Program „Aktywny rodzic” obejmuje 3 rodzaje świadczeń: „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku” oraz „aktywnie w domu”. Nie zawsze jednak rodzice będą mogli otrzymać te świadczenia. W jakich sytuacjach ZUS odmówi wypłaty poszczególnych świadczeń, wyjaśniamy poniżej.
Kiedy świadczenie „aktywnie w domu” nie przysługuje?
Z uwagi na to, że świadczenia w ramach programu „Aktywny rodzic” się różnią, przesłanki, kiedy nie można ich otrzymać, także będą inne.
Świadczenie „aktywnie w domu” nie będzie przysługiwało, jeżeli:
- dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej;
- rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej;
- na to samo dziecko za dany miesiąc zostało przyznane świadczenie „aktywni rodzice w pracy” lub świadczenie „aktywnie w żłobku”;
- członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia „aktywnie w domu”, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Kiedy świadczenie „aktywni rodzice w pracy” nie przysługuje?
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” nie przysługuje, jeżeli:
- osoba ubiegająca się o świadczenie „aktywni rodzice w pracy” albo osoba pobierająca to świadczenie została pozbawiona władzy rodzicielskiej;
- na to samo dziecko za dany miesiąc zostało przyznane świadczenie „aktywnie w żłobku” albo świadczenie „aktywnie w domu”;
- członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
- zarówno osoba ubiegająca się o świadczenie „aktywni rodzice w pracy” lub otrzymująca to świadczenie, jak i osoba wspólnie z nią wychowująca dziecko z tytułu aktywności zawodowej nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której łączna wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy czym podstawa, od której są opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdego z nich, nie może być niższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.
Kiedy świadczenie „aktywnie w żłobku” nie przysługuje?
Świadczenie „aktywnie w żłobku” nie przysługuje, jeżeli na to samo dziecko za dany miesiąc zostało przyznane świadczenie „aktywni rodzice w pracy” lub świadczenie „aktywnie w domu”.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Jeśli chodzi o pozbawienie władzy rodzicielskiej, które powoduje utratę możliwości pobrania świadczenia „aktywnie w domu” i „aktywni rodzice w pracy”, to może ono nastąpić, jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka. Sąd opiekuńczy pozbawi wtedy rodziców tej władzy. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
Konkretnymi przyczynami pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej z powodu jej nadużywania lub zaniedbań najczęściej są nałóg pijaństwa rodziców, ich rozwiązły tryb życia, uprawianie przestępczego procederu, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, nadmierne karcenie dziecka, znęcanie się nad dzieckiem, całkowity brak zainteresowania dzieckiem.
Należy pamiętać, że pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej uzasadnia takie zaniedbywanie przez nich obowiązków, które może być zakwalifikowane jako rażące, dlatego muszą to być zaniedbania poważne. Jednakże pozbawienie władzy rodzicielskiej mogą uzasadniać także zaniedbania o mniejszym ciężarze, jeżeli nabierają one cech uporczywości i niepoprawności.
Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej
W przypadku świadczenia „aktywnie w domu” umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej pozbawia rodziców prawa do tego świadczenia. Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Jest ona sprawowana w 2 formach – rodzinnej lub instytucjonalnej.
Wymóg minimalnej podstawy wymiaru składek w przypadku świadczenia „aktywni rodzice w pracy”
Szczególny wymóg przewidziano w przypadku świadczenia „aktywni rodzice w pracy”. Świadczenie to przysługuje, jeżeli zarówno osoba ubiegająca się o świadczenie „aktywni rodzice w pracy” lub otrzymująca to świadczenie, jak i osoba wspólnie z nią wychowująca dziecko z tytułu aktywności zawodowej podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której łączna wysokość wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy czym podstawa, od której są opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdego z nich, nie może być niższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.
