W warunkach obecnego rynku pracy dość często zdarza się, że pracownik posiada więcej niż jedno źródło utrzymania. Może to być nawet kilka umów zleceń lub umowa o pracę i dodatkowa umowa zlecenie. W takiej sytuacji może mieć miejsce zbieg tytułów ubezpieczeń.
Czym dokładnie jest zbieg tytułów do ubezpieczenia?
W przepisach nie jest zabronione, aby podejmować kilka prac zarobkowych. Zbieg tytułów do ubezpieczeń występuje, kiedy ubezpieczony spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniem w ZUS-ie z co najmniej z dwóch tytułów. W takiej sytuacji ważne jest, aby ustalić, z jakiego tytułu będzie się podlegało ubezpieczeniom społecznym oraz w jakiej wysokości opłacało składkę zdrowotną.
Zbieg tytułów ubezpieczeń przy umowie o pracę i zleceniu
Od wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę zawsze należy obowiązkowo odprowadzić pełne składki ZUS, czyli składkę emerytalną, rentową, chorobową i wypadkową. Obligatoryjne jest również podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Inaczej to wygląda w przypadku umowy zlecenia. To, jakim ubezpieczeniom będzie podlegał zleceniobiorca, zależy w głównej mierze od tego, czy posiada dodatkowy tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi oraz czy z tego tytułu jego wynagrodzenie jest na poziomie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2024 roku wynosi:
- od stycznia do czerwca 4242,00 zł;
- od lipca do grudnia 4300,00 zł.
Jeżeli wynagrodzenie z umowy o pracę jest równe co najmniej najniższej pensji, wówczas z tytułu zlecenia konieczne będzie opłacanie jedynie składki zdrowotnej. Natomiast jeśli wynagrodzenie jest niższe od minimalnego, to zleceniobiorca będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z dwóch tytułów.
Przykład 1.
Pan Jan jest zatrudniony na umowę zlecenie. Za wykonywane prace otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2000,00 zł brutto miesięcznie. Podlega on zarówno ubezpieczeniu społecznemu, jak i zdrowotnemu. Wraz z nowym miesiącem zostaje zatrudniony również w firmie Y, w ramach stosunku pracy, a wartość wynagrodzenia jest równa minimalnej krajowej stawce (4242,00 zł brutto w 2024 roku). Jakim ubezpieczeniom będzie podlegał z umowy zlecenia?
Przepisy w takim wypadku zakładają preferencję w stosunku do umowy zlecenia. Pracownik otrzymuje bowiem z tytułu umowy o pracę pensję równą wartości wynagrodzenia minimalnego. To zwalnia z obowiązku zapłaty składek ubezpieczenia społecznego z innych tytułów, czyli np. umowy zlecenia.
Każdy zbieg tytułów ubezpieczeń powoduje, że należy ustalić, wobec której umowy dana osoba podlega dobrowolnie, a z której obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Nie jest to problemem, gdy mamy do czynienia z jedną umową o pracę i jednym zleceniem. Jednakże wątpliwości może budzić podejmowanie pracy na podstawie kilku umów zleceń połączonych z pracą na etacie. Wtedy też trzeba zastosować odpowiednie zasady objęcia ubezpieczeniem chorobowym. Ponadto pracownik nie może wybierać sobie, z której umowy zlecenia chce podlegać ubezpieczeniom społecznym, ponieważ obowiązuje zasada pierwszeństwa w czasie.
Przykład 2.
Pani Mieczysława jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na ½ etatu i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2600,00 zł. Dodatkowo ma dwa zlecenia w różnych firmach na kwotę po 1000,00 zł z każdej umowy. Po jakimś czasie otrzymała kolejną propozycję podjęcia zlecenia w jeszcze innym przedsiębiorstwie za 1000,00 zł miesięcznie. Jakim ubezpieczeniom będzie podlegała pani Mieczysława z każdej z tych umów?
