Czy zmiany w przepisach dotyczących działalności gospodarczej mogą zostać ustalone bez zapoznania się ze stanowiskiem przedsiębiorców? Już nie! W dniu 31 października 2024 r. weszły w życie nowe przepisy, które zagwarantowały zwiększenie wpływu obywateli, w tym wpływu przedsiębiorców, na proces tworzenia prawa przez państwowe organy ustawodawcze. Stało się tak za sprawą wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa oraz zmian w Regulaminie Sejmu, poprzez wprowadzenie procedur tzw. konsultacji społecznych. Czym zatem są konsultacje społeczne, kto może zgłosić w nich uwagi do projektu ustawy, i jak wziąć w nich udział? Dowiesz się tego z poniższego artykułu.
Czym są konsultacje społeczne i kiedy się je stosuje?
Zgodnie z brzmieniem wprowadzonego nowelizacją z dnia 25 września 2024 r. przepisu art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, po wniesieniu projektu ustawy do Sejmu mogą zostać przeprowadzone, na zasadach określonych w regulaminie Sejmu, konsultacje społeczne tego projektu. Czym zatem są tytułowe “konsultacje społeczne”? Zgodnie z art. 9a ust. 2 ww. ustawy, konsultacje społeczne polegają na zgłoszeniu uwag do projektu ustawy. Zgodnie z art. 34a ust. 1 Regulaminu Sejmu, Marszałek Sejmu ma obowiązek przed skierowaniem do pierwszego czytania poselskiego projektu ustawy, lub projektu zgłoszonego w ramach obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, zarządzić udostępnienie projektu w Systemie Informacyjnym Sejmu w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych. Należy podkreślić, że obowiązek w tym zakresie dotyczy tylko dwóch trybów zgłoszonych projektów ustaw - czyli tych projektów zgłoszonych przez posłów (w tym komisje) oraz projektów obywatelskich, tj. zgłoszonych przez grupę co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Przykład 1.
Do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Czy Marszałek Sejmu ma obowiązek udostępnić ten projekt w Systemie Informacyjnym Sejmu celem zgłaszania uwag, a jeśli tak, to czy przedsiębiorca może zgłosić do niego swoje uwagi?
Tak, jest to projekt poselski, więc Marszałek Sejmu ma obowiązek poddać go konsultacjom społecznym. Oznacza to, że każdy obywatel może zgłosić do tego projektu swoje uwagi - także przedsiębiorca.
Polskie przepisy prawne, przewidują nadanie inicjatywy ustawodawczej nie tylko posłom i obywatelom, ale również innym podmiotom takim jak Prezydent RP, Senat, czy Rada Ministrów. Czy w przypadku projektów ustaw zgłoszonych przez te podmioty, Marszałek Sejmu również ma obowiązek zarządzić konsultacje społeczne? Niekoniecznie. W przypadku projektów zgłoszonych przez Senat, lub Prezydenta RP Marszałek Sejmu może skierować projekt ustawy do konsultacji społecznych, lecz jest to jego prawo, nie obowiązek.
Przykład 2.
Do Sejmu wpłynął Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych. Czy prawo przewiduje obowiązek poddania tego projektu pod konsultacje społeczne?
Nie, ponieważ projekt ten został zgłoszony przez podmiot, co do którego prawo nie przewiduje obowiązku poddania projektu ustawy konsultacjom społecznym, lecz daje taką możliwość. To, czy projekt Senacki zostanie udostępniony do konsultacji społecznych zależy od decyzji Marszałka Sejmu.
Regulamin Sejmu przewiduje jednak przypadek, kiedy obowiązek poddania poselskiego lub obywatelskiego projektu ustawy pod konsultacje społeczne może zostać uchylony. W uzasadnionych wypadkach, w szczególności, jeżeli z wnioskiem w tym zakresie wystąpi wnioskodawca projektu ustawy, Marszałek Sejmu może zarządzić odstąpienie od przeprowadzenia konsultacji społecznych, wyznaczenie terminu krótszego niż określony w przepisach albo zakończenie konsultacji przed upływem przepisanego terminu. W przypadku podjęcia takiej decyzji, informacja o jej przyczynach jest udostępniana w Systemie Informacyjnym Sejmu.
Zasady konsultacji społecznych
Procedura konsultacji społecznych rozpoczyna się od zarządzenia przez Marszałka Sejmu udostępnienia projektu ustawy w Systemie Informacyjnym Sejmu. Zainteresowani wniesieniem uwag mogą tego dokonać za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, w którym opublikowany został celem przeprowadzenia konsultacji społecznych projekt ustawy. Co istotne, uwagi mogą być wniesione przez osobę fizyczną (w tym, przedsiębiorcę) we własnym imieniu, lecz także w imieniu osoby prawnej (np. spółki kapitałowej, fundacji itd.) lub innego podmiotu niebędącego osobą prawną (np. spółki osobowej). Zgłoszenie uwag do projektu ustawy nie jest anonimowe i wymaga uwierzytelnienia, które jest realizowane poprzez Profil Zaufany, aplikację mObywatel, bankowość elektroniczną, e-Dowód lub eID. Co istotne, uwagi muszą być sformułowane w języku polskim. Zgodnie z zastrzeżeniami, które znalazły się w opublikowanej przez Sejm instrukcji, uwagi do projektów zawierające mowę nienawiści, treści naruszające dobra osobiste, treści niezgodne z prawem lub tajemnice prawnie chronione, nie będą publikowane. Nie będą również udostępniane wpisy niemające charakteru uwag, czy komentarzy do konsultowanego projektu, np. treści reklamowe, ciągi znaków niemające logicznego sensu, czy też sformułowane w języku obcym. Na zgłoszenie uwag, został określony termin 30 dni od dnia udostępnienia projektu ustawy w Systemie Informacyjnym Sejmu.
