Zainicjowanie sprawy sądowej oznacza konieczność jej zakończenia i wydania odpowiedniego rozstrzygnięcia. W praktyce następuje to poprzez wyrok albo postanowienie. Czy przepisy nakładają na stronę obowiązek odbioru wyroku sądowego i co się stanie, jeśli nie będzie chciała przyjąć danego orzeczenia? Więcej informacji znajdziesz w artykule!
Różnica pomiędzy wyrokiem a postanowieniem sądowym
Orzeczenia sądowe wydawane w Polsce dzielą się na wyroki i postanowienia. Choć wiele osób bardzo często używa zamiennie tych dwóch pojęć, to jednak nie są one ze sobą tożsame. Wyroki są orzeczeniami kończącymi daną sprawę, a więc odnoszącymi się co do jej istoty. Mogą być bardzo zróżnicowane i w praktyce przynajmniej jedna ze stron toczącego się postępowania nie jest zadowolona z wydania wyroku. Z kolei postanowienia sądowe to orzeczenia rozstrzygające kwestie proceduralne lub poboczne, które pojawiają się w toku procesu. W wyjątkowych sytuacjach postanowienia sądowe mogą kończyć sprawę, podobnie jak ma to miejsce przy wyrokach.
Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach często podkreśla, że wyrok jest orzeczeniem merytorycznym, rozstrzygającym o żądaniu procesowym, podczas gdy postanowienia w procesie cywilnym mają charakter niemerytoryczny, tj. rozstrzygają o kwestiach dotyczących postępowania (proceduralnych). Orzecznictwo wielokrotnie precyzowało, że w postępowaniu nieprocesowym (np. o stwierdzenie nabycia spadku, o podział majątku wspólnego) orzeczenia rozstrzygające o istocie sprawy przybierają formę postanowienia, a nie wyroku. Jest to ważny wyjątek od ogólnej zasady, a orzecznictwo SN konsekwentnie to potwierdza.
Wydanie postanowienia lub wyroku następuje w pierwszej kolejności w formie ustnej. Skład orzekający odczytuje wydane rozstrzygnięcie i często podaje ustne motywy swojej decyzji. Postanowienie lub wyrok jest następnie formułowane w formie pisemnej i dołączane do akt postępowania. Podczas ogłaszania orzeczenia strona co do zasady nie ma obowiązku uczestniczenia w tej części postępowania. Nie pozbawia ją to jednak prawa do żądania wydania wyroku lub postanowienia w formie pisemnej wraz z właściwym uzasadnieniem stanowiska sądu.
Czym jest odpis wyroku lub postanowienia?
Wyroki lub postanowienia wydawane w oryginałach nigdy nie są doręczane stronom ani uczestnikom postępowania. Umieszcza się je w aktach sprawy, do których wgląd mają uprawnione podmioty. Strona lub uczestnik mogą jednak wnioskować o wydanie odpisu właściwego orzeczenia, choć już teraz dodajmy, że za odpowiednią odpłatnością. Odpis wyroku lub postanowienia to nic innego jak jego wierna kopia, której zadaniem jest potwierdzenie istnienia i treści danego orzeczenia. Odpisy wyroków lub postanowień dosyć często służą stronom lub uczestnikom postępowania do załatwiania różnego rodzaju spraw urzędowych lub innych postępowań sądowych. Przykładowo odpis wyroku rozwiązującego małżeństwo pozwala kobiecie na powrót do panieńskiego nazwiska, a odpis wyroku zasądzającego alimenty – do zainicjowania postępowania komorniczego wobec nierzetelnego dłużnika.
Uwierzytelniony odpis orzeczenia sądowego ma taką samą moc prawną jak oryginał znajdujący się w aktach sprawy. Odpis jest wydawany zawsze na wniosek uprawnionego podmiotu i wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty sądowej. Obecnie taka opłata wynosi 20 złotych za każde rozpoczęte 20 stron wydanego dokumentu. Warto jednak dodać, że pierwszy wniosek o wydanie odpisu orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności złożony przez stronę, która wszczęła postępowanie, jest zwolniony z opłaty. W przypadku złożenia wniosku o wydanie odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocności lub wykonalności również pobiera się opłatę 20 złotych za każde rozpoczęte 20 stron. Opłatę sądową najłatwiej jest wnieść na konto bankowe właściwego sądu, tj. sądu, który wydał dane orzeczenie. Strona może uiścić omawianą opłatę także przy pomocy znaczków sądowych zakupionych w kasie sądu i naklejonych na wniosek o wydanie odpisu interesującego ją orzeczenia.
Obowiązek odbioru wyroku sądowego lub postanowienia
Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują obligatoryjnego składania wniosków o wydanie odpisu wyroku lub postanowienia sądowego. W praktyce oznacza to więc, że strona lub uczestnik postępowania mogą skorzystać z takiego uprawnienia, ale nie muszą tego robić, jeśli nie chcą. W Polsce nie istnieje więc żaden obowiązek pobierania odpisów orzeczeń sądowych, bez względu na to, jaka dokładnie jest ich treść. Z drugiej strony, jeśli dana osoba nie dysponuje wydanym wobec niej orzeczeniem, traci prawo do wniesienia skutecznego odwołania. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy strona lub uczestnik postępowania kwestionuje zasadność zapadłego orzeczenia i chce skorzystać z prawa do wniesienia apelacji, skargi kasacyjnej, kasacji lub zażalenia.
