Przepisy Kodeksu pracy regulują zasady dotyczące korzystania przez rodziców będących pracownikami z urlopu rodzicielskiego. Możliwa jest też rezygnacja z urlopu rodzicielskiego przez pracownicę. Jak należy postępować w takiej sytuacji?
Prawo do urlopu rodzicielskiego
Urlop rodzicielski to rodzaj urlopu, do którego uprawnieni są pracownicy-rodzice. Przysługuje w celu sprawowania opieki nad dzieckiem, a prawo do niego ma pracownik po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego.
Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:
- do 41 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka,
- do 43 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.
W powyższym wypadku wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi:
- do 65 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka.
- do 67 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.
Kodeks pracy stanowi, że z wcześniej wskazanych wymiarów urlopu każde z rodziców ma wyłączne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice. Ważne, żeby łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie przekroczył przysługującego im łącznie wymiaru.
Wniosek o urlop rodzicielski
Pracodawca udziela pracownikowi urlopu rodzicielskiego na wniosek pracownika, który może mieć formę:
- papierową,
- elektroniczną.
- imię i nazwisko pracownika;
- wskazanie okresu dotychczas wykorzystanego urlopu rodzicielskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego oraz liczby wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego lub liczby wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego;
- wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop rodzicielski lub jego część.
Do wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego należy dołączyć:
- odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju, albo kopie tych dokumentów;
- oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego z rodziców dziecka przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w okresie objętym wnioskiem;
- w przypadku, gdy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub jego części dotyczy dziecka mającego zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydane przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego mającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej, urlopu rodzicielskiego w wymiarze – kopię zaświadczenia.
Termin do złożenia wniosku o urlop rodzicielski to co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o jego udzielenie. Poza tym w liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części złożonych przez ubezpieczoną matkę dziecka lub ubezpieczonego ojca dziecka.
Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego
Pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy. Przepisy Kodeksu pracy nie regulują tego, z jakim wyprzedzeniem ani w jakiej formie należy złożyć wniosek o rezygnacji z urlopu rodzicielskiego.
Rezygnacja z urlopu rodzicielskiego nie powoduje utraty prawa do jego późniejszego wykorzystania, jeśli spełnione są przesłanki do jego udzielenia i nie został przekroczony jego wymiar i liczba części, w jakich może on zostać udzielony. W przypadku rezygnacji pracownika z urlopu rodzicielskiego pracodawca jest osobą decydującą o terminie podjęcia pracy przez pracownika.
Przykład 1.
Pan Miłosz korzystał z urlopu rodzicielskiego. 7 stycznia złożył pracodawcy wniosek o rezygnację z tego urlopu. Pracodawca nie uwzględnił tego wniosku. Czy mógł to zrobić?
Prawo nie nakazuje uwzględniania takiego wniosku przez pracodawcę, dlatego w tej sytuacji miał on prawo odmówić. Jeśli pracodawca zgodziłby się na taką rezygnację, pan Miłosz mógłby wrócić do pracy.
Przykład 2.
Pani Maria wykorzystała 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Następnie złożyła wniosek o kolejne 9 tygodni, jednak zrezygnowała z 4 tygodni tego urlopu. Jaki wymiar urlopu pozostaje jej i ojcu dziecka to wykorzystania w tej sytuacji ?
Pani Maria i ojciec jej dziecka będą mogli wykorzystać jeszcze 27 tygodni urlopu rodzicielskiego.
W trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego pracownik może go łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Przykładowy wniosek dotyczący rezygnacji z urlopu rodzicielskiego
miejscowość, data
dane pracownika
dane pracodawcy
Wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego
W związku z udzieleniem urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 1821d § 3 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy oświadczam, że rezygnuję z udzielonego mi w następującym okresie urlopu rodzicielskiego i składam prośbę o dopuszczenie mnie do pracy.
Oświadczam, że powrót do pracy deklaruję w dniu………..
Uprzejmie proszę o uwzględnienie mojego wniosku.
podpis pracownika
Wyrażam zgodę/ nie wyrażam zgody.
podpis pracodawcy
Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą
Jeśli pracownik chce łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą, powinien złożyć do pracodawcy stosowny wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.
W przypadku łączenia przez pracownika-rodzica dziecka korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu – wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:
- 82 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka,
- 86 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.
Łączenie pracy z urlopem rodzicielskim jest też dopuszczalne w przypadku rodziców dziecka mającego zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydane przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego mającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej. W ich przypadku korzystanie z urlopu rodzicielskiego i wykonywanie pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu oznacza, że wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika-rodzica dziecka w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:
- 130 tygodni w przypadku urodzenia się jednego dziecka,
- 134 tygodni w przypadku urodzenia się większej liczby dzieci.
W każdym przypadku okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. A jeśli łączenie korzystania z urlopu z wykonywaniem pracy odbywa się jedynie przez część urlopu rodzicielskiego, to wówczas proporcjonalne wydłużenie wymiaru tego urlopu, następuje wyłącznie w odniesieniu do tej części urlopu rodzicielskiego.
Powrót do pracy po urlopie rodzicielskim
Po zakończeniu urlopu rodzicielskiego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Podsumowanie
Podsumowując, aby zrezygnować z urlopu rodzicielskiego, pracownica czy pracownik muszą złożyć wniosek do pracodawcy. Wniosek ten nie jest wiążący. Pracodawca decyduje o jego uwzględnieniu bądź nie. Jeśli wniosek zostanie uwzględniony, pracodawca decyduje o terminie podjęcia pracy przez pracownika, który zrezygnował z urlopu rodzicielskiego.