Należy ponadto pamiętać, że w konsultacjach społecznych dotyczących danego projektu ustawy można wziąć udział jeden raz. Warto zatem gruntownie przemyśleć całość swoich wniosków dotyczących danego projektu ustawy, aby ująć w swoich zastrzeżeniach wszystkie aspekty w jednym, zgłaszanym formularzu.
Jak wziąć udział w konsultacjach społecznych
W pierwszej kolejności, należy zweryfikować jakie projekty ustaw podlegają aktualnie konsultacjom. Wykaz bieżących projektów, które poddane zostały do konsultacji społecznych znajdziesz w Systemie Informacyjnym Sejmu - link.
Celem wyrażenia swojego zdania w drodze konsultacji społecznych należy w pierwszej kolejności zapoznać się z treścią projektowanych przepisów. Treść danego projektu ustawy jest dostępna pod linkiem zamieszczonym w kolumnie “Tytuł” odpowiednio dla projektów ustaw przypisanych danej liczbie początkowej. Skrócony opis projektowanej zmiany prawnej znajdziemy także w kolumnie “Opis”. Po zapoznaniu się z treścią projektu, jeżeli zamierzamy zgłosić uwagi, należy wybrać przycisk “ankieta” znajdujący się w kolumnie “Stan aktualny procesu konsultacji” w wierszu przypisanym do projektu ustawy, który chcemy skomentować, a następnie potwierdzić swoją tożsamość, dokonując uwierzytelnienia za pośrednictwem jednego z dostępnych sposobów.
Po dokonaniu uwierzytelnienia, zainteresowanemu zgłoszeniem uwag do projektu ustawy ukaże się ekran z zasadami zgłaszania uwag w drodze konsultacji społecznych. Aby przejść do formularza umożliwiającego bezpośrednie odniesienie się do projektu należy zaznaczyć checkbox: “Akceptuję przedstawione wyżej zasady Konsultacji społecznych projektów ustaw”, a następnie wybrać przycisk “Kontynuuj”.
Następnie, zainteresowany zostanie przekierowany bezpośrednio do formularza, w którym będzie mógł zgłosić uwagi. Formularz ten dzieli się na 3 części:
W pierwszej z nich, zainteresowany wskazuje, czy reprezentuje siebie, osobę prawną, czy podmiot inny niż osoba prawna, przy czym w przypadku tych dwóch ostatnich, zobowiązany jest podać nazwę reprezentowanej przez siebie osoby prawnej lub podmiotu. W tej części można także zgłosić komentarz do całości projektu ustawy, a także udzielić odpowiedzi na 10 pytań dotyczących własnych odczuć dotyczących opiniowanego projektu. Wśród tych pytań znajdują się m.in.:
- Czy według Pani/Pana przyjęcie tej ustawy jest potrzebne?
- Czy akceptuje Pani/Pan rozwiązania zawarte w projekcie ustawy?
- Czy Pani/Pana zdaniem problem, który został wskazany przez wnioskodawcę, mógłby zostać rozwiązany inaczej niż w drodze projektowanej ustawy?
W drugiej części formularza, zainteresowany ma możliwość bezpośredniego zgłoszenia uwag do każdego artykułu projektowanej ustawy. Nie ma jednak obowiązku, aby zainteresowany zgłaszaniem uwag odnosił się do całości ustawy - może on np. zgłosić uwagi do jednego artykułu, a w pozostałych przypadkach wybrać opcję “brak uwag”.
Trzecią częścią formularza jest podsumowanie, w którym zgłaszający uwagi powinien zweryfikować zupełność i poprawność swoich wniosków. Po weryfikacji ww. treści, należy wybrać opcję “Wyślij formularz” - wówczas uwagi zostaną skutecznie zgłoszone.
Co się dzieje ze zgłoszonymi uwagami?
Po zakończeniu konsultacji społecznych projektu ustawy, uwagi i komentarze dotyczące poszczególnych artykułów projektu ustawy będą publikowane w Systemie Informacyjnym Sejmu, na jego stronie internetowej, wraz z imieniem i nazwiskiem autora lub nazwą podmiotu, w imieniu którego zostały zgłoszone. Dane te udostępnia się do zakończenia kadencji Sejmu, w której odbywają się prace nad projektem ustawy. Ze zgłoszonymi uwagami będzie się mogła zapoznać każda zainteresowana osoba, a w szczególności autor projektu ustawy oraz posłowie. Następnie, analizy zgłoszonych uwag dokonują również eksperci Kancelarii Sejmu, którzy mogą je ująć w sporządzanych dla poszczególnych projektów ocenach skutków regulacji. Dzięki temu opinie przekazane w procesie konsultacji społecznych mogą zostać uwzględnione w trakcie prac legislacyjnych i stać się częścią obowiązującego prawa.
Jeśli zaś chodzi o uwagi zgłoszone w pierwszej (ogólnej) części formularza, prezentowane będą one w formie zagregowanej, tj. zbiorczych podsumowań.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany uzupełniają proces legislacyjny o nową, w założeniu powszechnie dostępną, możliwość wyrażenia opinii o wniesionych do Sejmu poselskich i obywatelskich projektach ustaw. Dzięki konsultacjom społecznym, każdy obywatel, w tym każdy przedsiębiorca, może mieć aktywny wpływ na kształt przyjmowanych przez Sejm przepisów. Uwagi można zgłosić poprzez System Informacyjny Sejmu na jego stronie internetowej.