W tym miejscu warto także wskazać, że istnieje kilka sytuacji, w których sądy mają obowiązek doręczać swoje orzeczenia z urzędu; dotyczy to:
- wyroków doręczanych stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, zgodnie z art. 327 § 2 kpc;
- wyroków wydanych na posiedzeniu niejawnym, zgodnie z art. 327 § 3 kpc;
- postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym, które podlegają zaskarżeniu lub wymagają uzasadnienia z urzędu: Jeżeli przepis szczególny nakazuje sądowi uzasadnić z urzędu postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, postanowienie to doręcza się z urzędu z uzasadnieniem, zgodnie z art. 357 § 2 kpc;
- orzeczeń w postępowaniu nieprocesowym (np. o stwierdzeniu nabycia spadku, dział spadku, zniesienie współwłasności). Wiele orzeczeń kończących postępowanie w sprawach nieprocesowych (które przyjmują formę postanowień) jest również doręczanych z urzędu. Dzieje się tak, ponieważ przepisy regulujące poszczególne rodzaje spraw nieprocesowych często przewidują takie doręczenie;
- innych orzeczeń, gdy przepisy szczególne tak stanowią. W różnych ustawach lub w ramach konkretnych procedur (np. w postępowaniu karnym, administracyjnym) mogą istnieć dodatkowe regulacje nakładające na sąd lub organ obowiązek doręczenia orzeczenia z urzędu.
Doręczenie odpisu wyroku lub postanowienia z urzędu nie zobowiązuje jednak strony lub uczestnika postępowania do odbioru takiego dokumentu. Uprawniony do otrzymania odpisu może odmówić jego odebrania i nie grozi mu za to żadna odpowiedzialność prawna. Nie skutkuje to jednak utratą prawa do wnioskowania o wydanie odpisu danego orzeczenia w przyszłości, choć niewątpliwie będzie wiązało się wówczas z koniecznością uiszczenia odpowiedniej opłaty sądowej, o której była mowa wcześniej.
Odpis orzeczenia sądowego a jego uzasadnienie
Jeśli uprawniony zawnioskował o wydanie i doręczenie odpisu orzeczenia sądowego lub otrzymał go z urzędu, to nie oznacza to, że dany wyrok lub postanowienie zawiera uzasadnienie zapadłego rozstrzygnięcia. Uzasadnienie orzeczenia jest bowiem co do zasady sporządzane na wniosek strony lub uczestnika postępowania. Wniosek ten można przy tym złożyć w ściśle określonym terminie, najczęściej 7 dni liczonymi od daty wydania (ogłoszenia) danego orzeczenia. Po upływie tego terminu złożony wniosek będzie nieskuteczny, chyba że zainteresowany poprosi o możliwość przywrócenia terminu i uzasadni swoje stanowisko.
Uzasadnienie orzeczenia sądowego jest istotne z kilku przyczyn. Po pierwsze, dzięki niemu strona lub uczestnik zyskuje wiedzę, na czym dokładnie opierał się sąd przy wydawaniu swojego rozstrzygnięcia. Po drugie, uzasadnienie jest niezbędne do skutecznego zaskarżenia wyroku lub postanowienia. Odebranie odpisu orzeczenia, które nie zawiera w swej treści uzasadnienia, nie uprawnia do skutecznego złożenia zażalenia, apelacji, skargi kasacyjnej lub kasacji. W takiej sytuacji odwołanie nie zostanie po prostu przyjęte do rozpatrzenia, nawet jeśli odwołujący się przytoczy ustne uzasadnienie sądu w zakresie skarżonego orzeczenia. Oczywiście ani strona, ani uczestnik postępowania nie ma obowiązku wnioskować o sporządzenie uzasadnienia wyroku lub postanowienia, bez względu na to, czy otrzymał dane orzeczenie z urzędu, czy też na swój wniosek.
Podsumowanie
W obecnym systemie prawnym nie istnieją przepisy, które nakładałyby obowiązek odbierania wyroków lub postanowień sądowych przez strony lub uczestników postępowania. Co do zasady odpisy takich orzeczeń wydawane są na wniosek uprawnionych podmiotów, ich oryginały są zaś przechowywane w aktach sprawy. Odpis wyroku lub postanowienia może być doręczony stronie lub uczestnikowi także z urzędu, choć dotyczy to konkretnych sytuacji opisanych w ustawie. Odebranie odpisu orzeczenia nie oznacza, że sąd sporządzi do niego uzasadnienie z urzędu. Strona lub uczestnik zainteresowany uzasadnieniem orzeczenia musi bowiem zawnioskować o jego sporządzenie w ściśle określonym terminie. Ma to istotne znaczenie przy ewentualnym zaskarżaniu wydanego wyroku lub postanowienia.
Polecamy:
