0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Praca weekendowa a pełny wymiar czasu pracy

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

System pracy weekendowej może być szczególnie atrakcyjny dla osób młodych, chcących godzić naukę (np. na studiach) w dni powszednie z zarabianiem na własne utrzymanie w weekendy i święta. Z uwagi na specyfikę wspomnianego systemu czasu pracy pewnym wyzwaniem dla pracodawcy jest ustalenie optymalnego wymiaru czasu, w którym praca ta może być świadczona. Praca weekendowa a pełny wymiar czasu pracy - wyjaśniamy!

Praca weekendowa

Zgodnie z art. 144 Kodeksu pracy na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy (tzw. system pracy weekendowej), w którym:

  • praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
  • jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

W systemie pracy weekendowej pracownik wykonuje pracę zazwyczaj przez 3 dni w tygodniu (z wyjątkiem tygodni, w których występują święta). Jest to zatem odstępstwo od generalnej zasady przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, wyrażonej w art. 129 § 1 kp.

Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy

Co do zasady w myśl wspomnianego art. 129 § 1 kp czas pracy nie może przekraczać:

  • 8 godzin na dobę,
  • przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Sposób obliczania obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalanego zgodnie z art. 129 § 1 kp, określono w art. 130 kp. Obliczenia dokonuje się:

  • mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie;
  • dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku.

Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Ponadto wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, ustalony zgodnie z art. 129 § 1 kp, ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.

Praca weekendowa a pełny wymiar czasu pracy

Jak wynika z art. 129 § 1 kp, pracownik pełnoetatowy, zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy wykonuje pracę przeciętnie przez 40 godzin na tydzień, czemu odpowiada 8-godzinna norma dobowa i zasada 5-dniowego tygodnia pracy (8 godzin × 5 = 40 godzin). W przypadku pracy weekendowej pracownik może wykonywać pracę przeciętnie maksymalnie przez 36 godzin na tydzień, gdyż praca jest przez niego świadczona zwykle (jeżeli nie ma świąt) przez 3, a nie 5 dni w tygodniu, a jego dobowy wymiar czasu pracy nie może być wydłużony ponad 12 godzin (12 godzin × 3 = 36 godzin).

To skłaniałoby do wniosku, że maksymalny wymiar czasu pracy pracownika w systemie pracy weekendowej powinien wynosić 36/40, czyli 9/10, gdyż w systemie tym (jeśli nie występują święta) nie można przepracować więcej czasu niż przeciętnie 36 godzin na tydzień. Okazuje się jednak, że wniosek wyprowadzony z przedstawionej wyżej kalkulacji często nie znajduje potwierdzenia w praktyce, co zilustrowano w poniższych przykładach.

Przykład 1.

We wrześniu 2023 roku wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego wynosi 168 godzin. Wynika to z następującego obliczenia dokonanego na podstawie algorytmu opisanego w art. 130 kp: 40 godzin × 4 + 8 godzin × 1 (w analizowanym miesiącu nie ma świąt). Zatem w tym miesiącu wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na 9/10 etatu wynosi 151 godzin i 12 minut (168 godzin × 9/10). Na wrzesień 2023 roku przypada 5 piątków (w dniach 1, 8, 15, 22 i 29 września), 5 sobót (w dniach 2, 9, 16, 23 i 30 września) oraz 4 niedziele (w dniach 3, 10, 17 i 24 września). Pracownik może zatem w sumie przepracować w tym miesiącu 14 dni. Zgodnie z art. 144 kp w każdym z tych dni dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin. Przyjmując zatem, że w każdym z 14 dni miałoby miejsce takie przedłużenie, obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy wyniósłby 168 godzin (12 godzin × 14), zatem odpowiadałby dokładnie wymiarowi pracownika pełnoetatowego. (W przypadku, gdyby pracownik był zatrudniony na 9/10 etatu, jego dobowy wymiar czasu pracy mógłby być przedłużony, jednak w mniejszym zakresie niż wyznaczony maksymalnym pułapem, określonym w art. 144 kp, np. w 11 dniach rozkład czasu pracy pracownika mógłby wynosić po 11 godzin, a w pozostałych 3 dniach – po 10 godzin i 4 minuty, co w sumie daje 151 godzin i 12 minut).

Przykład 2.

W październiku 2023 roku wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego wynosi 176 godzin. Wynika to z następującego obliczenia: 40 godzin × 4 + 8 godzin × 2 (w październiku 2023 roku nie ma świąt). Tak więc w analizowanym miesiącu wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na 9/10 etatu wynosi 158 godzin i 24 minuty (176 godzin × 9/10). Na październik 2023 roku przypadają 4 piątki (w dniach 6, 13, 20 i 27), 4 soboty (w dniach 7, 14, 21 i 28) oraz 5 niedziel (w dniach 1, 8, 15, 22 i 29). Pracownik może zatem w sumie przepracować w tym miesiącu 13 dni. Jeżeli w każdym z tych dni przedłużono by dobowy wymiar czasu pracy do 12 godzin, to obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy wyniósłby 156 godzin (12 godzin × 13), byłby zatem mniejszy od wymiaru czasu pracownika pełnoetatowego o 20 godzin (176 godzin − 156 godzin), ale również od wymiaru pracownika zatrudnionego na 9/10 etatu – o 2 godziny i 24 minuty (158 godzin i 24 minuty − 156 godzin). Liczba godzin do przepracowania w październiku 2023 roku odpowiadałoby wymiarowi 156/176 etatu, czyli w uproszczeniu 39/44 etatu.

Przykład 3.