Pani Mieczysława będzie objęta obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy o pracę. Natomiast z:
pierwszej umowy (1000,00 zł) zlecenia również podlegać będzie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (w tym również dobrowolnie może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu);
drugiej umowy (1000,00 zł) zlecenia również podlegać będzie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (w tym również dobrowolnie może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu);
trzeciej umowy (1000,00 zł) podlegać będzie jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Pani Mieczysława nie może wybrać podlegania ubezpieczeniom społecznym jedynie z tytułu umowy o pracę i trzeciej umowy zlecenia, bowiem obowiązuje tu wspomniana zasada pierwszeństwa zawierania umów.
W sytuacji gdy pracownik podpisuje umowę zlecenie z własnym pracodawcą (u którego jest już zatrudniony w ramach umowy o pracę), to wówczas podlega on takim samym ubezpieczeniom, jak w przypadku umowy o pracę. Nie dokonuje się tu dodatkowego zgłoszenia do ubezpieczeń – podstawa naliczania składek społecznych i zdrowotnej będzie zawarta na jednym raporcie RCA za ubezpieczonego (wykazany będzie z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla stosunku pracy, czyli 01 10).
Przykład 3.
Pan Józef jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku pracownika biurowego, a jego miesięczne wynagrodzenie wynosi 5000,00 zł. Pracodawca podpisał z nim dodatkowo umowę zlecenie na projekt graficzny nowego loga firmy na kwotę 3000,00 zł. Jakie składki zostaną pobrane od tych wynagrodzeń?
Z obu wynagrodzeń pracodawca powinien naliczyć wszystkie składki obowiązkowe dla stosunku pracy, czyli z umowy zlecenia również obowiązkowa w tym przypadku będzie składka na ubezpieczenie chorobowe.
Dobrowolne ubezpieczenia przy zbiegu tytułów ubezpieczeń
Jak już wspomniano, jeżeli wystąpił zbieg tytułów ubezpieczeń i zleceniobiorca podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, to może dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. Należy jednak pamiętać, że wtedy nie ma możliwości opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe. Oznacza to, że w razie choroby nie można zatem otrzymać zasiłku chorobowego z dwóch tytułów ubezpieczeń.
Przykład 4.
Pan Piotr jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na ½ etatu z wynagrodzeniem wynoszącym 1800,00 zł brutto. Postanowił podjąć dodatkową pracę dorywczą na podstawie umowy zlecenia, gdzie kwota wynagrodzenia wyniesie 500,00 zł brutto. Czy wówczas w razie choroby będzie miał prawo do otrzymania zasiłku z obu tytułów?
W tej sytuacji pan Piotr zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i umowy zlecenia będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jeżeli z tytułu zawartej umowy zlecenie zdecyduje się na objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, to wówczas w razie choroby, po upływie okresu wyczekiwania, otrzyma zasiłek chorobowy zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i umowy zlecenia.
Przykład 5.
Pani Joanna jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na ¼ etatu z wynagrodzeniem wynoszącym 3300,00 zł brutto. Dodatkowo w innej firmie podjęła pracę na umowę zlecenie na kwotę 1400,00 zł brutto. Ponadto pani Joanna postanowiła podjąć drugie zlecenie na kwotę 500,00 zł brutto. Z każdej z tych umów chce podlegać ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Czy w razie choroby otrzyma zasiłek z trzech tytułów?
Zarówno z umowy o pracę, jak i pierwszej umowy zlecenia pani Joanna podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, z drugiej umowy zlecenie podlega obligatoryjnie pod ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli zgłosiła się dodatkowo do ubezpieczenia chorobowego z pierwszej umowy zlecenia, to otrzyma zasiłek z tytułu umowy o pracę i właśnie pierwszego zlecenia. Z drugiego zlecenia nie może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, zatem nie będzie jej z tego tytułu przysługiwało prawo do świadczeń za czas niezdolności do pracy.
Zbieg tytułów ubezpieczeń w przypadku łączenia kilku form zatrudnienia, jak na przykład umowy o pracę i zlecenia, powoduje konieczność ustalenia, z której umowy podlega się ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, a kiedy dobrowolnie. Warto jednak pamiętać, że w każdej z umów obligatoryjne jest opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne.
