Nie od dziś wiadomo, że pracujący rodzice codziennie mierzą się z trudnościami pogodzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi. Pomocne w tym może być wdrożona dyrektywa Unii Europejskiej, która promuje politykę prorodzinną i ma na celu aktywizację młodych rodziców. Co jeszcze wprowadziły dyrektywy i czy elastyczny czas pracy stanie się popularny wśród pracujących rodziców? W artykule szczegóły!
Dyrektywy unijne – ważne zmiany w Kodeksie pracy!
Pracujący rodzice mają w tej chwili dość dużo przywilejów, jednak mają być one znacznie poszerzone. Ma to związek z koniecznością dostosowania polskich przepisów do przepisów unijnych. Chodzi konkretnie o dwie dyrektywy, których regulacje Polska powinna wdrożyć już na początku sierpnia 2022 roku:
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L nr 186, str. 105);
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE. L. nr 188, str. 79).
Omawiane przepisy weszły w życie dopiero od 26 kwietnia 2023 roku na mocy ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.
Dyrektywa polega na poprawie warunków pracy poprzez popieranie bardziej przejrzystego i przewidywanego zatrudnienia oraz zapewnieniu zdolności adaptacyjnych rynku pracy. Celem dyrektyw jest przede wszystkim osiągnięcie równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Cel ten będzie realizowany poprzez zagwarantowanie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunami godzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym. Dyrektywy określają dla nich także indywidualne prawa związane z urlopami, a także elastyczną organizację pracy. Czym właściwie jest elastyczny czas pracy? Na to pytanie odpowiadamy poniżej.
Elastyczny czas pracy
Elastyczny czas pracy nie jest pojęciem nowym i funkcjonuje w prawie pracy od wielu lat. Jak sama nazwa wskazuje, pozwala na przykład każdego dnia rozpoczynać pracę o różnych godzinach, ewentualnie ustalić, że pracę można rozpoczynać w wyznaczonym przedziale czasowym, na przykład między 7:00 a 9:00; jest to tak zwany ruchomy czas pracy.
§ 1. Rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
§ 2. Rozkład czasu pracy może przewidywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.
§ 3. Wykonywanie pracy zgodnie z rozkładami czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
§ 4. W rozkładach czasu pracy, o których mowa w § 1 i 2, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Elastyczny czas pracy – zmiany dla rodziców
Nowy Kodeks pracy daje wybranym rodzicom możliwość wnioskowania o elastyczną organizację pracy. Zgodnie z przepisem pracownik opiekujący się dzieckiem, do ukończenia przez nie 8. roku życia, może złożyć wniosek, w postaci papierowej lub elektronicznej, o zastosowanie elastycznej organizacji pracy w terminie 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z niej. Za elastyczny czas pracy uważa się:
- pracę zdalną;
- przerywany czas pracy;
- skrócony czas pracy;
- ruchomy czas pracy;
- weekendowy czas pracy;
- indywidualny czas pracy.
Jak widać, alternatywne systemy czasu pracy dla pracujących rodziców nie są niczym nowym – funkcjonują już od wielu lat. Szczególnie okres pandemii wpłynął na ich powszechność.
Rodzice będą wnioskować o elastyczny czas pracy
W praktyce rodzic zainteresowany objęciem go elastyczną organizacją pracy będzie zobowiązany złożyć odpowiedni wniosek u pracodawcy. We wniosku pracownik będzie musiał wskazać:
- imię i nazwisko dziecka;
- przyczynę konieczności skorzystania z elastycznej organizacji pracy;
- termin rozpoczęcia i zakończenia korzystania z elastycznej organizacji pracy
- rodzaj elastycznej organizacji pracy, z której pracownik planuje korzystać..
Pracodawca zaś będzie miał obowiązek rozpatrzyć wniosek, uwzględniając potrzeby pracownika, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także własne potrzeby i możliwości, w tym konieczność zapewnienia ciągłości pracy, organizację pracy lub rodzaj wykonywanej pracy. Bardzo ważne będzie, aby pracodawca ustosunkował się do złożonego przez pracownika wniosku.
Co ważne, pracownik będzie mógł w każdym czasie złożyć wniosek, w postaci papierowej lub elektronicznej, o powrót do poprzedniej organizacji pracy przed upływem terminu wskazanego wcześniej we wniosku. Tu również pracodawca będzie miał 7 dni na poinformowanie pracownika o uwzględnieniu lub przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku bądź też o możliwym terminie powrotu do pracy, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
Wniosek o elastyczny czas pracy a ochrona pracownika
Pracownik, który złoży wniosek o elastyczny czas pracy i ten zostanie rozpatrzony pozytywnie, zostaje objęty ochroną. Wynika to wprost z Kodeksu pracy. Jak czytamy w art. 177 § 1 kp: „„§ 1. W okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:
1) prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy”.
Jeśli pracodawca zgodzi się na elastyczny czas pracy pracującego rodzica, to w praktyce do 8. roku życia dziecka pracodawca nie będzie mógł zwolnić tego pracownika, gdyż ten będzie objęty szczególną ochroną. W tym miejscu warto również wskazać, że ustawodawca, żeby ograniczyć sytuacje prowadzące do tego, że pracownik składa wniosek z odległą datą i od razu jest objęty ochroną, wprowadził w tym zakresie ograniczenie. W przypadku złożenia przez pracownika wniosku zakaz zwolnienia zaczyna obowiązywać na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz elastycznej organizacji pracy.
Podsumowanie
Elastyczny czas pracy to zachęta do dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi pomiędzy kobietami i mężczyznami. Stanowi rozwiązanie prorodzinne mające na celu większe bezpieczeństwo zatrudnienia dla pracujących rodziców. Czy taka polityka odniesie skutek w postaci poprawy sytuacji demograficznej w Polsce? To się okaże, ale bez wątpienia jest to realne wsparcie dla rodzin, które jednak może mocno wpłynąć na pracodawców.
