Długa praca przed komputerem może być bardzo męcząca. W przypadku pracowników wykonujących czynności wymagające znacznego zaangażowania wzroku istnieje możliwość dofinansowania zakupu okularów (zarówno tych korekcyjnych, jak i przeznaczonych tylko do pracy przy komputerze). Czy dofinansowanie zakupu okularów dla zleceniobiorcy jest możliwe? Jak wygląda w tym przypadku rozliczenie? Odpowiedź na te pytania poniżej.
Obowiązek zapewnienia okularów przy pracy
Ciągła i codzienna praca z ekranami może negatywnie odbić się na wzroku, szczególnie jeśli pracownik nie posiada stosownych zabezpieczeń, takich jak choćby okulary odbijające niebieskie światło komputerów.
Zgodnie z treścią art. 2376 § 1 i 3 Kodeksu pracy każdy pracodawca ma obowiązek dostarczyć swojemu pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.
Praca z komputerem, szczególnie jeśli należy do codziennych obowiązków zatrudnionej osoby, powinna być zakwalifikowana do działań szkodliwych dla zdrowia. W związku z powyższym, każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma pełne prawo żądać od swojego przełożonego stosownych środków zabezpieczających, takich jak omawiane okulary.
§ 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe stanowi, że pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.
Dla zabezpieczenia przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy istnieje obowiązek po stronie pracodawcy zapewnienia środków ochrony indywidualnej, zaś ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwo i higienę pracy konieczne jest zapewnienie pracownikom bezpłatnej odzieży i obuwia roboczego.
Umowa zlecenie a stosunek pracy
W obecnych czasach wiele przedsiębiorstw decyduje się na zatrudnianie osób na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenia lub o dzieło) zamiast umowy o pracę. Coraz częściej pojawiają się także oferty B2B – wiążące się z koniecznością prowadzenia działalności gospodarczej i wystawiania faktur przez zatrudnionego.
Powyższe ma na celu wprowadzenie oszczędności w zakładzie pracy, pozbawia jednak zatrudnionego pewnych znaczących przywilejów. Umowa zlecenie nie podlega bowiem pod regulację Kodeksu pracy, a więc nie tworzy stosunku pracy. Zleceniobiorca ma z jednej strony większą swobodę przy wykonywaniu swoich czynności, z drugiej jednak traci pewne ważne uprawnienia, takie jak choćby prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego.
Dofinansowanie zakupu okularów jest podstawowym obowiązkiem każdego pracodawcy, jednak pojawia się on tylko wtedy, gdy mamy do czynienia ze stosunkiem pracy – o takim nie możemy jednak mówić w przypadku umów cywilnoprawnych.
Zgodnie z treścią art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jeśli zawarta umowa nie będzie spełniała powyższych warunków, nie będzie można mówić o istniejącym stosunku pracy, co w praktyce odbije się na uprawnieniach zatrudnionej osoby.
Elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy, są osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem), praca na rzecz podmiotu zatrudniającego, a zatem „na ryzyko” socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) tego podmiotu oraz wykonywanie zatrudnienia w warunkach podporządkowania kierownictwu pracodawcy.
Dofinansowanie zakupu okularów dla zleceniobiorcy
Osoby wykonujące czynności na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło lub kontraktu B2B nie mają prawa żądać od swojego pracodawcy dofinansowania zakupu okularów. W tym przypadku decyduje wyłącznie dobra wola przełożonego.
Czasami zleceniodawca decyduje się na zakup okularów korekcyjnych dla zatrudnionego, ewentualnie sfinansowanie części kosztów ich zakupów. W tym przypadku takie nieodpłatne świadczenie powinno być oskładkowane oraz opodatkowane. W praktyce jednak nikt o tym nie pamięta, natomiast zleceniodawca przekazuje swojemu zleceniobiorcy pieniądze na okulary niejako nieformalnie, ewentualnie włącza je w koszty własnej działalności.
Zakup okularów dla zleceniobiorcy należy więc zakwalifikować do tzw. dobrych praktyk, do których jednak nigdy nie da się zmusić prawnie żadnego zleceniodawcy.
Dofinansowanie zakupu okularów dla zleceniobiorcy - jak się o nie ubiegać?
Istnieje jeden sposób, aby zleceniobiorca mógł otrzymać okulary korekcyjne do pracy, mimo że oficjalnie nie pozostaje on w stosunku pracy. Jak stanowi art. 2 kp, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Jeżeli zleceniobiorcy uda się udowodnić, że zawarta umowa zlecenia była tak naprawdę ukrytą umową o pracę, to zyskuje prawo do wszystkich przywilejów gwarantowanych pracownikom przez Kodeks pracy. Dotyczy to również prawa do korzystania ze środków ochrony indywidualnej.
Cały problem tkwi jednak w tym, że żądanie ustalenia istnienia stosunku pracy pojawia się praktycznie tylko wtedy, gdy dojdzie do sporu ze zleceniodawcą. Możliwość wykazania, że w danym przypadku doszło do zawarcia umowy o pracę, a nie umowy zlecenia, istnieje tylko w ramach postępowania sądowego. Żądanie dofinansowania zakupu okularów schodzi wówczas na dalszy plan i jest najmniej istotną sprawą.
O powstaniu stosunku pracy i zamianie jego podstawy decyduje wola stron. Stosunek pracy jest stosunkiem prawa prywatnego, nawet gdy jest to stosunek wynikający z powołania. Powołanie jest wyjątkową podstawą stosunku pracy, gdyż znacznie umniejsza ochronę zatrudnienia, która wynika z umowy o pracę na czas nieokreślony a ponadto nie może być stosowane dowolnie, lecz tylko wtedy, gdy pozwala na to regulacja wyraźnego przepisu. Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. W odniesieniu do zatrudnienia na podstawie mianowania mamy podobną regulację, co uzasadnia stwierdzenie, że stanowiska z powołania mają swą podstawę z reguły w przepisie ustawy lub wykonawczym do ustawy. Wówczas jest to stanowisko jednoznacznie określone w prawie pozytywnym.
Dofinansowanie zakupu okularów dla zleceniobiorcy - podsumowanie
Dofinansowanie zakupu okularów w zakładzie pracy jest możliwe w każdym przypadku, gdy uprawniony pozostaje w stosunku pracy (tj. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę). Pracodawca jest zobowiązany zapewnić okulary każdemu zatrudnionemu, jeśli tego nie zrobi, odpowiada jak za naruszenie swoich podstawowych obowiązków.
W przypadku zleceniodawców powyższa zasada nie znajduje niestety zastosowania, ponieważ nie dochodzi tutaj do powstania stosunku pracy, który uzasadniałby odpowiedzialność pracodawcy. Zleceniodawca może co prawda zakupić odpowiednie okulary swojemu zleceniobiorcy, ewentualnie dołożyć się do ich zakupu, jednak robi to wyłącznie z dobrej woli. Zatrudniony nie ma więc żadnej możliwości przymusić swojego przełożonego do takiego zakupu, nawet w najmniejszej części. Tak więc dofinansowanie zakupu okularów dla zleceniobiorcy jest możliwe natomiast nie w takiej formie jak ma to miejsce przy umowie o pracę. Jeśli zleceniodawca zdecyduje się kupić wspomniane okulary (lub inne środki potrzebne do wykonywania zlecenia), powinny one zostać oskładkowane i ujęte w rozliczeniu podatkowym.
