 0114-KDIP1-2.4012.482.2018.10.MC). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wyrok wydany przez WSA w Kielcach z 27 kwietnia 2014 roku (sygn. I SA/Ke 48/14), w którym sąd zauważył, że:
I wreszcie należy zwrócić uwagę na ważny wyrok NSA z 14 października 2022 roku (sygn. I FSK, 1323/18), w którym:
Spółka akceptowała, że B. C. mógł wjeżdżać swoim samochodem na teren parkingu przy sklepie części zamiennych (inni pracownicy nie mieli takiej możliwości). Chociaż Spółka handlowała towarem o dużej wartości, przy sklepie brak było ochroniarza, a jedynie pracownicy sklepu kontrolowali to, co dostarczyli klientowi. Ponadto w sklepie należącym do Spółki nie były przeprowadzane rzetelne, stałe kontrole, jedynie czasami pracownicy sklepu kontrolowali się wzajemnie, a kontrole te dotyczyły kilku towarów w ciągu tygodnia (zeznania D. K.).
Z zeznań świadków wynika, że osoba B. C. budziła zastrzeżenia innych pracowników, jednak sygnały o jego nierzetelności nie były przez osoby zarządzające w Spółce przyjmowane (zeznania W. G.). Co istotne, prezes zarządu Z. S. potwierdził w swoich zeznaniach, że już w 2013 r. do Spółki zwróciła się osoba o wyjaśnienie sprzedaży na fakturę, która to sprzedaż nie miała miejsca.
Pomimo sygnałów o znaczących niedoborach, Spółka nie podejmowała działań, aby ten problem skutecznie rozwiązać.
Niedobór, który wystąpił w Spółce, miał charakter zawiniony, będąc wynikiem braku nadzoru i kontroli ze strony podatnika podległych mu pracowników i dokumentów. Spółka ponosi, bowiem pełne konsekwencje, w tym podatkowe za nierzetelne lub naruszające prawo działanie podległego mu pracownika.
Sąd orzekający w tej sprawie podziela to stanowisko, zgodnie z którym w sytuacji, gdy z przyczyn od podatnika zależnych (m.in. w przypadku niedoborów zawinionych) nie dochodzi do wykorzystania nabytych towarów czy materiałów do działalności opodatkowanej, jego prawo do odliczenia zostaje utracone. W takiej sytuacji odliczona kwota podatku z tytułu nabycia towarów (materiałów), które ostatecznie nie zostały wykorzystane do działalności opodatkowanej, winna być skorygowana. […]”.
Jeżeli kradzież towaru miała charakter zawiniony, tzn. podatnik nie dołożył wszelkich starań, aby zapobiec tej kradzieży, wówczas będzie zobligowany do skorygowania podatku VAT naliczonego, który odliczył przy zakupie tych towarów.
Kradzież towaru z przyczyn zawinionych jest w orzecznictwie identyfikowana jako zmiana przeznaczenia użytkowania danego towaru.
Skradziony towar z przyczyn zawinionych po stronie podatnika nie zostanie przeznaczony do czynności opodatkowanych VAT z uwagi na to, że podatnik nie zapewnił odpowiedniego nadzoru i kontroli nad skradzionym towarem.
W takim wypadku podatnik ma obowiązek dokonania korekty podatku VAT naliczonego zgodnie z zasadami art. 91 ust. 7d ustawy o VAT.
Jak wskazano wcześniej w art. 27 ustawy o rachunkowości, niedobory i nadwyżki najczęściej stwierdzane są w momencie przeprowadzania inwentaryzacji. Mogą być jednak stwierdzone w innym czasie, jednakże powinno to być poparte dokumentacją stwierdzającą wykrycie braków, liczbę tych braków oraz ich wartość.
Za okres rozliczeniowy, w którym ma miejsce zmiana (kradzież towaru), podatnik powinien uznawać miesiąc, w którym stwierdzono niedobór, co potwierdza m.in. wyrok WSA w Olsztynie z 4 marca 2010 roku (sygn. I SA/Ol 15/10). W sytuacji, gdy inwentaryzacja przeprowadzana jest 31 grudnia, miesiącem korekty będzie grudzień.
Powyższej korekty VAT ze znakiem minus podatnik wykaże w deklaracji JPK_V7X w części – rozliczenie podatku naliczonego w pozycji 45 – korekta podatku naliczonego od pozostałych nabyć i odpowiednio w ewidencji JPK_V7X, wskazując powód opodatkowania – korekta podatku naliczonego od pozostałych nabyć.