Rodzic prowadzący działalność gospodarczą, który korzysta z ulgi na start, z obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub z ulgi Mały ZUS Plus, przy których podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, może otrzymać świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”. Te osoby muszą spełnić wymagany minimalny próg stawek, czyli bez zmian pozostaje wymóg łącznej podstawy składek obydwojga rodziców na poziomie nie niższym niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W przypadku samotnych rodziców, chcących korzystać ze świadczeń z programu „Aktywni rodzice w pracy” podstawa wymiaru składek nie może być na niższym poziomie niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- podlegają ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników z mocy ustawy, albo
- przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy podlegają ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na wniosek.
W przypadku osób podlegających na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników z mocy ustawy albo przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na wniosek podleganie przez nie ubezpieczeniu jest równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której wysokość wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- osoby podlegające kwalifikacji wojskowej pełniące służbę w Policji, Straży Granicznej i Służbie Ochrony Państwa;
- żołnierzy zawodowych;
- policjantów;
- funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
- funkcjonariuszy Agencji Wywiadu;
- funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego;
- funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego;
- funkcjonariuszy Służby Wywiadu Wojskowego;
- funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa;
- funkcjonariuszy Straży Granicznej;
- funkcjonariuszy Straży Marszałkowskiej;
- funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej;
- funkcjonariuszy Służby Więziennej;
- funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej;
- posłów pobierających uposażenia poselskie oraz senatorów pobierających uposażenie senatorskie;
- sędziów i prokuratorów;
- aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.
Przykład 1.
Pani Dominika jako samotna matka została pozbawiona władzy rodzicielskiej. W dniu, kiedy sąd wydał takie orzeczenie, złożyła wniosek o wypłatę świadczenia na swoją 17-miesięczną córkę Olivię. Czy kobieta otrzyma w tej sytuacji to świadczenie? W tym wypadku pani Dominika nie powinna otrzymać świadczenia. Gdyby jednak zostało jej ono przyznane i wypłacone, będzie musiała liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu jako świadczenia nienależnego. Kobieta powinna w takiej sytuacji najlepiej osobiście wycofać wniosek o wypłatę świadczenia.
Przykład 2.
Pani Jolanta i Pan Grzegorz są rodzicami 13-miesięcznych bliźniaków Szymona i Krystiana. Pani Jolanta nie pracuje, a pan Grzegorz jest zatrudniony na czarno. Czy w tej sytuacji mogą oni ubiegać się o świadczenie „aktywni rodzice w pracy”? Świadczenie nie będzie mogło być przyznane tej rodzinie, ponieważ nie jest spełniony wymóg minimalnej podstawy ubezpieczenia wynoszącej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przykład 3.
Pani Jadwiga złożyła wniosek o wypłatę 2 świadczeń – „aktywnie w domu” i „aktywni rodzice w pracy”. Czy może otrzymać je oba? Kumulacja świadczeń z programu „Aktywny rodzic” jest niedopuszczalna, zatem pani Jadwiga będzie mogła pobierać tylko jedno z nich.
Przykład 4.
Pani Janina złożyła wniosek o wypłatę świadczenia „aktywni rodzice w pracy”, jednak jako samotna matka nie spełnia wymogu podstawy ubezpieczenia na poziomie 100% minimalnego wynagrodzenia. Czy może ona otrzymać inne świadczenia? W tym wypadku pani Janina może ubiegać się o 1 z pozostałych 2 świadczeń albo z programu „aktywnie w domu”, albo z programu „aktywnie w żłobku”.
Świadczenia z programu ,,Aktywny rodzic'' - podsumowanie
Podsumowując, przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia z programu „Aktywny rodzic” należy nie tylko sprawdzić, czy nam się ono należy, ale też czy nie zachodzą okoliczności, które uzasadniają odmowę jego przyznania. Odmowa przyznania świadczenia przez ZUS następuje w formie decyzji. Wypłata nienależnego świadczenia może oznaczać w przyszłości obowiązek jego zwrotu.
