Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim to wyzwanie nie tylko dla pracownika, ale również dla pracodawcy, który musi wdrożyć pracownika po długotrwałej nieobecności w życie firmy, zachowując przy tym reguły wynikające z Kodeksu pracy. Jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy i pracowniku w związku z powrotem do pracy po urlopie rodzicielskim? Sprawdź w naszym artykule!
Wymiar urlopu rodzicielskiego
Urlop rodzicielski należy się pracownicy, która urodziła dziecko w trakcie trwania stosunku pracy. Zgodnie z art. 1821d pracownica powinna złożyć wniosek o urlop rodzicielski w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Urlop ten przysługuje w wymiarze:
- 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 43 tygodnie w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
W 2023 roku weszły zmiany dotyczące urlopu rodzicielskiego, został on wydłużony. Warto jednak pamiętać, że dodatkowe 9 tygodni przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców – nie jest możliwe przeniesienie tej części na drugiego rodzica. Z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice dziecka, z tym że łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekroczyć wspomnianego wyżej wymiaru.
Urlop rodzicielski udzielany jest jednorazowo lub w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Pracownik może zrezygnować w każdej chwili z urlopu i za zgodą pracodawcy wrócić do pracy.
Urlop wypoczynkowy po urlopie rodzicielskim
Zgodnie z art. 163 § 3 Kodeksu pracy bezpośrednio po urlopie rodzicielskim pracownica lub pracownik – ojciec dziecka mają prawo wykorzystać urlop wypoczynkowy. Pracodawca jest obowiązany wyrazić na to zgodę w tym terminie.
Wniosek o urlop wypoczynkowy pracownica może złożyć nawet jeden dzień przed dniem jego wykorzystania, o ile przepisy wewnątrzzakładowe nie stanowią inaczej.
Przykład 1.
Pani Natalia urodziła córkę 29 grudnia 2023 roku. Po urlopie macierzyńskim, który trwał do 16 maja 2024 roku, przebywała na urlopie rodzicielskim, który zakończył się 26 grudnia 2024 roku. Pani Natalia miała 36 dni urlopu za poprzednie lata, a 1 stycznia 2025 roku nabyła prawo do kolejnych 26 dni urlopu. Wystąpiła zatem do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu wypoczynkowego w liczbie 62 dni, który został przez pracodawcę zaakceptowany. Po wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego pani Natalia zamierza złożyć wniosek o urlop wychowawczy. Czy takie postępowanie jest prawidłowe?
Tak. W związku z tym, że pani Natalia nie złożyła jeszcze wniosku o urlop wychowawczy, ma prawo do urlopu w pełnym wymiarze, który należy się jej od stycznia 2025 roku. Pani Natalia musi pamiętać, aby wniosek o urlop wychowawczy złożyć minimum 21 dni przed jego rozpoczęciem.
Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim
Pracownica może wrócić do pracy po wykorzystaniu całego urlopu rodzicielskiego, ale może także łączyć go z pracą. Jest to rozwiązanie dla kobiet, które nie chcą mieć tak długiej przerwy w pracy i dzielić pracę z opieką nad dzieckiem.
Taką możliwość daje art. 1821e Kodeksu pracy, w którym czytamy, że „pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, w takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy”.
Przykład 2.
Pani Justyna krótko po zatrudnieniu się w firmie zaszła w ciążę. W związku z tym, że bardzo zależało jej na pracy, postanowiła łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą na pół etatu. Bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą na pół etatu. Z tego powodu jej urlop rodzicielski uległ wydłużeniu o połowę i wyniósł 64 tygodnie. Pani Justyna pracowała 4 godziny dziennie, a za 4 godziny otrzymywała zasiłek macierzyński za przysługujący jej urlop rodzicielski.
Obniżenie etatu po powrocie z urlopu rodzicielskiego
Pracownica może wykorzystać urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze i po powrocie do pracy złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa. Pracodawca musi zaakceptować wniosek pracownicy. W okresie od złożenia wniosku przez kolejnych 12 miesięcy pracownica jest pod szczególną ochroną. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z wyjątkiem ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub w sytuacji ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracownika (zwolnienie dyscyplinarne).
