Kary porządkowe służą dyscyplinowaniu pracowników, którzy dopuszczają się naruszeń w firmie i nie wykonują należycie swoich obowiązków. Taka sytuacja może pojawiać się również wśród osób młodocianych. Co do zasady stosujemy do nich odrębne przepisy prawa pracy. Czy w związku z tym możliwe jest ukaranie młodocianego pracownika? Sprawdź, kiedy można stosować kary porządkowe dla młodocianego.
Kary porządkowe
Zgodnie z treścią art. 108 Kodeksu pracy (kp) kary porządkowe są stosowane za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności. Głównym celem takich kar jest przypomnienie pracownikowi o tym, aby przestrzegał podstawowych zasad prawa pracy oraz reguł obowiązujących w danej firmie. Kary porządkowe mają więc charakter ostrzegający i mogą poprzedzać ewentualne rozwiązanie umowy o pracę z daną osobą.
Obecnie wśród kar porządkowych, z których może korzystać każdy pracodawca, znajdziemy:
- karę upomnienia,
- karę nagany.
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.
Kodeksowa odpowiedzialność porządkowa stanowi dla pracodawcy jedno z narzędzi egzekwowania zakładowego porządku, w tym obowiązku stosowania się do poleceń dotyczących pracy, będąc pod tym względem częścią dyrektywnej kompetencji do ich wydawania. Przesłankami zastosowania odpowiedzialności porządkowej są: bezprawność zachowania, czyli popełnienie przekroczenia porządkowego, jak też wina pracownika, wyrażająca się subiektywną nagannością jego zachowania, tzn. zamiarem (bezpośrednim lub ewentualnym) popełnienia przekroczenia albo popełnieniem go wskutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że sprawca możliwość taką przewidywał albo mógł przewidzieć.
Kary porządkowe dla młodocianego
Kary porządkowe mogą być stosowane tak naprawdę względem wszystkich osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Dotyczy to także pracowników młodocianych. Kodeks pracy nie wprowadza bowiem ograniczenia stosowania kar porządkowych względem tej grupy pracowniczej. W tym miejscu warto nadmienić, że możliwość stosowania omawianych kar została wyłączona względem osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Tego rodzaju kontrakty nie tworzą bowiem stosunku pracy, a więc nie stosujemy do nich przepisów kodeksu.
Mimo że stosowanie kar porządkowych względem młodocianych pracowników nie jest zakazane, to jednak postuluje się, aby pracodawca rozważył w pierwszej kolejności stosowanie innych środków. Przepisy prawa pracy wskazują bowiem, że młodociany jest zatrudniony głównie w celu przygotowania zawodowego. Jeśli taka osoba dopuści się nagannego zachowania, zatrudniający powinien zastosować wobec niej np. środki natury wychowawczej, jak rozmowę mającą na celu wyjaśnienie powodu złego zachowania. Oczywiście decydujące znaczenie ma w tym zakresie rodzaj i zakres przewinienia popełnionego przez młodocianego pracownika. Jeśli dany czyn będzie bardzo poważny, pracodawca będzie wręcz zmuszony do zastosowania odpowiedniej kary porządkowej, a w skrajnych przypadkach nawet do zwolnienia takiego pracownika. W tym miejscu należy jednak przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 196 kp rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:
- niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych;
- ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego;
- stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w której zakresie odbywa przygotowanie zawodowe.
Przykład 1.
Marcel jest zatrudniony jako pracownik młodociany na pół etatu w celu przygotowania zawodowego. Zgodnie z ustalonym harmonogramem powinien pracować w godzinach od 14.00 do 18.00 od poniedziałku do piątku. Pracownik bardzo często się jednak spóźnia i w ten sposób dezorganizuje pracę innym zatrudnionym. Czy pracodawca może zastosować względem niego karę porządkową, a jeśli tak – to jaką?
W omawianej sytuacji pracodawca powinien rozważyć w pierwszej kolejności zastosowanie środka wychowawczego, np. rozmowy z młodocianym pracownikiem, podczas której wyjaśni mu, dlaczego spóźnienia w firmie nie są tolerowane i co grozi za tego typu zachowania. Oczywiście dopuszczalne jest, aby pracodawca od razu zastosował karę porządkową, przy czym ze względu na rodzaj przewinienia powinna ona być łagodna – może to być ustne upomnienie.
Przykład 2.