W grudniu 2023 roku wymiar czasu pracy pracownika pełnoetatowego wynosi 152 godziny (40 godzin × 4 + 8 godzin × 1 – 16 godzin za 2 święta w dniach 25 i 26 grudnia, przypadające w innym dniu niż niedziela). Zatem w tym miesiącu wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na 9/10 etatu wynosi 136 godzin i 48 minut (152 godzin × 9/10). Na grudzień 2023 roku przypada 5 piątków (w dniach 1, 8, 15, 22, i 29), 5 sobót (w dniach 2, 9, 16, 23 i 30) oraz 5 niedziel (w dniach 3, 10, 17, 24 i 31), a poza tymi dniami 2 święta w dniach 25 (poniedziałek) i 26 (wtorek). Pracownik może więc w sumie przepracować w tym miesiącu 17 dni. Jeżeli w każdym z tych dni przedłużono by dobowy wymiaru czasu pracy do 12 godzin, to otrzymalibyśmy 204 godziny (12 godzin × 17), czyli nie tylko więcej niż liczba godzin odpowiadająca w tym miesiącu 9/10 etatu (o 67 godzin i 12 minut), ale również pełnemu etatowi (o 52 godziny). Oczywiście nie jest dopuszczalne zatrudnienie pracownika w ramach jednego stosunku pracy w wymiarze przekraczającym pełen etat. Zatem pracownik zatrudniony w systemie pracy weekendowej może przepracować w grudniu 2023 roku nie więcej niż 152 godziny.

Czy 9/10 etatu to optymalny wymiar czasu pracy?

Jak wynika z zaprezentowanych przykładów, w niektórych miesiącach pracownik wykonujący pracę w systemie pracy weekendowej ma możliwość świadczenia jej w wymiarze pełnego etatu, a w innych w wymiarze poniżej 9/10 etatu. Przypadki, w których liczba godzin do przepracowania odpowiadać będzie dokładnie 9/10 etatu nie są częste (przy założeniu, że pracownik ma pracować przez 12 godzin na dobę). Tak więc zarysowany wyżej wstępny wniosek, że wymiar, w jakim pracownik powinien być zatrudniony, jeżeli jest objęty systemem pracy weekendowej, powinien wynosić sztywno 9/10 etatu, może budzić wątpliwości.

Pojawia się jednak pytanie, czy pomimo tego, że rzadko udaje się „wpasować” w 9/10 etatu, nie należy uznać tego wymiaru czasu pracy za optymalny. Z pewnością pracodawca powinien unikać zatrudniania pracownika w takim wymiarze czasu pracy, który nie jest możliwy do skonsumowania w przyjętym okresie rozliczeniowym, gdyż za nieprzepracowane przez pracownika godziny pracy i tak będzie musiał wypłacić mu wynagrodzenie (art. 81 § 1 kp). W jednym z przedstawionych wyżej przykładów mieliśmy do czynienia z brakiem możliwości przepracowania w październiku 2023 roku – z uwagi na zasady systemu pracy weekendowej – pełnej liczby godzin odpowiadającej wymiarowi 9/10 etatu. Zatem w tym miesiącu pracownik zatrudniony na 9/10 etatu otrzymałby wynagrodzenie za pewien czas (2 godziny i 24 minuty), w którym nie wykonywał pracy.

W związku z powyższym najbezpieczniejszym rozwiązaniem wydaje się ustalenie wymiaru czasu pracy pracownika, objętego systemem pracy weekendowej na poziomie niższym od 9/10 etatu, który gwarantuje, że w poszczególnych okresach rozliczeniowych liczba godzin możliwych do przepracowania w danym miesiącu nie będzie niższa od tego wymiaru. Aby ustalić, jaki mógłby być to wymiar, należałoby dokonać obliczeń dotyczących większej liczby miesięcy – np. wszystkich miesięcy danego roku, choć w każdym roku wyniki tych obliczeń będą różne z uwagi na zmieniające się liczby piątków, sobót i niedziel w danym miesiącu, a także przypadanie niektórych świąt w różne dni tygodnia. W 2023 roku najbezpieczniejszym z omawianego punktu widzenia wymiarem czasu pracy jest 0,85 etatu (patrz marzec) – dzięki jego zastosowaniu w każdym z miesięcy można przepracować liczbę godzin odpowiadającą temu wymiarowi (patrz poniższa tabela).

Miesiąc 2023 roku

Wymiar czasu pracy pełnoetatowej

Liczba dni, w których może być wykonywana praca weekendowa

Maksymalna liczba godzin pracy weekendowej (kolumna 3 × 12 godzin)
– nie więcej jednak niż odpowiadająca pełnemu etatowi

Wymiar czasu pracy weekendowej

(kolumna 4 : kolumna 2)

1

2

3

4

5

styczeń

168

13

156

0,93

luty

160

12

144

0,90

marzec

184

13

156

0,85

kwiecień

152

15

152

1,00

maj

168

14

168

1,00

czerwiec

168

14

168

1,00

lipiec

168

14

168

1,00

sierpień

176

13

156

0,89

wrzesień

168

14

168

1,00

październik

176

13

156

0,89

listopad

160

13

156

0,98

grudzień

152

17

152

1,00

Jak widać, optymalny wymiar czasu pracy pracownika objętego systemem pracy weekendowej nie wynosi dokładnie 9/10 etatu, niemniej wokół tej wielkości oscyluje. Odnosząc się natomiast do pytania o możliwość zatrudnienia pracownika, który ma wykonywać pracę weekendową w pełnym wymiarze czasu pracy, należy stwierdzić, że nie ma ku temu przeszkód prawnych, jednak w większości miesięcy pracownik nie będzie mógł przepracować pełnej liczby godzin wynikającej z zatrudnienia na pełnym etacie, co nie zwalnia pracodawcy z obowiązku wypłacenia mu wynagrodzenia również za nieprzepracowane godziny.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów