Już 26 kwietnia 2023 roku weszły w życie nowe przepisy Kodeksu pracy (kp). Wprowadzają one wiele korzystnych dla pracowników zmian. Jedna z nowelizacji dotyczy szkoleń pracowników, na które są oni kierowani przez pracodawców. Czy podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników jest płatne przez pracodawcę? Przeczytaj, co zmieniło się w tym zakresie.
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników
Przepisy regulujące zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników znajdują się w Dziale IV Rozdziale III kp. Art. 17 mówi, że pracodawca jest zobligowany do ułatwiania kadrze podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Jeżeli dzieje się to przy aprobacie pracodawcy (niezależnie, kto wyszedł z inicjatywą), pracownik otrzymuje wiele uprawnień. Warto zaznaczyć, że zgoda pracodawcy powinna dotyczyć pełnego okresu kształcenia, który umożliwia rzeczywiste zwiększenie kwalifikacji – np. jeśli studia trwają 2 lata, a pracodawca zezwoli na jeden rok, wtedy mamy do czynienia z niepełnym okresem. Chodzi więc o pełną ścieżkę kształcenia, której wypełnienie bez wątpliwości wskazuje na podniesienie kwalifikacji zawodowych.
Uprawnienia pracownika przy podnoszeniu kwalifikacji
Aby otrzymywać świadczenia gwarantowane przez prawo, konieczna okazuje się zgoda pracodawcy na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez członka kadry. Nie przysługują one tym osobom, które nie przekazały pracodawcy informacji o zamiarze rozpoczęcia doszkalania i nie poprosiły o zgodę, ale wystąpiły np. o przyznanie urlopu szkoleniowego.
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych uprawnia pracowników do urlopu szkoleniowego, który przysługuje w wymiarze:
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Dni urlopu mają być przyznawane w dni pracy – według obowiązującego pracownika harmonogramu. W tym okresie nie traci on prawa do wynagrodzenia.
Pracodawca może przekazać szkolącemu się członkowi kadry dodatkowe świadczenia. Dotyczy to m.in. pokrycia opłat za:
- kształcenie,
- przejazdy,
- materiały naukowe,
- zakwaterowanie.
Kształcący się pracownik ma prawo także do zwolnienia z całego dnia pracy bądź jego części z zachowaniem prawa do wynagrodzenia – w związku z obowiązkowymi zajęciami oraz punktualnym dotarciem na nie.
Pracodawca może zgodzić się na podnoszenie kwalifikacji zawodowych również wtedy, kiedy pracownik poinformuje o tym stanie rzeczy dopiero w toku nauki i wtedy też poprosi o zgodę. Gdy pracownik to uczyni i zgodę uzyska, może kontynuować podnoszenie kwalifikacji zawodowych, korzystając przy tym z dodatkowych uprawnień wynikających z Kodeksu pracy.
Umowa szkoleniowa
Dla zainicjowania procesu zwiększania kwalifikacji zawodowych kluczowa jest decyzja zatrudniającego. Odbywa się on bowiem z jego inicjatywy albo za jego zgodą.
Umowa szkoleniowa powinna zostać sporządzona na piśmie i zawarta przed rozpoczęciem procesu szkolenia – bądź najpóźniej przed rozpoczęciem korzystania przez pracownika z dodatkowych świadczeń, które są przewidziane w tej sytuacji. Zawieranie umowy szkoleniowej nie jest obowiązkowe, gdy pracodawca nie planuje zobowiązywać pracownika do pozostawiania w stosunku pracy po zakończeniu doszkalania.
W takiej umowie powinny zostać zawarte wzajemne prawa i obowiązki umawiających się stron powiązane z podnoszeniem kwalifikacji. Mogą to być dodatkowe świadczenia – nie mniej korzystne dla przyjmującego od tych, które wynikają z kodeksu. W umowie nie może znaleźć się więc zapis, że pracodawca np. zmniejszy wymiar urlopu szkoleniowego.
