Podstawową formą opodatkowania dochodów osób fizycznych jest skala podatkowa, która znajduje zastosowanie m.in. przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy za pracowników. Obowiązek opłacania zaliczek spoczywa na pracodawcach, którzy są zobowiązani do rzetelnego obliczenia ich wysokości oraz ich wpłaty na rachunek organu podatkowego. W 2020 r. zmienił się sposób obliczania zaliczki na poczet podatku dochodowego w momencie przekroczenia pierwszego progu podatkowego sumy wynagrodzeń pracownika za dany rok podatkowy. Jak należy tego dokonać? Omawiamy tę kwestię w artykule.
Metodyka obliczania podatku w oparciu o skalę podatkową została uregulowana w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT.
W 2022 roku obowiązywały dwie skale podatkowe. Schemat obliczania podatku do 30 czerwca 2022 r. przedstawiał się następująco:
| Podstawa obliczeń podatku w złotych | Podatek wynosi | ||
| ponad | do | ||
| 120.000 | 17% minus kwota zmniejszająca 5100 zł | ||
| 120.00 | 15 300 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł | ||
Schemat obliczania zaliczek oraz kwoty zmniejszającej podatek od 1 lipca 2022 roku wygląda następująco:
| Podstawa obliczenia podatku w złotych | Podatek wynosi | |
| ponad | do | |
| 120.000 | 12% minus kwota zmniejszająca 3600 zł | |
| 120.000 | 10 800 zł +32% nadwyżki ponad 120 000 zł | |
W jaki sposób ustalić moment przekroczenia pierwszego progu podatkowego, czyli jaką kwotę wziąć pod uwagę?
Uzyskanie przez pracownika dochodu w kwocie przewyższającej równowartość 120 000 zł od początku 2022 roku wymaga od płatnika zmiany metodyki obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Należy tu zauważyć, że pod uwagę bierze się narastająco (od początku roku) podstawę obliczenia podatku (zgodnie z terminologią zastosowaną w powyższej tabeli), a nie np. wynagrodzenie brutto pracownika. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o PIT podstawę obliczenia podatku stanowi dochód rozumiany jako różnica pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania, pomniejszona o odliczenia ustawowe.
Jak zostało już wspomniane, w zakresie rozliczenia pracownika podstawę obliczenia podatku stanowi wynagrodzenie brutto, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu (250 zł – w przypadku, gdy zakład pracy znajduje się w miejscowości zamieszkania pracownika lub 300 zł – w przypadku, gdy zakład pracy znajduje się poza miejscowością, w której zamieszkuje pracownik) oraz składki na ubezpieczenia społeczne, które finansowane są przez ubezpieczonego, czyli pracownika.
Podstawę opodatkowania wyznaczamy zgodnie z poniższym wzorem:
Podstawa opodatkowania = wynagrodzenie brutto – 250 zł lub 300 zł (tj. KUP pracownika) – składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika (13,71%).
Jak wygląda obliczenie zaliczki w 2023 roku?
Aktualne regulacje w ustawie o PIT, a konkretnie art. 32 ust. 1, precyzyjnie określają sposób obliczania zaliczki na podatek dochodowy za pracownika w przypadku, gdy jego dochody przekraczają w danym roku podatkowym kwotę drugiego progu podatkowego:
- Za miesiące od początku roku do miesiąca, w którym dochodzi do przekroczenia pierwszego progu podatkowego zaliczki wynoszą 12% dochodu uzyskanego w danym okresie.
- Jeżeli do przekroczenia progu dochodzi w trakcie miesiąca, należy proporcjonalnie obliczyć:
- kwotę dochodu objętego podatkiem 12% oraz
- kwotę dochodu wykraczającą poza limit pierwszego progu podatkowego objętą podatkiem 32%.
Za okres następujący po miesiącu przekroczenia zaliczki wynoszą 32% dochodu uzyskanego w danym okresie, bez zastosowania kwoty zmniejszającej podatek.
Obliczenie zaliczki w momencie przekroczenia pierwszego progu podatkowego na przykładach
Ustalenie wysokości wynagrodzenia w momencie przekroczenia granicy drugiego progu podatkowego może być problematyczny, dlatego przedstawimy to na przykładzie
Przykład 2. Wyliczenie wynagrodzenia w 2023 roku
Wynagrodzenie miesięczne brutto pracownika wynosi 30 000 zł. Miejsce zamieszkania pracownika znajduje się w miejscowości, w której znajduje się zakład pracy, stąd koszty uzyskania przychodu wynoszą miesięcznie 250 zł (jest to jedyny stosunek pracy pracownika).