Prawo pracownicy powracającej z urlopu rodzicielskiego do krótszego czasu pracy
Po powrocie z urlopu rodzicielskiego pracownica ma prawo do przerwy na karmienie piersią, która wynosi:
- dwie przerwy po 30 minut każda – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- dwie przerwy po 45 minut każda – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka.
Na wniosek pracownicy przerwy można łączyć. Przerwa na karmienie piersią przysługuje pracownicy, której dobowy wymiar czasu pracy nie jest krótszy niż 4 godziny dziennie. Zgoda pracodawcy na przerwę na karmienie piersią powinna opierać się jedynie na oświadczeniu pracownicy. Pracodawca nie powinien żądać zaświadczenia lekarskiego o karmieniu piersią.
Obowiązek zatrudnienia pracownicy powracającej z urlopu rodzicielskiego na dotychczasowym stanowisku
Jak wynika z art. 1864 Kodeksu pracy „Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.”.
Oznacza to, że stosunek pracy pracownicy powracającej do pracy z urlopu rodzicielskiego podlega szczególnej ochronie i pracodawca nie może zatrudnić pracownicy na innym stanowisku, bo np. na jej stanowisku zatrudniona jest już inna osoba, nawet jeśli zdaniem pracodawcy lepiej wykonuje ona swoje obowiązki. Na ten fakt zwrócił uwagę w swoim wyroku z 26 stycznia 2017 roku (II PK 333/15) Sąd Najwyższy: „W pierwszym rzędzie pracownik ma bowiem zapewniony powrót na stanowisko zajmowane przed urlopem macierzyńskim, a dopiero gdy powrót na to stanowisko nie jest możliwy, w dalszej kolejności pracodawca powinien zaoferować mu stanowisko równorzędne lub odpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym. W ten sposób ustawodawca chroni stabilność zatrudnienia pracownicy powracającej z urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie może bowiem rozwiązać z tym pracownikiem stosunku pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy, lecz musi zaproponować stanowisko równorzędne lub inne odpowiadające kwalifikacjom pracownika. [...] Niemożność zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku powinna mieć przy tym obiektywny charakter. Powinna ona wynikać ze zmiany struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa i likwidacji tego stanowiska. Przyjmując, że możliwość zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku zależy wyłącznie od jego istnienia (czyli sytuacji, gdy stanowisko to nie zostało zlikwidowane), pracodawca nie może zaproponować pracownikowi innych alternatywnych stanowisk w rozumieniu art. 183(2) kp. Dopiero zatem gdy dotychczasowe stanowisko uległo likwidacji w okresie nieobecności pracownika, w grę wejść mogą pozostałe rozwiązania przewidziane w powołanym przepisie. Niemożność dopuszczenia pracownika powracającego z urlopu macierzyńskiego na dotychczasowe stanowisko nie zachodzi natomiast w razie zatrudnienia na tym stanowisku innej osoby”.
Obowiązki pracownika powracającego z urlopu rodzicielskiego
Obowiązkiem pracownicy powracającej z urlopu rodzicielskiego jest przede wszystkim wykonanie badań kontrolnych z zakresu medycyny pracy, o ile przed urodzeniem dziecka przebywała na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni. W związku z długotrwałą nieobecnością powinna ona także zapoznać się ze zmianami organizacyjnymi, jakie zaszły w firmie podczas jej nieobecności. Dotyczy to zwłaszcza modyfikacji w regulaminie pracy czy w zarządzeniach dotyczących zmian organizacyjnych firmy, np. ostatnio wprowadzonymi zmianami dotyczącymi badania trzeźwości pracownika.
Podsumowanie
Reasumując, powrót pracownika po urlopie rodzicielskim to wydarzenie w życiu nie tylko pracownika, ale przede wszystkim wyzwanie wymagające przygotowania się ze strony pracodawcy. Wdrażane przez ostatnie lata reguły dotyczące łączenia macierzyństwa z pracą zawodową dają pracownicom wracającym z urlopu rodzicielskiego duży wachlarz możliwości ułatwiających godzenie roli pracownika i rodzica. Pracodawca musi z dużą dozą ostrożności planować zmiany w zatrudnieniu takich osób, choć, co istotne, po powrocie z urlopu rodzicielskiego nie podlegają już one całkowitej ochronie przed zwolnieniem, jak ma to miejsce w okresie ciąży czy wykorzystywania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