Kiedy pojawia się obowiązek zwrotu kosztów za podnoszenie kwalifikacji zawodowych?
W Kodeksie pracy można znaleźć zamknięty katalog sytuacji, w których pracownik musi zwrócić pracodawcy koszty poniesione na dodatkowe świadczenia związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych.
Poniesione koszty zwrócić więc musi pracownik:
- który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie ich podnoszenie;
- z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w ustalonym okresie odpracowania – nie dłuższym jednak niż 3 lata;
- który w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub w „okresie odpracowania” rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem (z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu w miejscu pracy);
- który w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub w „okresie odpracowania” rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy lub z powodu orzeczonego przez lekarza szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie (art. 55 kp) czy też z powodu mobbingu (art. 94.3 kp), mimo braku zaistnienia przyczyn określonych w tych przepisach.
Pracownik musi zwrócić pracodawcy koszty dodatkowych świadczeń – w wysokości proporcjonalnej do:
- okresu zatrudnienia po ukończeniu kwalifikacji zawodowych bądź
- okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych – zmiany w Kodeksie pracy 2023
26 kwietnia 2023 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy Kodeku pracy. Są one wynikiem konieczności dostosowania polskiego ustawodawstwa do regulacji unijnych. Zmiany potocznie określane mianem „work-life balance” w głównej mierze służą lepszemu łączeniu życia zawodowego z życiem prywatnym i rodzinnym. W nowych przepisach wprowadzono zapis art. 9413 kp, który wskazuje, że: „jeżeli obowiązek pracodawcy przeprowadzenia szkoleń pracowników niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku wynika z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, lub z regulaminu, lub przepisów prawa, lub umowy o pracę oraz w przypadku szkoleń odbywanych przez pracownika na podstawie polecenia przełożonego:
- szkolenia takie będą odbywały się na koszt pracodawcy,
- w miarę możliwości w godzinach pracy pracownika,
- czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika będzie wliczał się do czasu pracy”.
Z pozoru powyższy zapis nie stanowi rewolucji w tym zakresie. Jednak należy przyjrzeć się praktycznemu zastosowaniu powyższych regulacji.
Dotychczas zakres szkoleń był kwestią porozumienia się pracownika z pracodawcą. Mogli oni zawrzeć umowę szkoleniową lub nie, ponieważ nie była ona obowiązkowa. Szkolenia i podnoszenie kwalifikacji mają na celu obustronną korzyść. Jednak nowe regulacje mogą skutecznie zniechęcić pracodawców do kierowania swoich pracowników na szkolenia. Szczególnie jeśli mówimy np. o studiach niestacjonarnych. W większości przypadków odbywają się one w weekendy. Tym samym, według nowych przepisów, czas spędzony na uczelni będzie traktowany jako czas pracy ze wszystkimi tego konsekwencjami. Oprócz tego, że pracodawca będzie ponosił koszt kształcenia, zapłaci więc pracownikowi wynagrodzenie za czas pracy (czas spędzony w szkole). Jednocześnie będzie konieczne uwzględnienie tego w czasie pracy osoby zatrudnionej, aby zachować wymiar etatu, odpoczynek dobowy i tygodniowy. To samo dotyczy także wszelkich innych szkoleń odbywających się poza godzinami pracy pracownika
Jak widać, przepisy te w wielu przypadkach całkowicie uniemożliwią wysłanie pracownika na szkolenia odbywające się poza godzinami jego pracy, co w przypadku np. kadry menedżerskiej jest praktycznie niewykonalne.
Podsumowując, podnoszenie kwalifikacji zawodowych to nie tylko uprawnienie pracownika, lecz także obowiązek pracodawcy. Powinien on znać dokładnie regulacje prawne w tym zakresie, aby przez swoją niewiedzę nie dopuścić do łamania praw pracowniczych.