Ponadto pracownik złożył oświadczenie PIT-2 uprawniające pracodawcę do zmniejszania miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (pracownik nie składał dodatkowego oświadczenia w związku z zamiarem opodatkowania dochodów wspólnie z małżonkiem). Dla uproszczenia przyjmuje się, że składki społeczne stanowią 13,71% wynagrodzenia brutto. Wynagrodzenie brutto oraz dochód z danego roku podatkowego w sposób narastający zestawiono w poniższej tabeli.
Miesiąc | Wynagrodzenie brutto | Dochód |
Styczeń | 30 000 zł | 25 637 zł |
Luty | 60 000 zł | 51 274 zł |
Marzec | 90 000 zł | 76 911 zł |
Kwiecień | 120 000 zł | 102 548 zł |
Maj | 150 000 zł | 128 185 zł |
Z tabeli powyżej wynika, że w maju doszło do przekroczenia pierwszego progu podatkowego o kwotę 8 185 zł (128 185 zł − 120 000 zł).
W tabeli poniżej zaprezentowano metodykę obliczania miesięcznych zaliczek w świetle przepisów obowiązujących w 2023 roku:
| Rok | 2023 | ||
| Miesiąc | kwiecień | maj | czerwiec |
| Wynagrodzenie brutto | 30 000 zł | 30 000 zł | 30 000 zł |
| Suma składek ZUS pracownika (13,71%) | 4 113 zł | 4 113 zł | 4 113 zł |
| Brutto – ZUS (podstawa składek do wyliczenia ubezp. zdrowotnego) | 25 887 zł | 25 887 zł | 25 887 zł |
| KUP | 250 | 250 | 250 |
| Podstawa opodatkowania PIT (dochód) | 25 637 zł | 25 637 zł | 25 637 zł |
| Składka zdrowotna do zapłaty (9%) | 2 329,83 zł | 2 329,83 zł | 2 329,83 zł |
| Stawka podatku dochodowego | 12% | 12% od kwoty do limitu 32% od kwoty powyżej limitu | 32% |
| Podatek dochodowy | 3 076,44 zł | 2 094,24 zł (12% z 17 452 zł, czyli od kwoty mieszczącej się w limicie pierwszego progu) + 2 619,20 zł (32% z 8 185 zł, czyli od kwoty po przekroczeniu progu) = 4 713,44 zł | 8 203,84 zł |
| Kwota zmniejszająca podatek | 300 zł | 300 zł | - |
| Podatek dochodowy do zapłaty po odliczeniu kwoty zmniejszającej | 2 776,44 zł ~ 2 776 zł | 4 413,44 zł ~ 4 413 zł | 8 203,84 zł ~ 8 204 zł |
| Wynagrodzenie netto | 20 781,17 zł | 19 144,17 zł | 15 353,17 zł |
Obliczenie majowej zaliczki powinno odbyć się zgodnie z następującym schematem:
- Zaliczkę od kwoty 17 452 zł (120 000- 102 548 zł = 17 452 zł) pracodawca obliczy, stosując stawkę podatku równą 12%
- Zaliczkę od pozostałego dochodu za maj, tj. od kwoty 8 185 zł (128 185 zł − 120 000 zł), pracodawca obliczy, stosując stawkę podatku równą 32%.
- Sumaryczna kwota zaliczki wyniesie 4713,44 zł.
- Zaliczka do zapłaty, po pomniejszeniu o kwotę ulgi, po zaokrągleniu do pełnych złotych, wyniesie 4413 zł, zgodnie z poniższymi wyliczeniami: 2094,24 zł + 4713,44 zł − 300 zł = 4413,44 zł ~ 4413 zł
Z uwagi na fakt, że aktualne przepisy nakazują za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochody uzyskane od początku roku doszły do momentu przekroczenia pierwszego progu podatkowego, obliczać miesięczne zaliczki, stosując stawkę podatku równą 32%, sposób wyznaczenia czerwcowej zaliczki jest w zasadzie analogiczny. Oczywiście wyliczenia składek społecznych zmienią się po przekroczeniu ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Znowelizowane przepisy dają możliwość precyzyjnego wyznaczenia kwoty zaliczki, co sprawi, że kwota podatku z zeznania rocznego nie powinna się znacząco różnić od kwoty zaliczek wpłaconych przez płatnika. Pracownik uniknie zatem sytuacji, w której musiałby dopłacić podatek do zeznania rocznego.