Natalia jest młodocianą pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę. Notorycznie kłóci się z innymi osobami w firmie, niekiedy nawet stosowała wobec nich przemoc fizyczną. Czy pracodawca ma prawo zastosować wobec niej karę porządkową?
Tak, zwłaszcza że zachowanie młodocianej pracownicy jest dosyć poważne i zagraża innym zatrudnionym. Stosowanie środków wychowawczych jest co prawda również dopuszczalne w tym przypadku, jednak ze względu na poważny charakter sprawy lepszym rozwiązaniem będzie nałożenie kary porządkowej.
Kara finansowa dla młodocianego pracownika
Szczególnym rodzajem kary porządkowej jest kara pieniężna. Możliwość jej zastosowania pojawia się głównie przy cięższych naruszeniach popełnionych przez pracownika. Dotyczy to np. kradzieży lub zniszczenia mienia firmowego, przyjścia do pracy pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego czy wreszcie opuszczenia miejsca pracy bez usprawiedliwienia. Pracownik młodociany może zostać ukarany karą finansową, jednak obowiązek zapłaty będzie w praktyce obciążał jego rodziców lub prawnych opiekunów. Te osoby sprawują bowiem władzę rodzicielską nad młodocianym aż do uzyskania przez niego pełnoletniości. Oficjalnie ukarany będzie więc pracownik, jednak faktyczne koszty poniosą osoby sprawujące nad nim pieczę.
Okoliczności danej sprawy mają istotne znaczenie przy ustalaniu możliwości wymierzenia kary pieniężnej młodocianemu pracownikowi. Jeśli dopuścił się on nagannego czynu bez swojej winy, to tego rodzaju kara porządkowa nie powinna być w ogóle stosowana.
Przykład 3.
Robert jest młodocianym pracownikiem. Wskutek żartu starszych kolegów z pracy podstępem został upojony alkoholem, w związku z czym zniszczył wiele cennych rzeczy w firmie. Koledzy nagrali zachowanie Roberta i przesłali film pracodawcy, twierdząc jednocześnie, że chłopak powinien zostać ukarany karą pieniężną i wyrzucony z pracy. Przełożony dowiedział się jednak, że młodociany znalazł się pod wpływem alkoholu nie ze swojej winy, lecz wskutek celowego działania pozostałych pracowników. Czy w tym przypadku młodociany może zostać ukarany karą porządkową?
Nie, ponieważ nie ponosi odpowiedzialności za swoje zachowanie. Młodociany został celowo upojony alkoholem przez inne osoby. Sprawcami zdarzenia są więc pozostali pracownicy, którzy mogą być pociągnięci do odpowiedzialności porządkowej.
Procedura nakładania kary porządkowej na młodocianego
Jeśli pracodawca uzna zastosowanie kary porządkowej za konieczne, procedura jej nałożenia na młodocianego pracownika wygląda niemal identycznie jak w przypadku dorosłych zatrudnionych. Przełożony musi zawiadomić pracownika na piśmie o zastosowaniu odpowiedniej kary i wskazać datę oraz okoliczności popełnionego naruszenia. W piśmie należy również pouczyć młodocianego o przysługującym mu prawie do wniesienia sprzeciwu, a także sposobie i terminie do podjęcia takiej czynności. W przypadku nałożenia kary pieniężnej dobrym rozwiązaniem będzie przekazanie kopii pisma do wglądu rodzicom lub opiekunom prawnym małoletniego. Należy podać wówczas wysokość takiej kary oraz sposób, w jaki powinna zostać uiszczona (np. poprzez podanie rachunku bankowego, na który ma wpłynąć).
Jeśli młodociany nie zgadza się z nałożoną na niego karą, ma prawo się od niej odwołać. Pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W tym wypadku robią to jednak za niego przedstawiciele ustawowi (rodzice lub prawni opiekunowie). W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.
Kary porządkowe dla młodocianego - podsumowanie
Względem pracowników młodocianych można stosować wszystkie kary porządkowe, jednak postulowane jest wykorzystywanie w pierwszej kolejności środków wychowawczych. Ma to istotne znaczenie, gdy naganne zachowanie młodocianego nie jest poważne. W przypadku stosowania kar pieniężnych pracodawca powinien poinformować o tym rodziców lub prawnych opiekunów pracownika. Zastosowanie jakiejkolwiek kary porządkowej wymaga pisemnego zawiadomienia, które należy doręczyć młodocianemu.
